τοῦ Ἀναστασίου Στάμου, Καθηγητοῦ-Συγγραφέως
Ἀπό τὰ μέσα τοῦ σημερινοῦ Σεπτεμβρίου ἕως τὰ μέσα Ὀκτωβρίου ἦτο ἡ διάρκεια τοῦ μηνὸς Βοηδρομιῶνος στὰ ἀρχαῖα χρόνια. Ὠνομάζετο Βοηδρομιῶν πρὸς τιμὴν τοῦ Βοηδρομίου ἤ Βοηθόου Ἀπόλλωνος. «Βοή+δρομέω» (βοηδρομῶ) ἤ «βοή+θέω» (βοηθῶ) σημαίνει τρέχω, σπεύδω πρὸς τὴν φωνὴ ποὺ καλεῖ (σὲ βοήθεια). Τὴν 14η τοῦ μηνὸς αὐτοῦ ξεκινοῦσε τὸ ἐννιαήμερο τῆς θρησκευτικῆς ἑορτῆς τῶν μεγάλων Ἐλευσινίων Μυστηρίων, ποὺ πλεῖστα στοιχεῖα της ἔχουμε διατηρήσει στὴν Χριστιανικὴ Ὀρθοδοξία.
Τὸ 480 π.Χ. (1ο ἔτος τῆς 75ης Ὀλυμπιάδος) κατὰ τὴν 20η Βοηδρομιῶνος ἔγινε ἡ θρυλικὴ Ναυμαχία τῆς Σαλαμῖνος, ὁπότε κρίθηκε τὸ μέλλον τοῦ Ἑλληνικοῦ καὶ συγχρόνως τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Πολιτισμοῦ. «Οὐ μενέειν ἐν τῇ Εὐρώπῃ» εἶπε στὸ Συνέδριο τῶν Ἑλλήνων ὁ Εὐρυβιάδης γιὰ τοὺς Ἀσιάτες εἰσβολεῖς. Ἑνωμένοι τότε οἱ Ἕλληνες νίκησαν τὴν Ἀσιατικὴ ὑπερδύναμη τοῦ Ξέρξη, ποὺ ἀπετελεῖτο ἀπὸ Πέρσες, Φοίνικες, Μήδους, Σάκες, Αἰγυπτίους, ἀκόμη καὶ ἐπιστρατευμένους Ἕλληνες τῆς Ἰωνίας. Δέκα μόλις χρόνια μετὰ τὸν Μαραθῶνα, ἕνας τρομερός στόλος ἀπὸ 1207 ὑπερμεγέθη Φοινικικὰ κυρίως πλοῖα ἐναντίον 378 Ἑλληνικῶν τριήρεων ναυμάχησαν στὸ στενὸ τῆς Κυνοσούρας ἀπέναντι ἀπὸ τὴν Ἐλευσῖνα καὶ τὸ ὄρος Αἰγάλεω.
Ὁ Ἀθηναῖος Θεμιστοκλῆς ἕνεκα τῆς στρατηγικῆς του ἰδιοφυΐας, ὁ Σπαρτιάτης Εὐρυβιάδης, ὁ Αἰγινήτης Πολύκριτος, ὡς ἀρχηγοὶ τοῦ Ἑλληνικοῦ στόλου ἔμειναν στὴν Ἱστορία, καθὼς καὶ πολλοὶ ἄλλοι ὅπως ὁ πλοίαρχος Ἀμεινίας ὁ ἀδελφὸς τοῦ Αἰσχύλου, ποὺ κατήγαγε τὴν πρώτη νίκη στὴν ἀρχὴ τῶν συγκρούσεων ἐπικεφαλῆς τριήρεως. Ἡ Λευκάδα ἔλαβε κι αὐτὴ μέρος μὲ τρία πλοῖα. Οἱ Ἕλληνες στὸ ξεκίνημα τῆς ναυμαχίας τραγουδοῦσαν τὸν Παιᾶνα: «Παῖδες Ἑλλήνων ἴτε! Ἐλευθεροῦτε πατρίδα, ἐλευθεροῦτε παῖδας, γυναῖκας, θεῶν τε πατρώων ἕδη, θήκας τε προγόνων. Νῦν ὑπὲρ πάντων Ἀγών»! Δηλαδή, ἀγωνίζονταν γιὰ τὴν ἐλευθερία μὲ ἀναφορὰ στὸ αἰώνιο τρίπτυχο τῶν Ἑλλήνων: Πατρίδα, Οἰκογένεια, Θρησκεία!
Ὑπενθυμίζουμε τὴν συμβολή (ἐκτὸς τῶν μαχητῶν) καὶ τῶν Ἱερέων τῶν Ἐλευσινίων Μυστηρίων (ἴσως ἀπὸ αὐτοὺς νὰ ἔλαβε τὴν συμβουλὴ ὁ Θεμιστοκλῆς, ὅταν ἐπεδίωξε παντὶ τρόπῳ νὰ διεξαχθῇ ἡ Ναυμαχία ἀπέναντι ἀπὸ τὸ ἱερὸν τῆς Δήμητρος καὶ ὄχι στὸν Ἰσθμὸ τῆς Κορίνθου), διότι ἦτο ἡ περίοδος τῆς τελέσεως τῶν μυστικῶν Ἱεροπραξιῶν, ὅπως μᾶς ἀφηγεῖται ὁ Ἡρόδοτος (Ἱστοριῶν Θ΄65):
«Ὁ Δίκαιος ὁ Ἀθηναῖος μαζὶ μὲ τὸν Δημάρατο τὸν Σπαρτιάτη (συνεργάτες καὶ οἱ δύο τῶν Περσῶν), εὑρίσκονταν τότε στὸ ἔρημο ἀπὸ ἀνθρώπους Θριάσιο πεδίο, ὅταν «…ἰδεῖν κονιορτὸν χωρέοντα ἀπ’ Ἐλευσῖνος, ὡς ἀνδρῶν μάλιστα τρισμυρίων (30.000) …καὶ φωνῆς ἀκούειν, καὶ φαίνεσθαι τὴν φωνὴν εἶναι τὸν Μυστικὸν Ἴακχον…». Λέγει δὲ ὁ Δίκαιος πρὸς τὸν Δημάρατο, ποὺ ἀποροῦσε τί μπορεῖ νὰ ἦταν τοῦτο: «τάδε γὰρ ἀρίδηλα ἐστί, ἐρήμου οὔσης τῆς Ἀττικῆς, ὅτι Θεῖον τὸ φθεγγόμενον, ἀπ’ Ἐλευσῖνος ἰόν…. Τὴν ἑορτὴν ταύτην (τὰ Ἐλευσίνια Μυστήρια) ἄγουσι Ἀθηναῖοι τῇ Μητρὶ καὶ τῇ Κόρῃ…». Ἐκ δὲ τοῦ κονιορτοῦ καὶ τῆς φωνῆς γενέσθαι νέφος καὶ μεταρσιωθὲν φέρεσθαι ἐπὶ Σαλαμῖνος, ἐπὶ τὸ στρατόπεδον τῶν Ἑλλήνων… Τότε οἱ δυό τους κατάλαβαν ὅτι ὁ στόλος τοῦ Ξέρξη ἔμελλε νὰ καταστραφῇ καὶ συμφώνησαν νὰ μὴν τοῦ ποῦν τίποτα». Ἡ θεία αὐτὴ παρέμβασις ὑπὲρ τῶν Ἑλλήνων ὑπῆρξε καταλυτικὴ σὲ κρίσιμες φάσεις τῆς Ἱστορίας μας, ὅταν τὸ Δίκαιον ἦτο μὲ τὸ μέρος μας καὶ ὁ Ἀγὼν ἄνισος καὶ ὑπὲρ πάντων – Ἐλευθερίας βωμῶν, ἑστιῶν, οἰκογενείας, πατρίδος!
Ἡ προετοιμασία τῶν ὑποψηφίων Μυστῶν τῶν Ἐλευσινίων Μυστηρίων περιελάμβανε καθαρμὸ στὴν θάλασσα τοῦ Φαλήρου («ἅλαδε μῦσται») – «βάπτιση» θὰ λέγαμε σήμερα – καθὼς καὶ νηστεία πρὶν ἀπὸ τὴν «θεία κοινωνία» («ἐνήστευσα, ἔπιον τὸν κυκεῶνα, ἔλαβον ἐκ κίστης ἐγγευσάμενος»). Ὁ κυκεὼν ἦτο ποτὸ ποὺ παρασκευαζόταν μὲ σύσταση τῆς θεᾶς Δήμητρος, εἰς ἀνάμνησιν τοῦ πένθους τῆς Μητρὸς γιὰ τὸν χαμὸ τῆς Κόρης, ὅταν μεταμφιεσμένη σὲ κοινὴ θνητὴ φιλοξενήθηκε ἡ θεὰ στὴν οἰκία τοῦ Κελεοῦ καὶ τῆς Μετανείρας στὴν Ἐλευσῖνα ὡς τροφὸς τοῦ μικροῦ υἱοῦ τους Δημοφῶντος.
«Γεγόνασι, φασί, καὶ εὐσεβεστέρους καὶ δικαιοτέρους καὶ κατὰ πᾶν βελτίωνες ἑαυτῶν τοὺς τῶν μυστηρίων κοινωνήσαντας», λέγει ὁ Διόδωρος Σικελιώτης, ἐνῷ ὁ Πίνδαρος ἀναφέρει: «Ὅλβιος ὅστις ἰδὼν κεῖνα εἰσὶ ὑπὸ χθόνα. Οἶδε μὲν βίου τελευτάν, οἶδεν δὲ Διόσδοτον ἀρχάν». Δηλαδή, εὐτυχισμένος εἶναι ὅποιος ἔλαβε μέρος στὰ Μυστήρια, διότι γνωρίζει πλέον τί ἐστὶ θάνατος, ἀλλὰ γνωρίζει ἐπίσης ὅτι ἀκολουθεῖται ἀπὸ νέα ζωὴ ποὺ μᾶς δίδει ὁ Θεός. Καὶ ὁ Ὁμηρικὸς Ὕμνος εἰς Δήμητραν – τὸ «εὐαγγέλιο» τῆς ἀρχαίας ἐποχῆς – μιλάει γιὰ τὸ θαῦμα τῆς «ἀναστάσεως» τῆς Κόρης: «αὖτις ἄνει μέγα θαῦμα»!
Εἶναι ἀστείρευτη πηγὴ ἡ ἱστορική μας διαχρονία καὶ ἄξια λόγου ἡ συνέχεια τῶν ἐθνικῶν μας συνιστωσῶν, ἀλλὰ δυστυχῶς αὐτὴ ἡ Παιδεία παραμένει «ἀπηγορευμένος καρπός» γιὰ τὰ Ἑλληνόπουλα, παρὰ τὶς τόσες ἐκπαιδευτικὲς «μεταρρυθμίσεις». Οἱ ρίζες μας εἶναι στὰ ἀρχαῖα κείμενα, ποὺ περιμένουν καρτερικὰ μιὰ φροντίδα ἀπὸ τὴν πολιτεία, ἕνα συλλογικὸ «πότισμα» γιὰ νὰ βλαστήσουν θαυμαστὲς φυλλωσιές καὶ ἡδεῖς καρποί.
