Άρθρο του Έκτoρα Χόρτη από την εφημερίδα “Τα Χορτάτα”.
Τα Χορτάτα (υψόμετρο 625 μ., γεωγραφικό μήκος 20o 36 και γεωγραφικό πλάτος 38o 43) είναι ημιορεινό χωριό σε μια εξαιρετική τοποθεσία στη δυτική πλευρά της Λευκάδας, με το στήθος του προσανατολισμένο προς το Νότο (προς τον κόλπο της Βασιλικής, το Θιάκι και την Κεφαλονιά) και τη Δύση (προς το ακρωτήρι του Λευκάτα, το Πόρτο Κατσίκι, τους Εγκρεμνούς, τη Σέσουλα και το Κάθισμα). Από τα βορειοδυτικά δέχεται τις θωπείες του Μαϊστρου που έρχεται από τους Παξούς και την Κέρκυρα.
Στα Χορτάτα μπορεί να απολαύσει κανείς μια τεράστια ποικιλία όμορφων τοπίων, πολύ πράσινο, την έξοχη θέα προς το Ιόνιο πέλαγος και ένα μοναδικό, υπέροχο ηλιοβασίλεμα. Αποτελούν οικισμό του τέως δήμου Απολλωνίων του νομού Λευκάδας, που σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις έχει μια συνεχή ιστορική διαδρομή από τη νεολιθική εποχή ως τις μέρες μας. Έχουν 110 κατοίκους (απογραφή του 2001), αλλά και πλούσιο πολιτιστικό απόθεμα. Ο δυτικός άξονας του χωριού ξεκινάει από χαμηλά (από του Αντζουλή την Ελιά και τα κάθετα βράχια που βρέχονται από τα «Καπνιστά νερά» και τη Νεραϊδόλυμπα στα όρια με το Καλαμίτσι) και, ακολουθώντας τη μεγάλη ρεματιά της νοτιοδυτικής Λευκάδας, φτάνει ως το εγκαταλελειμμένο χωριό Άγιος Βασίλειος. Περιλαμβάνει επίσης μεγάλο μέρος του κεντρικού ορεινού τμήματος της Λευκάδας (έως 1.140 μ. υψόμετρο).
Η παρουσία ασβεστολιθικών πετρωμάτων στην ορεινή περιοχή πάνω από το χωριό συμβάλλει στην ύπαρξη ενδιαφέρουσας γεωμορφολογίας (ρεματιές, βραχώδεις πλαγιές, οροπέδια διαφόρων μεγεθών κ.τ.τ.). Μέχρι πριν από λίγα χρόνια στις θέσεις αυτές η καλλιέργεια των αμπελιών που παρήγαν το κρασί Βαρτζαμί ήταν μια από τις κύριες αγροτικές δραστηριότητες των κατοίκων της περιοχής, η οποία σήμερα έχει συρρικνωθεί σε μεγάλο βαθμό.
Η περιοχή Χορτάτων ανήκει στις προστατευόμενες περιοχές NATURA 2000. Το δίκτυο αυτό είναι ένας αριθμός βιοτόπων που προτάθηκαν από τα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα ως ζώνες ειδικής προστασίας, με σκοπό να διατηρηθεί η ποικιλία των οικοσυστημάτων, του τοπίου και των ειδών της πανίδας και χλωρίδας. Τα κράτη – μέλη υποχρεώνονται να διαχειριστούν τις περιοχές αυτές ή και να λάβουν μέτρα για την αναβάθμιση τους.
Η σπουδαιότητα του προστατευόμενου βιοτόπου Χορτάτων, σύμφωνα με τη σχετική Οδηγία (92/43) του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Special Area of Conservation – SAC): «Η αξιολόγηση της περιοχής βασίσθηκε στην παρουσία αξιόλογων, από χλωριδική και βιογεωγραφική άποψη, ειδών. Μεταξύ αυτών είναι μερικά είδη, ενδημικά των Ιονίων νησιών ή του ευρύτερου ελληνικού χώρου και φυτά του γένους Paeonia που παρουσιάζουν ενδιαφέρον από βιογεωγραφική άποψη. Το φυτικό αυτό γένος, που σπανίζει στον ελληνικό χώρο, αντιπροσωπεύεται στην περιοχή από τα P. mascula ssp. russi και P. peregrina. Πρέπει μάλιστα να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη περιοχή αποτελεί τον μοναδικό στην Ελλάδα χώρο συνύπαρξης των δύο παραπάνω taxa». Στο Βοτανολόγιο του Βοτανικού Μουσείου του Πανεπιστημίου της Ζυρίχης (εκδ. 1968) αναφέρεται ότι το φυτό αυτό ευδοκιμεί στο χωριό Χορτάτα (Paeonia corallina – paeonia officinalis). Το ίδιο φυτό αναφέρεται και από τον αρχαίο έλληνα βοτανολόγο Διοσκουρίδη (1ος αι. π. Χ.).
Στα οροπέδια της Εγκλουβής και των Χορτάτων, όπου καλλιεργείται η ξακουστή φακή, και στις τοποθεσίες Παλιομάντρι, Βάτοι, Λυμποκέρβα κ.λπ. των Χορτάτων φυτρώνει η άγρια παιωνία. Στο έδαφος μπορεί να εντοπίσει κανείς μικρούς άγριους πανσέδες και -νωρίς το καλοκαίρι- μπλέ λουλούδια στα εκεί χωράφια, είδος που έχει εξαφανισθεί στη Β. Ευρώπη. Μείζον ζήτημα, επομένως, είναι η προστασία του βιοτόπου και της αυτοφυούς χλωρίδας των Χορτάτων από την ανεξέλεγκτη ανάπτυξη και, γενικότερα, η αποτροπή του κινδύνου της περιβαλλοντικής υποβάθμισης της περιοχής.
