Μια φορά κι έναν καιρό σε μια βαθιά σπηλιά, στην κορυφή ενός πάντα παγωμένου βουνού, υπήρχε ένας τεράστιος θησαυρός που τον φύλαγε ένα πελώριος δράκος που δεν κοιμόταν ποτέ. Σε αυτή τη σπηλιά μετά από πολλές πολλές περιπέτειες θα έφτανε ο ήρωας ή ηρωίδα του παραμυθιού και είτε με τη γενναιότητα ή με την πονηριά, νικούσε τον άυπνο δράκο και κατακτούσε το θησαυρό.
Αυτά περίπου γίνονται στα παραμύθια.
Ας δούμε όμως τι γίνεται και στην πραγματικότητα. Στη χώρα μας φυσικά.
Το κυνήγι του χαμένου θησαυρού είναι ένα πολύ περιπετειώδες “άθλημα” και απασχολεί πολύ περισσότερους ανθρώπους από όσους νομίζουμε ότι απασχολεί. Βασισμένοι σε μύθους και παραδόσεις, σε δημοτικά τραγούδια, σε κιτρινισμένους χάρτες και διαθήκες, πολλοί είναι αυτοί που ψάχνουν κρυμμένους θησαυρούς. Κι όταν λέμε κρυμμένους θησαυρούς εννοούμε συνήθως λίρες. Λίρες που έκρυψαν οι κατά καιρούς κατακτητές (οι Τούρκοι συνήθως και οι Γερμανοί ή Ιταλοί στα νεότερα χρόνια, στην κατοχή), σε διάφορα σημεία της Ελλάδας, σε τοποθεσίες μυστικές. Μέσα σε σπηλιές, τρύπες, παλιές εκκλησιές και μοναστήρια, εγκαταλελειμμένα περιβόλια και χωράφια, τοποθεσίες βαθιά στα δάση και στις λαγκαδιές. Μέσα σε πηγάδια και κάτω από βρύσες. Σε κατώγια σπιτιών, σε ξυλόφουρνους, ακόμα και σε τάφους, στα νεκροταφεία.
Οι κυνηγοί των θησαυρών αυτών, χωρίζονται σε δυο κατηγορίες, σε αυτούς τους ονειροπόλους που μπερδεύουν μύθους και ιστορικά γεγονότα και που πιστεύουν σε προκαταλήψεις και περιμένουν να συναντήσουν τα στοιχειά, τους δράκους και τα φαντάσματα που λένε ότι φυλάνε τους θησαυρούς και που γοητευμένοι απ΄ όλα αυτά μπαίνουν στη διαδικασία της αναζήτησης και βγαίνουν συνήθως …. χαμένοι από θησαυρό αλλά χορτασμένοι από περιπέτεια και φαντασία. Από την άλλη είναι και οι επαγγελματίες του είδους που εξοπλισμένοι με υπερσύγχρονα μηχανήματα και χάρτες αναζητούν συνειδητά τα κρυμμένα μυστικά χωρίς να σκιάζονται το δράκο ή το στοιχειό που τα φυλάει. Αυτοί πιθανόν να είναι κερδισμένοι και από θησαυρό αλλά αυτό ποτέ κανείς δεν θα το μάθει. Μόνο να το υποθέσει μπορεί.
Ας δούμε τώρα τι γίνεται και στη Λευκάδα.
Μια σειρά από τοποθεσίες κρύβουν, λέει η παράδοση, μυστικούς θησαυρούς, αόριστα και γενικά. Σε κάποιες τοποθεσίες οι θησαυροί αυτοί είναι συγκεκριμένοι, λίρες, από την εποχή της Τουρκοκρατίας στο νησί (1479 – 1684), αλλά και πολύ παλιότερα ίσως.
Ας μη συγχέουμε εδώ τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί, νομίμως ή παρανόμως, και το πιθανότερο να υπάρχουν ακόμη σε διάφορα σημεία του νησιού μας. Εδώ μιλάμε για μυθικούς θησαυρούς, χρυσάφι! Εδώ μπλέκεται ο μύθος κι η αλήθεια. Εδώ μιλάμε για παραμύθι, που καλά θα ΄ταν, να ήταν αλήθεια!
Μπορεί και να ΄ναι βέβαια και να ΄βαλε τα ρούχα του παραμυθιού για να μας ξεγελάσει.
Ωστόσο τις τοποθεσίες που θα αναφέρω εδώ, μη πάτε να ψάξετε για θησαυρούς. Πήγαν άλλοι πιο πριν …. Τώρα αν γνωρίζεται και άλλες, που σίγουρα θα υπάρχουν … κάντε ό,τι καταλαβαίνετε!
Πάμε λοιπόν:
Στη θέση Αρχοντικό λίγο παραέξω από το Αη Λιο, είναι μια βρύση.
“… η βρύση του χωριού.
Τη σκιάζει πλάτανος τεράστιος.
Τον φύτεψε στρατιώτη Τούρκου χέρι.
Εδώ κάπου κρυμμένος θησαυρός από χρόνια.
Δε βρέθηκε, λένε, όσο κι αν ψάξανε.”
Άνθρακες ο θησαυρός εδώ, αλλά και να τον έβρισκαν, θα έβγαζαν δελτίο τύπου λέτε;
Στο ίδιο χωριό, στη θέση Μπαμπακιά, πέρα από τα άλλα αρχαιολογικά ευρήματα που ανακάλυψαν … “Σε περασμένα χρόνια, λένε, βρέθηκε στάμνα με χρυσά νομίσματα. Ποιος άρχοντας επλούτισε διπλά, την άγνοια έχοντας βοηθό.” Ποια άγνοια, θα συμπληρώσω εγώ, αν όντως ισχύει μια χαρά ήξερε τι να τις κάνει!
Στο Ρουπακιά, αυτόν το υπέροχο εγκαταλελειμμένο πια οικισμό στη θέση Κο(υ)μάντουλου “… ακόμα λένε πώς υπήρχε μεγάλος εκεί μεγάλος θησαυρός χωμένος στη γη. … Εκεί βρέθηκαν και αγάλματα, όπως πχ, της Αφροδίτης χρυσό, που το βρήκε κάποιος που έσκαβε εκεί και το πούλησε στην Πάτρα” (!!). Σε αυτήν την τοποθεσία ανακαλύφτηκαν τάφοι με πολλά ευρήματα, και τμήματα από ένα παλιό υδραγωγείο. Λέγεται ότι εκεί ήταν το αρχηγείο των Ρωμαίων. (Το νησί ήταν υπό την κυριαρχία των Ρωμαίων από το 197πΧ μέχρι το 395μΧ). Ενώ υπάρχει επίσης η παράδοση ότι εκεί σ΄ ένα μεγάλο κόντρο, που υπάρχει ακόμα και σήμερα, ήταν επάνω μια μεγάλη πελεκητή δέστρα, από αυτές που δένουν τα καράβια. Γιατί κάποτε, λένε, η θάλασσα έφτανε μέχρι εκεί.
Στο Αθάνι τώρα, στη θέση Παρλάμου υπάρχει λένε μια σπηλιά όπου βρέθηκε μια σιδερένια στάμνα. Τώρα αν είχε μέσα χρυσάφι και ποιος το πήρε, δεν το λέει η ιστορία.
Στους Σφακιώτες υπάρχουν πολλοί θησαυροί κρυμμένοι. Υπέροχα χωριά, με βαριά ιστορία, και με καταπληκτικές τοποθεσίες, γεμάτες ομορφιά και μυστήριο.
Έτσι λοιπόν στη θέση Τραπέζι, στην περιοχή του Κόντρου, στα Ασπρογερακάτα, που ο Βαλαωρίτης έβαλε το Φωτεινό εκεί να μένει, λένε ότι οι Τούρκοι “εκεί γλεντούσαν, έτρωγαν και έπιναν οι Τούρκοι, Εκεί παραθέριζαν και οι πασάδες με τους μπέηδες. Είναι ωραία μεριά. Έχει πολύ καθαρό αέρα. Εκεί στο τραπέζι έχουν “χωμένα” μπόλικα λεφτά“.
Στα Λαζαράτα, μια βρύση είναι διάσημη για τα μαύρα νερά της και το βούρκο της, η βρύση του Μαστρογιάννη. Είναι στο δρόμο από Άγιο Θωμά προς τις τοποθεσίες Κρούπα και Βράχα, και είναι λένε η πιο παλιά του χωριού και ότι ανήκε στην οικογένεια Γεωργάκη.
Τα νερά της είναι τόσο μαύρα και βρώμικα που λέγανε οι χωριανοί για όποιον είναι πολύ βρώμικος: “Άει, νιψ΄στ΄ Μαστρογιάννη το λόμπο” ή αν ήθελαν να τον περιπαίξουν: “Άει κολύμπα στ΄ Μαστρογιάννη” ή “Άει πνιξ΄ στ Μαστρογιάννη το λόμπο“. Λένε πώς ήταν η βρύση κάποιου χωριού που βρισκόταν λίγο πιο πάνω η Παλιάχωρα, που όμως καταστράφηκε από κατολισθήσεις. Για το πως απέκτησε η βρύση το μαύρο νερό της είναι μεγάλη ιστορία και σχετίζεται με ένα φόνο που ο Παναγιωτάκης, ένας από τους άρχοντες του χωριού μας σκληρόκαρδος και τοκογλύφος, έκανε μεταξύ του 1830 – 40 “σκότωσε το ψυχογιό του, ένα ομορφόπαιδο απ΄ το Δρυμώνα, σαν ανακάλυψε πως είχε αμορόζα τη νεαρή και πανέμορφη γυναίκα του, τη Σόρο …” Στην προσπάθησε να ξεφορτωθεί το πτώμα του άτυχου νεαρού με τη βοήθεια ενός συγγενή του και χρησιμοποιώντας τη νεαρή γυναίκα του για να μεταφέρει το νεκρό, το έκρυψε σε διάφορες τοποθεσίες. Γυρίζοντας από την τελευταία “… σαν φτάσανε “στ΄ Μαστρογιαννη”, η Σόρο, πλιότερο πεθαμένη παρά ζωντανή, τους παρακάλεσε να δροσίσει τα χείλη της στη βρύση όμως ο άνδρας όχι μόνο δεν την άφησε μα με μια δυνατή σκουντιά την έριξε μέσα στις λάσπες και πήγε ο ίδιος να πιει. Όμως σαν αγγίξανε τα χείλια του στο νερό, τρόμαξε, πισωπάτησε παραπατώντας γιατί είδε πως το νερό είχε γίνει κατάμαυρο, πίσσα.”. Η ιστορία διαδραματίστηκε επί Αγγλοκρατίας και οι Άγγλοι, αν και λένε ότι δωροδοκήθηκαν με ένα χρυσό λαγήνι λύρες τον θανάτωσαν τον Παναγιωτάκη και κρέμασαν το κεφάλι του για παραδειγματισμό στο κλώνο μιας συκιάς της αυλής του. Κι εδώ κάπου ξετρυπώνεται και ο θησαυρός της βρύσης. Λένε ότι κάποιοι (που πλούτισαν ξαφνικά) βρήκαν μέσα στο βούρκο του Μαστρογιάννη, ένα καζάνι χρυσά νομίσματα που τα χε κρύψει ο Παναγιωτάκης πριν τον πιάσουν οι Άγγλοι.
Βρέθηκε λοιπόν αυτός ο θησαυρός!
Κι ύστερα είναι η Τουρκότρυπα κι εδώ υπάρχει παραμύθι.
Είναι μια τρύπα στην κορυφή του βουνού Καστέλι, ανάμεσα σε δυο κοντριά. Η είσοδος μόλις που χωρά έναν άντρα, αλλά μόλις μπεις υπάρχει μια σκάλα με δεκατρία σκαλοπάτια που οδηγεί σε ένα μικρό αλώνι, το πρώτο, μετά υπάρχει πάλι μια σκάλα με 13 σκαλοπάτια που οδηγεί και πάλι σε ένα αλώνι και αυτό επαναλαμβάνεται για 2 – 3 χμ, και βγαίνει στη θάλασσα μεταξύ Νικιάνας και Λυγιάς. Λένε ότι μέσω αυτής συγκοινωνούσαν οι Τούρκοι στρατιώτες της φρουράς του Καστελίου με τη θάλασσα. Λένε ότι στο 13ο αλώνι υπάρχει μεγάλος θησαυρός, που κανείς όμως δεν ξέρει τι είναι γιατί επάνω του κοιμούνται χιλιάδες δεντρογαλιές κι άλλα φίδια, ενώ παραπέρα ένας αράπης καθισμένος σταυροπόδι, καπνίζει το μακρύ τσιμπούκι του και τον φυλάει νύχτα μέρα. Λένε ότι την ημέρα του Αγίου Νικολάου, το μεσημέρι αν προσέξει κανείς θα δει να βγαίνει κόκκινος καπνός από την Τουρκότρυπα και ότι έρχεται από το τσιμπούκι του αράπη. Κάποιοι λένε, βοσκοί συνήθως έχουν κατέβει ως το τρίτο αλώνι.
Εδώ δύσκολα λοιπόν τα πράγματα και αράπης (στοιχειό) και φίδια. Ποιος να τολμίσει να πλησιάσει;
Πάμε στο Δράγανο, στη θέση Πρίνος. Εκεί ανάμεσα στις ελιές λένε ότι κάποιοι βρήκαν λίρες τούρκικες, χωρίς φυσικά ποτέ να επιβεβαιωθεί αν και παρατηρήθηκε ένας ξαφνικός πλούτος κάποιου, κάποτε. Οπότε πάει και εδώ ο θησαυρός. Επίσης στη θέση Τουρκάτα λένε ότι οι Τούρκοι φεύγοντας αφήσανε θησαυρούς μέσα στα πηγάδια που υπάρχουν εκεί. Δεν έμαθα αν ψάξανε ποτέ να τους βρούνε.
Στην πανέμορφη Εξάνθεια στον Κόντρο υπάρχει η φήμη ότι κι εκεί έχουν κρύψει οι Τούρκοι φεύγοντας μεγάλο θησαυρό. Εκεί λένε βρέθηκε και το εικόνισμα του Αγίου Στεφάνου. Το κόνισμα βρέθηκε, για τον θησαυρό δεν άκουσα κάτι. Επίσης στη θέση Λακοχώρι ή Λακοχώρια μιλάνε επίσης για ένα κρυμμένο θησαυρό μέσα σ΄ ενα καζάνι. Ενώ στα Σωκήπια παλιότερα ο Κώστας Γράψας Βάρδας είχε βρει σε μια λιθιά χάλκινα νομίσματα τα οποία όμως σωστά παραδόθηκαν στο νομισματικό μουσείο της Αθήνας.
Άλλη φήμη για θησαυρό μας πάει ανατολικά, στον Πόρο και σε ένα χωράφι στο Μουσταφά. Είναι λένε μέσα στο χωριό και σύμφωνα με την παράδοση εκεί υπήρχαν τρία πηγάδια, ένα με νερό, ένα με χρυσά νομίσματα και ένα με φίδια. Θα πρέπει να ΄σαι πολύ τυχερός για να το πετύχεις με την πρώτη. Στα φίδια μη πέσεις μόνο κι απέ το νερό τι θα σου κάνει;
Και τέλος πάμε στο Σύβρο. Σε μια τοποθεσία που τη λένε Άσπρου γιαλού. Εκεί λένε ότι είναι χωμένο ένα χρυσό αρνί, βαλμένο σε τρεις καπάσες. Όποιος το βρει πρέπει να νηστέψει τρία μερόνυχτα για να τις ανοίξει. Το χρυσό αρνί ανήκε σε κάποιο πολύ αρχαίο παλάτι που υπήρχε εκεί αλλά δεν ξέρουμε σε ποιον ανήκε. Σήμερα όσοι έχουν χωράφια εκεί και σκάβουν βρίσκουν παλιά κεραμίδια. Ε …δεν ζητά πάντως και καμιά μεγάλη θυσία, τρεις μέρες νηστείας, αρκεί να βρούμε τις καπάσες βέβαια.
Αυτές τις ιστορίες “ψάρεψα” από την παράδοση του νησιού μας. Αν υπάρχουν κι άλλες, περιμένω με χαρά να τις ακούσω.
Πηγές:
Γιάννης Αθηνιώτης “Οδοιπορικό Λευκάδας” Λευκάδα 1989
Φίλιππου Λάζαρη “Μια φορά κι έναν καιρό …πεζά, ποιήματα, τοπωνύμια Λαζαράτων” Λευκάδα 2010
Π.Γ. Ποντογιάννης “Ιστορία της Νήσου Λευκάδας” Αθήνα 2006
Πανταζής Κοντομίχης “Λαογραφικά Σύμμεικτα Λευκάδας” Γρηγόρη Αθήνα 2008
Τάσος Π. Κοντομίχης “Τα τοπωνύμια της Λευκάδας” Νεφέλη Αθήνα 2000.
Κεντρική Εικόνα: Άποψη από το Αλαβάστρινο Σπήλαιο στην Απόλπαινα, Νίκος Καββαδάς
