Αρχική Lefkada's Secrets Περί ψαρικής τέχνης … από τον “Αθανάσιο Διάκο” του Βαλαωρίτη και τον...

Περί ψαρικής τέχνης … από τον “Αθανάσιο Διάκο” του Βαλαωρίτη και τον Π. Κοντομίχη (α΄μέρος)

0

psariki-texni

Το να αναρτάς λέξεις του Λευκαδίτικου γλωσσικού ιδιώματος στη σελίδα lexikolefkadas.gr, χρησιμοποιώντας βιβλία-θησαυρούς για την παράδοση και τον πολιτισμό του νησιού μας, αποδεικνύεται ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ασχολία.

Σου δίνεται η δυνατότητα να μαθαίνεις λέξεις και φράσεις που δεν γνώριζες, να τις ανακαλείς στη μνήμη σου με τη φωνή της βαβάς σου, να ξεκαθαρίζεις την έννοια τους, την προφορά και την ετυμολογία τους.

Σου δίνεται η δυνατότητα να τις ομαδοποιείς και να φτιάχνεις μικρότερα θεματικά γλωσσάρια. Όπως αυτό που θα προσπαθήσουμε να σας παρουσιάσουμε εδώ, χρησιμοποιώντας τα λήμματα που αφορούν στην ψαρική τέχνη και στα ονόματα ψαριών.
Πηγές μας είναι το Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος του Πανταζή Κοντομίχη (εκδ. Γρηγόρη) και οι σημειώσεις στον “Αθανάσιο Διάκο”, του Αρ. Βαλαωρίτη. Τα λήμματα είναι όλα αναρτημένα στο lexikolefkadas.gr.

Με αφορμή το λήμμα “πεζόβολος (ο)” λοιπόν διαβάζουμε στο Λ.Λ.Γ.Ι του Κοντομίχη: “αλιευτικό δίχτυ κυκλικού σχήματος με νήμα διαφόρων ποιοτήτων, λινό, βαμβακερό, μεταξένιο.
Οι ψαράδες που χρησιμοποιούν πεζόβολο, ψαρεύουν στα παραλιακά μέρη, όπου κινούνται – την καλοκαιρινή περίοδο – κοπάδια ψαριών, ιδίως στράδια (=αρσενικοί κέφαλοι).
Για να παρασύρουν το κοπάδι χρησιμοποιούν ως δόλωμα δύο τρία όμοια ψάρια ζωντανά, που τα σέρνουν παράλληλα. Την κατάλληλη ώρα απλώνουν (πετούν με τέχνη) το πεζόβολο που αιχμαλωτίζει τα περαστικά ψάρια”
Και χρησιμοποιώντας ο ίδιος ως πηγή τις σημειώσεις του Βαλαωρίτη συμπληρώνει στο ίδιο λήμμα:
[Με την ευκαιρία αυτή καταγράφομε από τις “σημειώσεις” του στον “Αθανάσιο Διάκο” του ποιητή Αρ. Βαλαωρίτη τα σύνεργα της ψαρικής τέχνης που χρησιμοποιούσαν και χρησιμοποιούν οι ψαράδες της Χώρας και των παραλιών, καθώς και την ονομασία πολλών ψαριών.
Κι αυτό γίνεται γιατί έτσι συγκεντρωμένες οι λέξεις, βοηθούν καλύτερα τον αναγνώστη, παρότι οι περισσότερες απ΄ αυτές και πολλές άλλες είναι εδώ λεξικογραφημένες στην οικεία τους θέση.
Σημειώνει λοιπόν ο ΒΑΛ. ύστερα από μικρό πρόλογο: “Πόσον θησαυρόν λέξεων και φράσεων ηδύνατό τις να συλλέξει ερευνών και τούτο το τμήμα του δημώδους γλωσσολογικού αρχειοφυλακίου, και πόσον ήθελε φανή αξία θαυμασμού η ακατανόητος διαφύλαξις της πατρικής περιουσίας”, και συνεχίζει: “Εντός του ευτελούς και πενιχρού μονοξύλου του Έλληνος αλιέως ήθελεν ευρεθή ο πεζόβολος, ο γρίπος και το πεζογρίπι, η ψάθα, τα καλαμωτά, το καμάκι, η πρυά (πυρά), ο ολκός ή βολκός η πόχα, ο δόλος, η τονιά, τα φελούρια, η συρτή. Καθώς ήθελεν ευρεθή άθικτος και αβλαβής εν τοις κόλποις του αλιευτικού κοφίνου, ο χάνος, η πέρκα, η χελούδα, η δράκαινα, η σμέρνα, ο ολφός, ο σαργός, το μελανούρι, ο πιννοτήρας, η μαρίδα, ο όρκυνας, ο κέφαλος, ο αχινιός ή αχινός, το μύδι, ο προσφορίτης, ο κοχλιός, η ριχτιά, το μηλοκόπι, ο σπάρος, το λαβράκι, η ρίνα, το σαλάχι (ούτινος το κέντρον επιζήτητον εις παρακέντησιν του φλέγμονος, εξ ου προσβάλλονται τα κτήνη), η μουδίστρα, η σκύλος, η μαινίδα, η φώκα, η αθερίνα, ο δάχτυλος, η σουλήνα, το σταυρίδι, ο κολιός, ο λεθρίνος, ο μούρμουρας, ο αποτρόπαιος πόρφυρας και πλήθος άλλων …“].

Σημειώνουμε εδώ επιπλέον, μιας και δεν αναφέρεται στην επεξήγηση του λήμματος “πεζόβολος” του Κοντομίχη, τον μικρό πρόλογο για τον οποίο γίνεται λόγος παραπάνω:
Χταπόδι, ο πολύπους.
Θαλάμη και αθαλάμη. Είναι περίεργον ότι εν ώ η δημοτική γλώσσα δεν διετήρησε το θάλαμος, επί της συνηθεστέρας χρήσεως διέσωσε το θαλάμη, περιστείλασα όμως την σημασίαν ιδίως επί της κοίτης του πολύποδος.
Τοιαύτη του σημαινομένου περιστολή παρατηρείται και επ΄ άλλων λέξεων. Ούτε λ.χ. ο αλιεύς ούτε το αλιεύω διετήρησαν την γενικήν αυτών σημασίαν. Αλλά το αλιάς και αλεύω ή αλιεύω περιωρίσθηκαν εις δήλωσιν μόνον των ασχολουμένων εις την άγραν του πολύποδος, των θαλάσσιων οστράκων (άτινα εν παρόδω ο ποιητής λαός αποκαλεί αγνά), των σπόγγων και των τοιούτων. Τούτων δε των αλιέων τον οπλισμόν απαρτίζουσι μόνον ο πιννολόγος, η ξύστρα, το διγόφι και τινά άλλα δευτερεύοντα και επουσιώδη. Τα δε πλοιάρια αυτών, οιασδήποτε κατασκευής και αν ήναι καλούνται αλιάτικα.
Οι βραχίονες ή πόδες των πολύποδος λέγονται αποκλαμοί“.
(Ο Βαλαωρίτης έγραψε την συγκεκριμένη σημείωση με αφορμή τους στίχους από το “άσμα Δ΄” στον “Αθανάσιο Διάκο”:
Χταπόδι στη θαλάμη του, που πρόσμενε κυνήγι
κι ανήσυχο παράδερνε με τους αποκλαμούς του“).

Και συνεχίζουμε με σχετικά με το θέμα “ψαρική τέχνη και ψάρια”, λήμματα, από το Λ.Λ.Γ.Ι. του Πανταζή Κοντομίχη (με αλφαβητική σειρά):

άλτο (το)

 

ανεψαριά (η)

αντσάλι (το)

αρμίδι (το)

αρμαδούρα (η)

αχέλι (το)

βελόνα (η)

βόγα (η)

βολυμήθρα (η)

 

γόλα (η)

γουβιός (ο)

γουλάδι (το)

γραντέγ΄λα (η)

γριπαδούρα (η)

δρόγκος (ο)

ζαργάνα (η)

Συνεχίζεται …

Για την σημασία των λέξεων που δεν αναφέρονται αναλυτικά σε αυτό το άρθρο κι έχουν μπλε χρώμα, μπορείτε να μεταβείτε στα σχετικά links πατώντας πάνω στη λέξη.

Χρυσούλα Σκλαβενίτη

Προηγούμενο άρθροΑνακοίνωση του Φιλανθρωπικού Συλλόγου Λευκάδας
Επόμενο άρθροΠρόγραμμα Εορτασμού Εθνικής Επετείου 28ης Οκτωβρίου 1940