Αφιέρωμα σε ένα από τα πολλά διάσπαρτα κομμάτια της ιστορίας του νησιού μας.
Το οχυρό που φέρει το όνομα Αλέξανδρος και βρίσκεται κάτω από τις ομώνυμες αλυκές στην περιοχή των Καρυωτών, επισκέφθηκε ο φακός του My Lefkada με σκοπό την προβολή του ιστορικού αυτού μνημείου το οποίο δυστυχώς όπως και πολλά άλλα μεγάλης ιστορικής σημασίας μνημεία του τόπου μας είναι ξεχασμένα από τις αρμόδιες αρχές αλλά και από τους κατοίκους της Λευκάδας. Αναζητώντας πλήροφορίες για το οχυρό εντοπίσαμε το άρθρο της αρχτέκτων κας Μαρίας Λαμπρινού το οποίο έχει δημοσιευτεί στο αρχαιολογικό και ιστορικό περιοδικό “Αρχαιολογία και Τέχνες” (τχ. 108) και αναδημοσιεύουμε παρακάτω.
Παράκτιος έλεγχος και προστασία της Λευκάδας κατά το διάστημα 1800 – 1807
Μαρία Λαμπρινού – Αρχιτέκτων.
Η κατάκτηση της λευκάδας αποτέλεσε τον απότερο στόχο της επκτετατικής πολιτικής του Αλή πασά των Ιωαννίνων, λόγω της σημαντικής θέσης που κατέχει το νησί ως “προκεχωρημένη θέση” της Ηπείρου στο Ιόνιο Πέλαγος. Η κατασκευή των δυο νέων φρουρίων Τεκέ και Αγίου Γεωργίου σε λόφους στην ακτή της Ακαρνανίας προς την Λευκάδα και η παραμονή ετοιμοπόλεμων στρατευμάτων σε αυτά από το 1800 μέχρι το 1807 αποδεικνύουν την επιμονή αλλά και τη δυσκολία που αντιμετώπιζε ο πασάς για την κατάκτηση του νησιού.
Στις αρχές του 19ου αιώνα η Ευρώπη βρίσκεται σε περίοδο αναταραχών και ανακτατάξεων, που ακολούθησαν τους μεγάλους σταθμούς της παγκόσμιας ιστορίας, όπως η Γαλλική επανάσταση, το τέλος του Ιερού Πολέμου της Υψηλής Πύλης, η κατάρευση του Ενετικού κράτους, που έφεραν έντονες αλλαγές στον πολιτικό και οικονομικό χάρτη της Ευρώπης. Οι εθνικές επαναστάσεις συντάραξαν τις αυτοκρατορίες και ανέτρεψαν ισορροπίες αιώνων, προκαλώντας τη δημιουργία νέων κρατών με εθνική συνείδηση και ενότητα.
Την ίδια εποχή ο στρατηγός και αυτοκράτορας Ναπολέων Βοναπάρτης ηγείται των γαλλικών στρατευμάτων, και η Βρετανία, ανήσυχη για την νικηφόρα πορεία του από την Ρωσία ως την Αίγυπτο, συμμετέχει στο συνασπισμό της Ρωσίας και της Τουρκίας εναντίον του. Μεγάλος αριθμός νέων αμυντικών έργων κατασκευάζεται σε όλη την ήπειρο και η οχυρωματική μορφή τους προοιωνίζει τη νέα αντίληψη αμυντικής τέχνικής, που πρόκειται να χαρακτιρίζει αυτή του 19ου ως το πρώτο μισό του 20ου αιώνα […]
Ανακατατάξεις του στρατιωτικού και οικονομικού δυναμικού στη Μεσόγειο ακολουθούν την κατάλυση της Ενελτικής Δημοκρατίας και την επελαση των γαλλικών στρατευμάτων στην περιοχή της Αδριατικής και του Ιονίου Πελάγους. Με τη συνθήκη του Campo Formio το 1797, η Γαλλία “κληρονομεί” τις ενετικές κτήσεις στο Ιόνιο Πέλαγος. Την ίδια εποχή στην περιοχή ασκεί την δική του πολιτική ο φιλόδοξος Βεζίρης Ιωαννίνων Αλή Πασάς Τεπελενλής, εκμεταλλευόμενος προς ίδιον όφελος την πολιτική αστάθεια στην Ευρώπη και την παρακμή της κεντρικής διοίκησης της Τούρκικης Αυτοκρατορίας. Επιτίθεται καταρχάς στα μικρά πασαλίκια της περιοχής της Τζαμουριάς, για να εξασφαλίσει τα νώτα του. Με αφορμή την κήρυξη του πολέμου των ρωσοτουρκικών συνάμεων εναντίον της Γαλλίας τον Σεπτέβριο του 1798 εξαπολύει συστηματική επίθεση εναντίον των πρώην ενετικών κτήσεων : του Βουθρωτού, της Πάργα, της Πρέβεζας και της Λευκάδας. Στη συνέχεια τα τουρκαλβανικά στρατέυματα καταλαμβάνουν αμαχητί τη Βόνιτσα στις 24 Οκτωβρίου 1798 (βλ. εδώ) και αμέσως μετά ο στρατός του Αλή Πασά στρατοπεδεύει στην περιοχή μεταξύ των χωριών Περατιά και Πλαγιά. Η κατάληψη της Λευκάδας έχει προγραμματιστεί για τα τέλη του Οκτωβρίου του 1978.
Η σημαντική γεωστρατηγική θέση της Λευκάδας, ως “προκεχωρημένη θέση” της Στερεάς Ελλάδας στο Ιόνιο Πέλαγος, ενδίεφερε ιδιαίτερα τον φιλόδοξο Αλή Πασά, για να ελέγχει τις εμπορικές και στρατιωτικές νηοπομπές που διέρχονταν απο εδώ. Οι Γάλοι, προκειμένου να υπερασπιστούν το τελευταίο τους οχυρό στην περιοχή συγκέντρωσαν όλες τις δυνάμεις τους στο φρούριο της Αγίας Μαύρας. Οι Τουρκαλβανοί παρατάχθηκαν στις ακαρνανικές ακτές, ενώ παράλληλα μικρός στόλος περιπολούσε παράκτια, από το Άκτιο μέχρι τον Μύτικα για να εμποδίζει πιθανές ενισχύσεις που θα έφταναν από την Κέρκυρα. Ταυτόχρονα ο Αλή Πασάς επιδίωξε, χωρίς αποτέλεσμα, πιέζοντας εναλλάξ πότε τους Γάλλους και πότε τους Λευκαδίτες προύχοντες, την παράδοση του Φρουρίου σε αυτόν.
Εντωμεταξύ όμως με την συνθήκη ειρήνης στο Campo Formio τα Επτάνησα παραδίδονται, τον Οκτωβριο του 1798, στον ρωσοτουρκικό στρατό και ο Αλή Πασάς υποχρώνεται να αναβάλει για αργότερα την κατάληψη της Λευκάδας.
Στις 21 Μαρτίου 1800 υπογράφηκε η Σύμβαση της Κωνστατινούπολης η οποία όριζε ότι τα Επτάνησα θα αποτελούσαν ενιαίο και ανεξάρτητο κράτος, κάτω από την επικυριαρχία και την προστασία της Τουρκίας. Ο Αλή Πασάς, ελπίζοντας να εκμεταλλευθεί την στρατιωτική αδυναμία του νεοσύστατου μικρού κράτους, της Επανήσου Πολιτείας, επανέρχεται τώρα πιο απειλητικός. Με διάφορες προφάσεις και απαιτήσεις εγκαθιστα στρατό κατά μήκος των δυτικών ακτών της Ακαρνανίας. Συστηματικά και παρά τους διπλωματικούς χειρισμούς του επτανησιακού κράτους, οργανώνει ένα επιθετικό μέτωπο κατά μήκος των ακρνανικών ακτών με σκοπό τον αποκλεισμό της Λευκάδας με την Ακαρνανία. Για τον λόγο αυτό κατασκευάζει στα γύρω υψώματα οχυρωμένα καταλύματα για τους στρατώτες του. Ο τρόπος με τον οποίο οργανώνει την επίθεση παραπέμπει σε ανάλογη στρατηγική οργάνωση του Ναπολέοντα, από την οποία ενδεχομένως να έχει επηρεασθεί.
Για να ελέγχει τις κινήσεις μέσα στο φρούριο της Αγίας Μαύρας κατασκευάζει δυο νέα οχυρώματα σε κορυφές λόφων το ένα στην θέση των ερειπίων του εγκαταλελειμμένου από το 1684 μουσουλμανικού μοναστηριού δερβίσηδων (βλ. εδώ) και το άλλο στην κορυφή του λόφου που σήμερα βρίσκεται το χωριό της Πλαγιάς (βλ. εδώ). Από τις θέσεις αυτές άλλωστε έχει και ολοκληρία τον έλεγχο των δυο σημαντικότερων λιμανιών της Λευκάδας : του Αγίου Νικολάου στη βόρεια και του Δράπανου στη νότια έξοδο του πορθμού […]. Η επιθετική γραμμή του Αλή Πασά εκτείνεται στο τόξο των δυτικών ακτών της Ακαρνανίας από το Άκτιο μέχρι την Πάλαιρο, το κεντρικό τμήμα του οποίο βρίσκεται απέναντι από την Λευκάδα. Αυτή η τόσο εκτεταμένη γραμμή επίθεσης, υποχρέωσε τους Προέδρους της Λευκάδας να αντιτάξουν το δικό τους αμυντικό σύστημα κατά μήκος της βορειοανατολικής παραλίας από τα υψώματα στην περιοχή του Άϊ-Γιάννη Ατζούση στην αμμώδη παραλία της Γύρας μέχρι του Φρούριο και απο εκεί στις Παλιές και τις Νέες Αλυκές, μέχρι το λιμάνι Δράπανο.
Φώτο : Το κάστρο στην περιοχή της Πλαγίας.
|
|
|
Στο μέτωπο αυτό το φρούριο της Αγίας Μαύρας λειτούργησε ως κεντρικός πυρήνας της αμυντικής οργάνωσης, με τη συμμετοχή περιφερειακών και επικουρικών οχυρωμάτων όπως ήταν τα παλαιά οχυρά στα στενά του πορθμού […] Η άμυνα της Λευκάδας εναντίον της αναμενόμενης επίθεσης του Αλή Πασά στηρίχθηκε κυρίως στις δευτερεύουσες οχυρώσεις εφαρμόζοντας την ναπολεόντειο τακτική, της μάχης δηλαδή εκτός των τειχών. Το φρούριο της Αγίας Μαύρας χρησίμευε ουσιαστικά ως καταφύγιο της φρουράς έπειτα από κάθε εφόρμηση εναντίου του φρουρίου στη θέση Τεκέ.
Εκτός του φρουρίου της Αγίας Μαύρας τα οχυρωματικά έργα της Λευκάδας ήταν το Fortino ή οχυρό Κωσνταστίνου, το νέο οχυρό το οποίο ανεγέρθηκε στο μέσο περίπου του νότιου βραχίονα των Νέων Αλυκών, το οχυρό Τούρη ή Αλέξανδρος ή Torretta κ.α.
Το οχυρό Αλεξάνδρου – Τούρη ή Torretta, βρίσκεται σήμερα στο νησάκι ανατολικά του διαύλο, μεταξύ Νέων Αλυκών και του Φρουρίου Αγίου Γεωργίου. Το νησάκι ήταν το άκρο της χερσονήσου που περιέβαλε από νότο της αλυκές. Η ευθυγράμμιση της διώρυγας που έγινε στις αρχές του 20ου αιώνα, προκάλεσε την αποκοπή του άκρου της χερσονήσου. Το σημείο αυτό είχε ιδιαίτερη σημασία για την άμυνα τηα περιοχής γιατί βρίσκεται στην νότια είσοδο του πορθμού και στην πιο προωθημένη θέση του νησιού προς το Ξηρόμερο. Ένα από τα πρώτα έργα των Ενετών ήταν ήταν ο εξοπλισμός και οι βελτιώσεις του προϋπάρχοντος πύργου, για να προσταεύουν τα προς ανατολάς σύνορα τους και να ελέγχουν την κίνηση στο λιμάνι Δράπανο. Το 1807 το οχυρό Αλέξανδρος επισκευάζεται και εξοπλίζεται προκειμένου να συμμετάσχει στην άμηνα της Λευκάδας εναντίον του στρατού του Αλή Πασά.
Ακολουθεί το βίντεο καθώς και φωτογραφικό υλικό από την επίσκεψη στο οχυρό Αλέξανδρος.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ευχαριστούμε τον κυρ Παναγιώτη Σκιαδά που μας πέρασε απέναντι με το πριάρι του, τον Χρυσόστομο Βρεττό για την στήριξη του και την κα Ελένη Γράψα για την πολύτιμη βοήθεια της.
