Οι ιδιοπαθείς φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου (Ι.Φ.Ν.Ε.) περιλαμβάνουν την νόσο του Crohn και την ελκώδη κολίτιδα. Τα νοσήματα αυτά προκαλούν μια χρόνια φλεγμονή, η οποία στην περίπτωση της ελκώδους κολίτιδας προσβάλει μόνο το παχύ έντερο, ενώ στην περίπτωση της νόσου του Crohn μπορεί να προσβάλει οποιοδήποτε σημείο του γαστρεντερικού συστήματος, από το στόμα μέχρι τον πρωκτό. Είναι αυτοάνοσα νοσήματα αγνώστου αιτιολογίας και χαρακτηρίζονται από περιόδους ύφεσης και έξαρσης. Η επικρατούσα άποψη πάντως είναι ότι η χρόνια φλεγμονή σχετίζεται με την αλληλεπίδραση μεταξύ της γενετικής προδιάθεσης και αρκετών περιβαλλοντικών παραγόντων, όπως το κάπνισμα, η προσθήκη συντηρητικών στα τρόφιμα, η κακή διατροφή, το κάπνισμα, το στρες κ.α.
Τα συνήθη συμπτώματα των Ι.Φ.Ν.Ε. περιλαμβάνουν πόνο στην κοιλιά, κόπωση, ανορεξία, απώλεια βάρους, διάρροια, εντερική αιμορραγία και πυρετό. Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων εξαρτάται από το σημείο και την έκταση της φλεγμονής.
Δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο διαιτητικό πρόγραμμα που να μπορεί να εφαρμοστεί σε όλους τους ασθενείς. Για να διαμορφωθεί μια δίαιτα θα πρέπει να ληφθούν υπόψη σε ποια σημεία του πεπτικού σωλήνα παρατηρείται η φλεγμονή και αν υπάρχει εντερική απόφραξη. Σε κάθε περίπτωση όμως θα πρέπει να διασφαλίζεται η επαρκής ενεργειακή και πρωτεϊνική πρόσληψη, ώστε να διατηρείται το σωματικό βάρος και να επιτυγχάνεται η κανονική ανάπτυξη στα παιδιά και στους εφήβους που πάσχουν από Ι.Ν.Φ.Ε.
Η δίαιτα θα πρέπει να περιέχει τροφές από όλες τις ομάδες τροφίμων και να προσαρμόζεται κατάλληλα ανάλογα με το αν η νόσος είναι σε φάση έξαρσης ή ύφεσης.
Σε φάση έξαρσης όπου οι διάρροιες είναι το κύριο σύμπτωμα οι ασθενείς θα πρέπει να ακολουθήσουν μια δίαιτα πλούσια σε πρωτεΐνες και φτωχή σε λίπος και φυτικές ίνες. Πρέπει να αποφεύγονται τα τρόφιμα που διεγείρουν την κινητικότητα του εντέρου, όπως τα προϊόντα ολικής άλεσης άλεσης, τα φρούτα με τον φλοιό, τα όσπρια και τα περισσότερα λαχανικά, ο καφές, τα πλήρη λιπαρών γαλακτοκομικά, οι χυμοί και τα αναψυκτικά με ζάχαρη, τεχνητά γλυκαντικά όπως η σορβιτόλη και η ξυλιτόλη και ο καφές. Επιτρέπονται το λευκό ψωμί, ζυμαρικά και ρύζι, οι σουρωμένοι χυμοί φρούτων, οι κομπόστες, το ξεφλουδισμένο μήλο και αχλάδι και βραστά καρότα και κολοκυθάκια. Επειδή ανάλογα με τα συμπτώματα του κάθε ασθενούς μπορεί να μην είναι πάντα εφικτή η κάλυψη των αναγκών μέσω των τροφίμων, συστήνεται άλλοτε η χορήγηση συμπληρωμάτων βιταμινών και ιχνοστοιχείων και άλλοτε η χορήγηση πόσιμων συμπληρωμάτων διατροφής, που παρέχουν συνήθως σε υγρή μορφή θερμίδες, πρωτεΐνες, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία.
| Γενικές οδηγίες για την φάση έξαρσης | ||
| Ομάδα τροφίμων | Επιτρέπονται | Απαγορεύονται |
| Γαλακτοκομικά | Αποβουτυρωμένο χαμηλό σε λιπαρά γάλα και γιαούρτι, κρέμα και ρυζόγαλο από άλιπο γάλα.
ΜΟΝΟ ΑΝ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΑΝΕΚΤΑ. Άπαχα μαλακά τυριά (μυζήθρα, ανθότυρο, κ.α.). |
Πλήρες γάλα και γιαούρτι, γάλα εβαπορέ, γιαούρτι με φρούτα, δημητριακά ή ξηρούς καρπούς.
Παγωτά, κρέμες από πλήρες γάλα. Παχιά σκληρά τυριά. |
| Κρεατικά/θαλασσινά | Άπαχα μέρη μοσχαριού και χοιρινού χωρίς χόνδρους, κοτόπουλο χωρίς πέτσα , ψάρι, καλαμάρι, χταπόδι ψητά ή βραστά. Αυγό βραστό ή ποσέ (μέχρι 2 κρόκους/εβδομάδα). Κόκκινο κρέας μέχρι 2 φορές/εβδομάδα. | Αρνί, χήνα, πάπια ,συκώτι, εντόσθια, τηγανιτά και τσιγαριστά κρέατα, ψάρια και αυγά, αλλαντικά, κονσέρβες, παστά, καπνιστά, γαρίδες, αστακός, καραβίδες, στρείδια, μύδια. |
| Δημητριακά | Λευκό ψωμί, φρυγανιές, μακαρόνια, άσπρο ρύζι, πατάτες χωρίς τον φλοιό, ραφιναρισμένα δημητριακά, κουάκερ, κορν φλείκς. | Προϊόντα ολικής άλεσης, άγριο και καστανό ρύζι, προϊόντα με σπόρους ή ξηρούς καρπούς. |
| Λαχανικά | Βραστά κολοκυθάκια, καρότα, παντζάρια και μελιτζάνες χωρίς σπόρια, ντομάτα χωρίς τον φλοιό και τα σπόρια, μαρούλι ψιλοκομμένο. | Όλα τα όσπρια και λαδερά. Μπρόκολο, κουνουπίδι, λαχανάκια Βρυξελλών, σπανάκι, μανιτάρια, κρεμμύδια, πιπεριές, μπάμιες, αρακάς, φασολάκια, καλαμπόκι, κ.α. |
| φρούτα | Κομπόστα φρούτων, ζελέ φρούτων, μήλο, αχλάδι και βερίκοκο χωρίς τον φλοιό, μπανάνα, φρέσκοι χυμοί αποστραγγισμένοι (εκτός από χυμό δαμάσκηνο), βρασμένα φρούτα χωρίς τον φλοιό. | Όλα τα ωμά φρούτα, φρέσκα φρούτα με τον φλοιό, αποξηραμένα φρούτα, χυμοί φρούτων με ίνες. |
| Λίπος | Ελαιόλαδο, σπορέλαιο και μαργαρίνη μέχρι 8 κουταλάκια του γλυκού/ημέρα. | Ζωμοί κρέατος, βούτυρο, σούπες εμπορίου, μαγιονέζα, ελιές . |
| Ποτά | Χαμομήλι, φασκόμηλο, καφές ντεκαφεΐνέ. | Αλκοολούχα ποτά, καφές, ποτά με καφεΐνη (π.χ. τσάι), κακάο, ανθρακούχα αναψυκτικά. |
| Διάφορα | Λεμόνι, ξύδι και αλάτι με μέτρο, μέλι, μαρμελάδα χωρίς σπόρια. | Γλυκαντικές ύλες (σορβιτόλη, ασπαρτάμη, μαννιτόλη, ξυλιτόλη κ.α.), ζάχαρη, σοκολάτα, πικάντικα φαγητά και σάλτες, καρυκεύματα, ξηροί καρποί, σπόροι, πατατάκια, γαριδάκια, μουστάρδα. |
Κατά τις περιόδους ύφεσης, οι ασθενείς πρέπει να ενθαρρύνονται να καταναλώνουν μία όσο το δυνατόν φυσιολογική δίαιτα που να περιλαμβάνει τρόφιμα απ’ όλες τις ομάδες τροφίμων. Ωστόσο σε κάποιους ασθενείς μπορεί να είναι απαραίτητοι κάποιοι διαιτητικοί περιορισμοί, όπως για παράδειγμα η αποφυγή γάλακτος σε όσους πάσχουν από δυσανεξία στη λακτόζη και η αποφυγή ωμών φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και δημητριακών ολικής άλεσης σε ασθενείς με εντερική απόφραξη.
Διαιτητικές συστάσεις
- Καταναλώστε συχνά και μικρά γεύματα και μασήστε καλά.
- Στην φάση έξαρσης αυξήστε την πρόσληψη πρωτεΐνης. Προτιμείστε το λευκό κρέας (κοτόπουλο, ψάρι) αντί του κόκκινου κρέατος.
- Σε φάση έξαρσης ακολουθείστε αυστηρά δίαιτα χαμηλού υπολείμματος από την λίστα με τα επιτρεπόμενα τρόφιμα.
- Σε φάση ύφεσης (χωρίς συμπτώματα και χωρίς την ύπαρξη εντερικής απόφραξης) μπορείτε να εντάξετε μικρές ποσότητες φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και δημητριακών ολικής άλεσης. Εντάξατε τα νέα τρόφιμα ένα κάθε φορά και παρατηρείστε για τυχόν συμπτώματα και ενοχλήσεις.
- Καταναλώστε αρκετά υγρά για να αποφύγετε την αφυδάτωση. Συνιστάτε πρόσληψη 8-10 ποτηριών/ημέρα.
- Καταναλώστε τρόφιμα πλούσια σε ω-3 λιπαρά και πρεβιοτικά και προβιοτικά.
- Σε περίπτωση έντονης διάρροιας ή στεατόρροιας πιθανόν να χρειαστείτε πρόσληψη συμπληρώματος για κάλυψη των αναγκών σε D, A, K, Ca, Zn,Mg, K, B12, Fe και φυλλικό οξύ.
Γαζής Π. Γιώργος, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Πεφανερωμένης 9 Λευκάδα, τηλ. 2645022822, 6944373860
