Ο ανθρώπινος οργανισμός σε περίπτωση τραυματισμού ενεργοποιεί τον μηχανισμό της πήξης του αίματος παράγοντας ένα θρόμβο που αποφράσσει το τραυματισμένο αγγείο, προλαμβάνοντας έτσι την αιμορραγία. Σε ορισμένες παθήσεις, η πήξη του αίματος δεν γίνεται με φυσιολογικό τρόπο με αποτέλεσμα την δημιουργία θρόμβων, οι μπορεί να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος, προκαλώντας ελάττωση ή και πλήρη διακοπή της αιμάτωσης ορισμένων οργάνων. Έτσι μπορεί να προκληθούν αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, έμφραγμα του μυοκαρδίου, πνευμονική εμβολή και φλεβική θρόμβωση κάτω άκρων. Παραδείγματα τέτοιων παθήσεων είναι η θρομβοφιλία, η κολπική μαρμαρυγή, η καρδιακή ανεπάρκεια, η στεφανιαία νόσος, οι τραυματισμοί των αγγείων και οι διαταραχές της φυσιολογικής ροής του αίματος στα αγγεία.
Η αντιπηκτική αγωγή έχει ως στόχο την μείωση της πηκτικότητας του αίματος, ώστε να εμποδίσει τον σχηματισμό θρόμβου μέσα στο αγγείο. Υπάρχουν δύο ειδών αντιθρομβωτικά φάρμακα: τα αντιαιμοπεταλιακά (ασπιρίνη, κλοπιδογρέλη) και τα αντιπηκτικά. Στα αντιπηκτικά φάρμακα ανήκουν η ηπαρίνη και τα κουμαρινικά φάρμακα, με βασικότερους εκπροσώπους την ασενοκουμαρόλη και την βαρφαρίνη. Κατά την λήψη αντιπηκτικής αγωγής πρέπει να παρακολουθείται και να ελέγχεται τακτικά ο χρόνος προθρομβίνης (PT) και ο δείκτης INR (διεθνές πηλίκο εξομάλυνσης) ώστε να διατηρείται η ισορροπία ανάμεσα στην αναστολή δημιουργίας του θρόμβου και της εκτεταμένης αιμορραγίας.
Η δράση των κουμαρινικών φαρμάκων (Sintrom, Panwarfarin) μπορεί να επηρεαστεί πολύ από τη διατροφή και πιο συγκεκριμένα από την πρόσληψη της βιταμίνη Κ. Η βιταμίνη Κ είναι μία λιποδιαλυτή βιταμίνη που συμμετέχει στην παραγωγή των πρωτεϊνών-παραγόντων που είναι υπεύθυνες για την πήξη του αίματος. Η πρόσληψη βιταμίνης Κ χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή όταν λαμβάνει κανείς αντιπηκτική αγωγή, καθώς μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητα της αγωγής, λόγω της δράσης της στην πήξη του αίματος. Όσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα βιταμίνης Κ που καταναλώνει κάποιος τόσο περισσότερο ευνοείται η πήξη του αίματος και μειώνεται η αποτελεσματικότητα της αγωγής.
Όταν υπάρχει λοιπόν λήψη αντιπηκτικού φαρμάκου από την κατηγορία των κουμαρινικών πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στη δίαιτα και ειδικά σε τρόφιμα που αποτελούν πηγές-πλούσιες ή φτωχές- της βιταμίνης Κ.
Τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε βιταμίνη Κ είναι το χοιρινό συκώτι, το μπρόκολο, το σπανάκι, τα χόρτα, τα αντίδια, το μαρούλι, το πράσινο λάχανο, τα γογγύλια, τα αμπελόφυλλα, τα καρότα, τα λαχανάκια Βρυξελλών, τα σπαράγγια, οι λαχανίδες, το βραστό κολοκύθι, τα φρέσκα κρεμμύδια, ο μαϊντανός, η σοκολάτα , η σόγια, τα κάστανα, τα αμύγδαλα κ.α. Τα τρόφιμα αυτά μπορούν να συμπεριληφθούν στο διαιτολόγιο των ασθενών, σε ορισμένες ποσότητες, με εναλλαγή με τρόφιμα που αποτελούν φτωχότερες πηγές της βιταμίνης Κ όπως είναι το ελαιόλαδο, το αγγούρι, το ρύζι, το μοσχαρίσιο συκώτι, τα bran flakes, το κουνουπίδι, τα βερίκοκα, το κάρδαμο, οι πατάτες, τα σπαράγγια, το σταφύλι και το ροδάκινο.
Για πρακτικούς λόγους δίνεται η γενική οδηγία για πλήρη αποφυγή κατανάλωσης ή μείωση της κατανάλωσης τροφών που θεωρούνται υψηλής περιεκτικότητας σε βιταμίνη Κ σε όχι περισσότερα από 1 μερίδα την ημέρα και για μείωση της κατανάλωσης τροφών που θεωρούνται μέτριας σε περιεκτικότητα σε βιταμίνη Κ σε όχι περισσότερα από 3 μερίδες την ημέρα. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να υπάρχει μια σχετική σταθερότητα στην ημερήσια συνολική πρόσληψη βιταμίνης Κ ώστε να μην επηρεάζεται η αντιπηκτική αγωγή.
Γενικές οδηγίες για ασθενείς που λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή
- Τα κατεψυγμένα τρόφιμα έχουν μικρότερη περιεκτικότητα σε βιταμίνη Κ από τα νωπά διότι η βιταμίνη καταστρέφεται στην κατάψυξη.
- Τα βρασμένα λαχανικά έχουν μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε βιταμίνη Κ από τα νωπά λόγω της συμπύκνωσης που υφίστανται χάνοντας μέρος του νερού τους.
- Δώστε προσοχή στην λήψη πολυβιταμινούχων σκευασμάτων, καθώς πολλά από αυτά περιέχουν βιταμίνη Κ.
- Ο αποξηραμένος βασιλικός, θυμάρι και ρίγανη περιέχουν μεγάλη ποσότητα βιταμίνης Κ σε σχέση με τα αντίστοιχα φρέσκα.
- Αποφύγετε τρόφιμα τα οποία περιέχουν φυτικά έλαια (ηλιέλαιο, καλαμποκέλαιο, σογιέλαιο) γιατί μπορεί να περιέχουν μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Κ.
- Αποφύγετε το γκρέιπ φρουτ και το χυμό του γιατί ελαττώνει το μεταβολισμό των αντιπηκτικών φαρμάκων και καθυστερεί την αποβολή τους από τον οργανισμό.
- Αποφύγετε το αβοκάντο. Εκτός του ότι έχει μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Κ φαίνεται ότι ακόμα και μικρές ποσότητες μπορούν να μεταβάλλουν σημαντικά τον χρόνο προθρομβίνης.
- Το αλκοόλ απαγορεύεται σε ασθενείς που λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή, γιατί μπορεί να επηρεάσει το χρόνο προθρομβίνης.
- Το πράσινο τσάι περιέχει μικρές ποσότητες βιταμίνης Κ και θα πρέπει να καταναλώνεται με μέτρο.
- Στα φυλλώδη λαχανικά η περιεκτικότητα της βιταμίνης Κ είναι μεγαλύτερη στα εξωτερικά πιο πράσινα φύλλα σε σχέση με τα εσωτερικά.
- Το άσπρο λάχανο περιέχει μεγαλύτερη ποσότητα βιταμίνης Κ σε σχέση με το κόκκινο, το οποίο περιέχει ελάχιστη και μπορεί να καταναλώνεται άφοβα.
- Τα λαχανάκια Βρυξελλών θα πρέπει να αποφεύγονται γιατί μειώνουν σημαντικά τη δράση των αντιπηκτικών φαρμάκων. Ομοίως θα πρέπει να αποφεύγονται τα βακκίνια και τα προϊόντα τους γιατί αυξάνουν σημαντικά τη δράση των αντιπηκτικών φαρμάκων.
- Επειδή η βιταμίνη Κ είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη, η απορρόφησή της από τα λαχανικά ενισχύεται από την παρουσία λίπους κατά το μαγείρεμα.
- Το κάπνισμα θα πρέπει να αποφεύγεται γιατί ο καπνός είναι πλούσιος σε βιταμίνη Κ.
Γαζής Π. Γιώργος, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Πεφανερωμένης 9 Λευκάδα, τηλ. 2645022822, 6944373860
