Η χοληδόχος κύστη είναι ένα μικρό όργανο που βρίσκεται κάτω από το ήπαρ στο δεξιό πάνω μέρος της κοιλιάς. Ο βασικός της ρόλος είναι να συλλέγει το πεπτικό υγρό (χολή) που παράγεται από το συκώτι. Ανάμεσα στα γεύματα η χολή αποθηκεύεται και συμπυκνώνεται στη χοληδόχο κύστη, ενώ κατά τη διάρκεια του γεύματος η χοληδόχος κύστη συσπάται και μέσω του χοληφόρου πόρου αδειάζει την χολή μέσα λεπτό στο έντερο για να βοηθήσει στην πέψη των, λιπαρών κυρίως, τροφίμων και την απορρόφηση ορισμένων βιταμινών.
Ο όρος χολολιθίαση αναφέρεται στον σχηματισμό λίθων (συσσωρεύσεις στερεού υλικού) μέσα στην χοληδόχο κύστη ή τον χοληφόρο πόρο. Υπάρχουν 2 είδη χολόλιθων:
- Χολόλιθοι από χοληστερόλη, οι οποίοι σχηματίζονται από την χοληστερόλη που σχηματίζεται στο ήπαρ. Η επιπλέον χοληστερόλη του σώματος μετακινείται από το αίμα μέσου του συκωτιού και εκκρίνεται στη χοληδόχο κύστη. Όταν η χολή περιέχει πολύ χοληστερόλη, σχηματίζονται μικροί κρύσταλλοι από χολή που καθιζάνουν στο πάτο της χοληδόχου κύστης και ενώνονται μεταξύ τους σχηματίζοντας πέτρες. Αποτελούν περίπου το 80% των χολόλιθων.
- Χολόλιθοι από χολοχρωστικές, οι οποίες σχηματίζονται από άλατα ασβεστίου, χολερυθρίνη και άλλο υλικό. Αποτελούν περίπου το 20% των χολόλιθων.
Οι χολόλιθοι (πέτρες) μπλοκάρουν τη ροή της χολής, δημιουργώντας διάταση της χοληδόχου κύστης προκαλώντας έντονο πόνο δεξιά και ψηλά στην κοιλιά, ναυτία, εμετό και μερικές φορές πυρετό. Αν οι πέτρες μπλοκάρουν το σωληνάκι (χοληφόρο πόρο) προς το έντερο τότε δημιουργείται ίκτερος (κίτρινη χροιά στο δέρμα και τα μάτια).
Οι παράγοντες που προδιαθέτουν και ευνοούν την ανάπτυξη χολολιθίασης είναι:
- Γυναικείο φύλο.
- Μεγάλη ηλικία, άνω των 60.
- Παχυσαρκία.
- Η αύξηση των οιστρογόνων λόγω κύησης ή λήψης αντισυλληπτικών φαρμάκων ή άλλων ορμονοθεραπειών.
- Ταχεία απώλεια σωματικού βάρους.
- Λήψη ορισμένων υπολιπιδαιμικών φαρμάκων.
- Παρατεταμένη νηστεία.
- Παρεντερική διατροφή για μεγάλο χρονικό διάστημα.
- Χρόνιες αιμολυτικές αναιμίες, π.χ. μεσογειακή αναιμία, δρεπανοκυτταρική αναιμία.
- Νόσοι του λεπτού εντέρου π.χ. νόσος Crohn, κοιλιοκάκη ή αφαίρεση σημαντικού τμήματος του λεπτού εντέρου.
- Σακχαρώδης διαβήτης.
- Κίρρωση του ήπατος.
- Ύπαρξη “χολικής λάσπης” στη χοληδόχο κύστη.
Η σχέση δίαιτας και χολολιθίασης βρίσκεται ακόμα σε επίπεδο έρευνας. Επειδή υπάρχουν ακόμα πολλές απορίες σχετικά με τους μηχανισμούς που δημιουργούν τους χολόλιθους, δεν έχει βρεθεί ακόμα το ιδανικό διαιτολόγιο, ούτε ο τέλειος συνδυασμός θρεπτικών στοιχείων, που θα βοηθήσει αποτελεσματικά στην πρόληψη ή υποχώρησή της. Υπάρχουν ωστόσο κάποιοι γενικοί κανόνες διατροφής που πιθανώς συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της χολολιθίασης.
- Σταδιακή απώλεια βάρους σε περίπτωση παχυσαρκίας μέσω της μείωσης της θερμιδικής πρόσληψης.
- Μείωση της πρόσληψης ραφιναρισμένων υδατανθράκων. Η ημερήσια ποσότητα πρόσληψης υδατανθράκων θα πρέπει να μην ξεπερνάει το 65% των θερμίδων.
- Μείωση των λιπών. Η ποσότητα πρόσληψης λιπών στο καθημερινό μενού δεν πρέπει να ξεπερνάει τα 50g/ημέρα.
- Αύξησης πρόσληψης φυτικών ινών. Οι φυτικές ίνες περιέχονται σε πολλά φρούτα, λαχανικά και όσπρια και θεωρούνται γενικότερα πως έχουν μια ευεργετική δράση στον οργανισμό.
- Αύξηση ποσότητας πρωτεϊνών, ανάλογα με τα ποσοστά των υπόλοιπων θρεπτικών στοιχείων (υδατανθράκων, λιπών).
- Η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ είναι πιθανό να προστατεύει από τον σχηματισμό χολόλιθων.
Η χωρίς συμπτώματα χολολιθίαση συνήθως δε χρειάζεται αντιμετώπιση. Η παρουσία χολόλιθων που προκαλούν συμπτώματα, όπως χολοκυστίτιδα (φλεγμονή της κύστης), αντιμετωπίζεται με χολοκυστεκτομή.
Η χολοκυστεκτομή είναι η χειρουργική αφαίρεση της χοληδόχου κύστης και αποτελεί μια από τις πιο συνηθισμένες χειρουργικές επεμβάσεις. Σήμερα, πάνω από το 90% των χολοκυστεκτομών γίνονται λαπαροσκοπικά και έτσι οι ασθενείς έχουν μόνο 4 πολύ μικρές τομές από 0,5 ως 1 εκατοστό και ελάχιστο πόνο. Αυτό συνεπάγεται ότι οι ασθενείς γυρίζουν σπίτι την ίδια ή την επόμενη μέρα και στις καθημερινές τους ασχολίες σε 1 βδομάδα.
Οι ασθενείς κατά την πρώτη μετεγχειρητική περίοδο και για περίπου τέσσερις εβδομάδες θα πρέπει:
- Να καταναλώνουν άφθονο νερό.
- Να καταναλώνουν μικρά και συχνά γεύματα και να μην αφήνουν το στομάχι άδειο για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά ούτε και το φορτώνουν με μεγάλο όγκο τροφής.
- Να μασάνε καλά το φαγητό τους.
- Να επιλέγουν τροφές φτωχές σε λίπος.
- Να επιλέγουν τροφές με απλό τρόπο παρασκευής.
- Να μην καταναλώνουν προϊόντα πλούσια σε φυτικές ίνες.
Επιτρέπονται:
- Καφές ελαφρύς (φίλτρου ή ελληνικός) ή τσάι.
- Αποβουτυρωμένο γάλα και γιαούρτι, άπαχα τυριά (ανθότυρο, cottage).
- Λευκό ψωμί, ρύζι και ζυμαρικά.
- Ψευτόσουπες (χωρίς ζωμό κρέατος).
- Πατάτες βραστές ή ψητές, κολοκυθάκια και καρότα βραστά, ντομάτα και μαρούλι.
- Όλα τα ώριμα φρούτα χωρίς τον φλοιό, κομπόστες και στραγγισμένοι χυμοί φρούτων.
- Κοτόπουλο χωρίς πέτσα, άπαχο κρέας ψητό ή βραστό και άλιπα ψάρια.
- Ελαιόλαδο (μέχρι 2 κουταλιές της σούπας συνολικά ημερησίως).
- Μέλι, μαρμελάδα, ζάχαρη (σε μικρές ποσότητες).
Απαγορεύονται:
- Πλήρες λιπαρών γαλακτοκομικά, παχιά τυριά και βούτυρο.
- Όσπρια και λαδερά (εκτός αν είναι αποφλοιωμένα και σε μορφή πουρέ).
- Προϊόντα ολικής άλεσης, όπως μαύρο ψωμί και δημητριακά.
- Πίτες, σφολιάτες, κρέπες, λουκουμάδες, κρουασάν.
- Λάχανο, κουνουπίδι, μπρόκολο, σπανάκι, κρεμμύδι, αγκινάρες, πιπεριές, ραπανάκια, ραδίκια, σέλινο, αγγούρι, χόρτα.
- Άγουρα φρούτα και ξηροί καρποί.
- Παχιά κρέατα, ψάρια και θαλασσινά (σαρδέλες, τόνος, σολομός, σφυρίδα, γαρίδες, χταπόδι, καλαμάρι, οστρακοειδή), καπνιστά, αλλαντικά, τηγανιτά, κοκκινιστά, χοιρινό, κρόκος αυγού, ελιές, κονσέρβες, τουρσί.
- Παγωτά, γλυκά, σοκολάτα.
- Μπαχαρικά, καρυκεύματα και πικάντικα φαγητά.
- Οινοπνευματώδη και αναψυκτικά.
Μετά την πάροδο τεσσάρων εβδομάδων μπορεί ξεκινήσει η σταδιακή επανένταξη τροφίμων. Θα μπουν σταδιακά τα ημίπαχα γαλακτοκομικά προϊόντα, ο κρόκος αυγού, τα αλλαντικά χαμηλών λιπαρών (γαλοπούλας και κοτόπουλου), το ελαιόλαδο (σε μεγαλύτερη ποσότητα) οι ξηροί καρποί και κάποια γλυκά. Τελευταία θα προστεθούν τα όσπρια, τα χόρτα, τα πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα και τα παχιά κρέατα.
Γαζής Π. Γιώργος Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Πεφανερωμένης 9, Λευκάδα, τηλ. 2645022822, 694437386
