Γράφει η Σταυρούλα Γαβρίλη.
Κοινωνική συμπτώματα
Από την αρχή, τα περισσότερα βρέφη είναι κοινωνικά όντα. Νωρίς στη ζωή, στρέφουν το βλέμμα τους σε ανθρώπους, στρέφονται προς τις φωνές και γενικότερα επικοινωνούν.
Αντίθετα, τα περισσότερα παιδιά με αυτισμό φαίνεται να έχουν τεράστια δυσκολία στην εκμάθηση του ΄΄δούναι και λαβείν΄΄ της καθημερινής ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Ακόμη και τους πρώτους μήνες της ζωής τους, πολλά παιδιά δεν αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και αποφεύγουν την επαφή με τα μάτια. Φαίνεται να προτιμούν να είναι μόνα. Μπορούν να αντιστέκονται στην προσοχή και την αγάπη ή παθητικά να δέχονται αγκαλιές και χάδια. Αργότερα, αποζητούν σπάνια χάδια και αγκαλιές. Σε αντίθεση με άλλα παιδιά, σπάνια αναστατώνονται όταν οι γονείς αφήνουν το οπτικό τους πεδίο. Οι γονείς που προσβλέπουν στις χαρές της αγκαλιάς, και στα παιχνίδια με το παιδί τους μπορεί να αισθάνονται να συνθλίβονται από αυτή την έλλειψη ανταπόκρισης.
Τα παιδιά με αυτισμό χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να μάθουν να ερμηνεύουν τι σκέφτονται και τι αισθάνονται οι άλλοι. Ένα χαμόγελο, ένα κλείσιμο του ματιού ή μια γκριμάτσα, μπορεί να έχουν μικρή ή και μηδενική σημασία για τα παιδιά αυτά. Χωρίς την ικανότητα να ερμηνεύουν τις χειρονομίες και τις εκφράσεις του προσώπου, ο κοινωνικός κόσμος μπορεί να τους φαίνεται απίστευτος.
Για να περιπλεχθεί ακόμα περισσότερο το πρόβλημα, οι άνθρωποι με αυτισμό έχουν προβλήματα στο να βλέπουν τα πράγματα από τη σκοπιά ενός άλλου ατόμου. Τα περισσότερα παιδιά των 5 ετών κατανοούν ότι οι άλλοι άνθρωποι έχουν διαφορετικές σκέψεις και συναισθήματα από ότι οι ίδιοι. Ένα άτομο με αυτισμό μπορεί να στερείται αυτής της κατανόησης. Αυτή η αδυναμία τους οδηγεί στο σημείο ώστε να αδυνατούν να προβλέψουν ή να κατανοήσουν τις πράξεις άλλων ανθρώπων.
Μερικοί άνθρωποι με αυτισμό έχουν επίσης την τάση να γίνονται σωματικά επιθετικοί κατά καιρούς, καθιστώντας έτσι τις κοινωνικές σχέσεις ακόμα πιο δύσκολες. Κάποιοι χάνουν τον έλεγχο, ειδικά όταν βρίσκονται σε ένα παράξενο ή άγνωστο περιβάλλον, ή όταν είναι θυμωμένοι και απογοητευμένοι. Μερικές φορές αντιδρούν σπάζοντας αντικείμενα, ή επιτίθενται στους άλλους, ή ακόμα μπορεί να βλάψουν τον εαυτό τους. Άλλοι είναι αυτοκαταστροφικοί, χτυπώντας τα κεφάλια τους, τραβώντας τα μαλλιά τους, ή δαγκώνοντας τα χέρια τους.
Γλωσσικές δυσκολίες
Μέχρι την ηλικία των 3 , τα περισσότερα παιδιά έχουν περάσει αρκετά προβλέψιμα ορόσημα στην πορεία
προς την εκμάθηση του λόγου. Ένα από τα πρώτα είναι η φλυαρία. Μετά τα πρώτα γενέθλια, ένα τυπικό παιδί λέει λόγια, γυρίζει όταν ακούει το όνομα του, γκρινιάζει όταν θέλει ένα παιχνίδι. Στην ηλικία των 2 ετών, τα περισσότερα παιδιά αρχίζουν να βάζουν μαζί λέξεις και να φτιάχνουν προτάσεις και μπορούν να ακολουθήσουν απλές οδηγίες.
Η έρευνα δείχνει ότι περίπου το ήμισυ των παιδιών που διαγιγνώσκονται με αυτισμό παραμένουν χωρίς λόγο σε όλη τους τη ζωή. Μερικά βρέφη που παρουσιάζουν αργότερα σημάδια του αυτισμού μπορεί να έχουν λόγο κατά τη διάρκεια των πρώτων 6 μηνών της ζωής. Αλλά δυστυχώς αυτό θα σταματήσει σύντομα. Αν και μπορούν να μάθουν να επικοινωνούν με τη νοηματική γλώσσα ή με ειδικές ηλεκτρονικές συσκευές, ή με εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας, μερικά από τα παιδιά δεν θα μπορέσουν ποτέ να μιλήσουν. Άλλα μπορεί να καθυστερήσουν, και να αναπτύξουν λόγο καθυστερημένα στην ηλικία των 5 έως 8 ετών.
Όσα μιλούν, συχνά χρησιμοποιούν το λόγο με ασυνήθιστους τρόπους. Μερικά δεν φαίνεται να μπορούν να συνδυάζουν λέξεις σε ουσιαστικές προτάσεις. Κάποια μιλούν μόνο με μεμονωμένες λέξεις. Άλλα επαναλαμβάνουν την ίδια φράση που ακούνε χωρίς καμία σημασία.
Μερικά παιδιά με αυτισμό είναι μόνο σε θέση να παπαγαλίζουν ότι ακούνε, μια κατάσταση που ονομάζεται ηχολαλία. Οι φράσεις επαναλαμβάνονται συνεχώς και μπορεί να είναι αυτός ο μόνος λόγος που οι άνθρωποι με αυτισμό μπορεί να αποκτήσουν ποτέ. Αυτό που επαναλαμβάνουν μπορεί να είναι μια ερώτηση που κάποιος τους απηύθυνε, ή μια διαφήμιση στην τηλεόραση που μόλις άκουσαν. Για παράδειγμα ένα παιδί μπορεί να πει κάτι που άκουσε από τον πατέρα του να λέει εβδομάδες πριν.
Οι άνθρωποι με αυτισμό έχουν επίσης την τάση να μπερδεύουν τις αντωνυμίες. Αδυνατούν να κατανοήσουν ότι λέξεις όπως ” μου ” ” εγώ” και ” εσύ “, σημαίνουν αλλαγές ανάλογα με το ποιος μιλάει.
Μερικά παιδιά εκφέρουν την ίδια φράση σε μια ποικιλία από διαφορετικές καταστάσεις. Ένα παιδί, για παράδειγμα, λέει τη φράση « Μπες στο αμάξι », σε τυχαίες χρονικές στιγμές κατά την διάρκεια της ημέρας. Ενώ στην επιφάνεια η δήλωση φαίνεται περίεργη, μπορεί να υπάρχει ένα σπουδαίο πρότυπο σε ό, τι το παιδί λέει. Το παιδί μπορεί να λέει, ” Μπες στο αμάξι, ” όποτε θέλει να πάει έξω. Στο μυαλό του, μπορεί να συνδέεται η φράση ” Μπες στο αμάξι, ” με την έξοδο από το σπίτι.
Μπορεί να είναι εξίσου δύσκολο να κατανοήσουμε τη γλώσσα του σώματος ενός ατόμου με αυτισμό. Οι περισσότεροι από εμάς χαμογελάμε όταν μιλάμε για πράγματα που απολαμβάνουμε, ή δυσανασχετούμε όταν κάτι δεν μας αρέσει. Αλλά για τα παιδιά με αυτισμό, οι εκφράσεις του προσώπου τους ,οι κινήσεις και οι χειρονομίες τους σπάνια ταιριάζουν με αυτά που λένε. Η φωνή τους επίσης δεν έχει τόνο και προσωδία επομένως και δεν αντανακλά τα συναισθήματά τους.
Χωρίς ουσιαστικές χειρονομίες ή λόγο για να μπορέσουν να ζητήσουν πράγματα, οι άνθρωποι με αυτισμό αφήνονται σε άλλους για να γνωρίζουν τι χρειάζονται. Ως αποτέλεσμα, μπορεί απλά να ουρλιάζουν ή να αρπάζουν ό, τι θέλουν. Η Temple Grandin, μια εξαιρετική γυναίκα με αυτισμό που έχει γράψει δύο βιβλία σχετικά με διαταραχή της, παραδέχεται ότι όταν δεν ήταν σε θέση να μιλήσει ένιωθε απόλυτη απογοήτευση. Το ουρλιαχτό ήταν ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούσε να επικοινωνήσει.
Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές και εμμονές
Παρά το γεγονός ότι τα παιδιά με αυτισμό έχουν καλό έλεγχο των μυών, τις περισσότερες φορές εμφανίζονται με παράξενες επαναλαμβανόμενες κινήσεις. Ένα παιδί μπορεί να περάσει ώρες, τινάζοντας επανειλημμένα ή χτυπώντας τα δάχτυλά του ή λικνίζοντας το σώμα του πέρα δώθε. Πολλοί χτυπάνε τα χέρια τους ή περπατάνε με τα πόδια στις μύτες των ποδιών τους. Οι ειδικοί αποκαλούν αυτά τα στερεότυπα ή τις συμπεριφορές συμπεριφορές αυτο-διέγερσης.
Μερικά παιδιά επίσης αναπτύσσουν ενοχλητικές στερεώσεις με συγκεκριμένα αντικείμενα, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε ανθυγιεινές ή επικίνδυνες συμπεριφορές. Για παράδειγμα, ένα παιδί μπορεί να επιμένει να μεταφέρει τα περιττώματα του από την τουαλέτα στο δωμάτιό του. Πολλά παιδιά επίσης επιμένουν να τρώνε τα ίδια φαγητά, να κάθονται ακριβώς στην ίδια θέση στο τραπέζι κάθε μέρα. Μπορούν να γίνουν έξω φρενών, αν μια εικόνα έχει κλίση στον τοίχο ή αν η οδοντόβουρτσα τους έχει μετακινηθεί έστω και λίγο. Μια μικρή αλλαγή στη ρουτίνα τους, όπως η λήψη μιας διαφορετικής διαδρομής στο σχολείο, μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνη.
Ευφάνταστα παιχνίδια, επίσης, περιορίζονται από αυτές τις επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές και εμμονές. Τα περισσότερα παιδιά, από την ηλικία των 2 και μετά, χρησιμοποιούν τη φαντασία τους. Δημιουργούν νέες χρήσεις για ένα αντικείμενο, ίσως χρησιμοποιώντας ένα μπολ για ένα καπέλο. Αντίθετα, τα παιδιά με αυτισμό σπάνια προσποιούνται και χρησιμοποιούν και εδώ επαναλαμβανόμενες κινήσεις, όπως για παράδειγμα μπορούν να περιστρέφουν ένα παιχνίδι για ώρες.
