Η νεφρολιθίαση είναι μια πάθηση του ουροποιητικού συστήματος που προκαλείται από την συγκέντρωση κρυστάλλων (οι λεγόμενες πέτρες) στα νεφρά και στον ουρητήρα.
Οι πέτρες στα νεφρά αποτελούνται κυρίως από οξαλικό ασβέστιο, ουρικό οξύ, φωσφορικό ασβέστιο, κυστίνη και στουρβίτη. Ανάλογα με το μέγεθος τους οι πέτρες, αν είναι μικρές, μπορούν να αποβληθούν από τον οργανισμό χωρίς να το καταλάβουμε, αλλά αν το μέγεθός τους είναι μεγάλο, προκαλούν έντονο πόνο (κολικός νεφρού) αιματουρία ή/και πόνο κατά την ούρηση, ακόμα και ουρολοιμώξεις.
Παρουσιάζεται συχνότερα στους άντρες, αφού λόγω των οιστρογόνων και της δράσης τους στα άλατα οξαλικού ασβεστίου (τα οιστρογόνα ενισχύουν την διαλυτότητά τους και επομένως εμποδίζουν την δημιουργία λίθων) οι γυναίκες είναι μερικώς προστατευμένες. Η ηλικία εμφάνισης της νόσου σε άντρες και γυναίκες είναι αυξημένη σε ηλικίες 30 – 50 ετών.
Η διατροφή και η άσκηση σχετίζονται άμεσα με τη νόσο, αφού η υπερκατανάλωση ζωικών πρωτεϊνών, βιταμίνης C, οξαλικών οξέων και η αυξημένη παραγωγή βιταμίνης D ευνοούν τη δημιουργία λίθων, ενώ παράλληλα η καθιστική ζωή σε συνδυασμό με την έλλειψη φυσικής δραστηριότητας οδηγεί σε νεφρολιθίαση. Η σημαντικότερη αιτία ωστόσο είναι η μειωμένη πρόσληψη νερού, που οδηγεί σε λίγα και πυκνά ούρα, κατάσταση που οδηγεί σε πέτρες στα νεφρά. Επιπλέον παθήσεις όπως η νόσος του Crohn, η υπέρταση, η παχυσαρκία, η υπερουριχαιμία, ο πρωτοπαθής παραθυρεοειδισμός (οι παραθυρεοειδείς αδένες ρυθμίζουν την ομοιοστασία ασβεστίου στο αίμα), καθώς και η χρήση αντιβιοτικών για μεγάλο χρονικό διάστημα (λόγω της αλλαγής στη χλωρίδα του εντέρου) και η λήψη φαρμάκων, όπως τα αντιεπιληπτικά, συμβάλουν στην ανάπτυξη νεφρολιθίασης.
Τα βασικά θρεπτικά συστατικά που σχετίζονται με τη νεφρολιθίαση είναι η ζωική πρωτεΐνη, το ασβέστιο, το νάτριο και τα οξαλικά οξέα, καθώς και η κατανάλωση υγρών. Για την πρόληψη και αντιμετώπιση της νεφρολιθίασης συνίσταται να:
- Πίνετε άφθονα υγρά, ιδιαίτερα νερό, ώστε τα ούρα σας να έχουν πολύ ανοιχτό κίτρινο χρώμα ή να είναι διαυγή. Καταναλώστε τουλάχιστον 8-10 ποτήρια υγρών ημερησίως, όπως νερό, χυμούς φρούτων, γάλα και ΜΗ καφεΐνούχα ροφήματα.
- Εντάξετε την κατανάλωση αδιάλυτων φυτικών ινών στη διατροφή σας (σιτάρι, σίκαλη, κριθάρι, αναποφλοίωτο ρύζι). Οι αδιάλυτες φυτικές ίνες ενώνονται με το ασβέστιο και αποβάλλονται μαζί μέσω των κοπράνων. Επίσης, επιταχύνουν το πέρασμα των θρεπτικών συστατικών από το έντερο, οπότε περιορίζεται ο χρόνος στον οποίο απορροφάται το ασβέστιο.
- Αυξήστε την πρόσληψη καλίου. Το κάλιο έχει φανεί ότι αποτρέπει την αποβολή ασβεστίου στα ούρα. Καλές πηγές καλίου είναι τα πορτοκάλια, οι μπανάνες, οι πατάτες και οι ντομάτες.
- Παλαιότερα σε περίπτωση ύπαρξης λίθων οξαλικού ασβεστίου συνιστούνταν ο περιορισμός πρόσληψης ασβεστίου. Πλέον προτείνεται μια σχετικά υψηλή πρόσληψη ασβεστίου μέσω της διατροφής, ιδιαιτέρως των γαλακτοκομικών προϊόντων τα οποία περιέχουν και φώσφορο ο οποίος ενισχύει την εντερική απέκκριση του ασβεστίου, βοηθώντας στον περιορισμό της ασβεστιουρίας. Σε περίπτωση ύπαρξης λίθων ουρικού οξέος αποφύγετε τα εντόσθια, τα ζωικά παράγωγα, το ζωμό κρεάτος, τις αντζούγιες, τις σαρδέλες, την ρέγκα, το σκουμπρί και τα χτένια.
- Περιορίστε την κατανάλωση ζωικής πρωτεΐνης και ιδιαίτερα το κρέας, τα πουλερικά και το ψάρι. Καταναλώστε πρωτεΐνη ανάλογα με το σωματικό σας βάρος, ποσότητα που ανέρχεται σε 1gr/kg ΣΒ. Η υψηλή κατανάλωση κρέατος αυξάνει το ασβέστιο, τα οξαλικά και το ουρικό οξύ, τα οποία προκαλούν το σχηματισμό λίθων.
- Περιορίστε το αλάτι και τις πλούσιες σε νάτριο τροφές. Αποφύγετε λουκάνικα, αλλαντικά, σάλτσες, παστά, κονσέρβες, αλατισμένους ξηρούς καρπούς, σούπες, τυριά, τουρσιά, ελιές, πατατάκια, αλλά και όλα τα τυποποιημένα προϊόντα. Δώστε προσοχή στις ετικέτες τροφίμων σχετικά με την περιεκτικότητά τους σε νάτριο.
- Αποφύγετε την πρόσληψη συμπληρωμάτων ασβεστίου, βιταμίνης C και D.
- Αποφεύγετε τρόφιμα πλούσια σε οξαλικά οξέα, όπως: φιστίκια, αμύγδαλα, κάσιους, σοκολάτα, μαύρο τσάι, κακάο, σπανάκι, σέσκουλα, λάχανο, μπάμιες, μαϊντανός, πράσα, κινόα, κολοκύθια, σκούρα πράσινα λαχανικά, παντζάρια, φράουλες, σταφίδες, ακτινίδια, μωβ σταφύλια, σύκα, μανταρίνια, δαμάσκηνα, βατόμουρα, μούρα και προϊόντα σόγιας.
Γαζής Π. Γιώργος, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Πεφανερωμένης 9 Λευκάδα, τηλ. 2645022822, 6944373860
