του Χρήστου Β. Μασσαλά.
Ο David Harvey στο βιβλίο του Το Αίνιγμα του Κεφαλαίου και οι κρίσεις του καπιταλισμού, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2011, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι: «το κεφάλαιο ποτέ δεν αντικρούει τις τάσεις του προς την κρίση, απλώς τις μετατοπίζει, και μάλιστα με διττή έννοια, από το ένα μέρος του κόσμου σε ένα άλλο και από ένα είδος προβλήματος σε ένα άλλο».
Η κρίση στη χώρα μας, λόγω της δικής μας κακοδιαχείρισης και ανυπαρξίας ευρωπαϊκής πολιτικής, είναι κρίση ελλειμμάτων και κρατικού χρέους. Η επιβληθείσα απάντηση στο διογκούμενο χρέος ήταν η δρακόντεια εφαρμογή μέτρων λιτότητας, ώστε αυτό να μειωθεί με την περικοπή κρατικών υπηρεσιών, μισθών και συντάξεων, τη δραματική αύξηση της ανεργίας και γενικά την απειλή της συλλογικής ευημερίας.
Η ανεργία, ως παράμετρος της επιλεγείσας λύσης, εξελίχθηκε σε μείζον πρόβλημα: δημιουργεί μια τεράστια δεξαμενή εργατικού δυναμικού που δημιουργεί μεγάλα κοινωνικά προβλήματα και ασκεί πτωτικές πιέσεις σε μισθούς και συνθήκες εργασίας γι’ αυτούς που εργάζονται. Άλλωστε, το κεφάλαιο ανέκαθεν είχε πρόβλημα ευαισθησίας με τις κοινωνικές δαπάνες.
Η λιτότητα έχει μπλοκάρει την οικονομική ανάκαμψη, έχει επιβαρύνει τα χρέη και φαίνεται να προμηνύει μια καθοδική πορεία ατέρμονης λιτότητας. Η ανάπτυξη είναι η λύση, η πολυδιαφημισμένη λύση, για την αντιμετώπιση της κρίσης, μέσω επενδύσεων…Μια ανάπτυξη, όμως, που δεν δίνει το ανάλογο βάρος στην ποιότητα της εκπαίδευσης και το ταλέντο δεν έχει ευρύ ορίζοντα.
Η προσπάθεια των πολιτικών, όπως διαπιστώνεται από τον παραπάνω επιλεγέντα τρόπο αντιμετώπισης της κρίσης, επικεντρώνεται στη βραχυπρόθεσμη ανάκαμψη. Το πολιτικό σύστημα εξαγοράζει χρόνο… Άλλωστε, οι κρίσεις είναι στιγμές παραδοξότητας και δυνατότητας, από τις οποίες μπορούν να ξεπηδήσουν κάθε λογής εναλλακτικές προοπτικές και ίσως χρήσιμες για την εκλογίκευση των παραλογισμών που τις γέννησαν.
Η παρούσα κρίση είναι άλλη μια κρίση του καπιταλιστικού συστήματος και οι πολιτικοί μας ενίσχυσαν την έντασή της στη χώρα μας. Οι οικονομολόγοι δεν την πρόβλεψαν και στη δική μας απορία ενώθηκε και η απορία της Βασίλισσας της Αγγλίας Ελισάβετ Β΄. Εμείς δεν πήραμε απάντηση από τους δικούς μας οικονομολόγους ενώ εκείνη πήρε από τους ειδικούς του London School of Economics: «….πρωτίστως αποτυχία της συλλογικής φαντασίας πολλών ευφυών ανθρώπων, τόσο αυτής της χώρας όσο και διεθνώς, να κατανοήσουν τους κινδύνους που διέτρεχε το σύστημα στο σύνολό του. Δύσκολα θυμάται κανείς πιο μεγάλο παράδειγμα μακαριότητας σε συνδυασμό με ύβρη».
Είναι επιτακτική ανάγκη να γνωρίσουμε για ποιο λόγο ο καπιταλισμός είναι επιρρεπής στις κρίσεις, πότε τις αναμένουμε και πώς τις αντιμετωπίζουμε. Βέβαια, και για να τον αλλάξουμε πρέπει να τον γνωρίσουμε…Ο D. Harvey στο βιβλίο του δίνει μια εμπεριστατωμένη και μάλλον πειστική ανάλυση.
Πολιτικές βασισμένες σε λανθασμένη οικονομική σκέψη διαδραμάτισαν καταστρεπτικό ρόλο τόσο στην πρόβλεψη όσο και την αντιμετώπιση μιας κρίσης. Τα αποτελέσματα είναι γνωστά και δεν χρειάζεται να σχολιαστούν.
Η χώρα μας διαθέτει δεξαμενή ταλέντου που μπορεί να κατανοήσει τη λειτουργία του κόσμου και μαζί να σχεδιάσει τη διαδικασία μετάβασης στη νέα εποχή. Ένας ειλικρινής εθνικός διάλογος με το βλέμμα στο μέλλον θα ήταν η ευκαιρία να δούμε τον κόσμο διαφορετικά και να ενεργοποιήσουμε τις ευθύνες μας για συμμετοχή μας στην πιθανή αλλαγή του.
Οι νέες γενιές ζουν μια πρωτοφανή δοκιμασία, αλλά έχουν το προνόμιο να γεννηθούν σε μια κρίσιμη στιγμή της ιστορίας που τα πάντα αλλάζουν, στην ανατολή ενός νέου πολιτισμού που κρύβει αβεβαιότητες αλλά και ελπίδες,…την πρόκληση…
Ο. Καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς-π. Πρύτανης του Π. Ι.
E-mail: cmasalas@cc.uoi.gr
