Γράφει ο Κώστας Σκλαβενίτης
Ο Αδάμ Γουρζής γιος του Αλέξανδρου που ζει στην Αδελαϊδα της Αυστραλίας μου έστειλε μια φωτογραφία με την παράκληση να την δημοσιεύσω σε Ομάδα facebook της Λευκάδας που διαχειρίζομαι στη θεματολογία “ΜΝΗΜΕΣ”.
Μου έγραψε πως πρόκειται για τον παππού του Σπύρο Γουρζή ο οποίος πολέμησε στην Τουρκία με τον Ελληνικό Στρατό αλλά δεν γνωρίζει περισσότερα στοιχεία.
Μόλις την παρέλαβα στο messenger και διάβασα πως πρόκειται για έναν συγχωριανό μου ο οποίος συμμετείχε στη Μικρασιατική Εκστρατεία και τον είδα νέο με τη στολή του με έπιασαν ρίγη συγκίνησης.
Μια ιστορική φωτογραφία σαν κι αυτή σκέφτηκα δεν πρέπει να αφήσω αναξιοποίητη κάνοντας μια απλή περιγραφή του ονόματος του εικονιζόμενου.
Το Σπύρο Γουρζή τον θυμάμαι από μικρό παιδί στην Κατούνα την δεκαετία του ’60 σε ηλικία περίπου εβδομήντα ετών. Γνώριζα την γειτονιά του και το σπίτι του… Επίσης τον θυμάμαι να ψέλνει στην εκκλησία του χωριού με μια εντυπωσιακή μελωδική φωνή.
Την περίοδο εκείνη υπήρχαν κι άλλοι δύο τρεις συγχωριανοί ψάλτες…ωστόσο η ψαλμωδία του Σπύρου Γουρζή ήταν ξεχωριστή. Αυτό βέβαια δεν το κατάλαβα τότε αλλά διαχρονικά διαπίστωσα πως παρόμοιοι ψάλτες δύσκολα “ξαναβγαίνουν”.
Παίρνοντας τη φωτογραφία στα χέρια μου άρχισα να ρωτώ παλιούς συγχωριανούς αλλά και τα εγγόνια του,που ζουν στη Λευκάδα για να μάθω περισσότερα στοιχεία. Ο εγγονός του Ηλίας μου είπε πως ο παππούς του δεν ήθελε να μιλάει για τα γεγονότα του πολέμου τον στεναχωρούσαν.
Ωστόσο πολλές φορές του είχε πει…πως κάποτε στη Κων/πολη είχε ψάλλει με μια ομάδα αξιωματικών και στρατιωτών στην Αγιά Σοφιά όπου τέλεσαν κανονική Θεία Λειτουργία.
Είχα δει παλιότερα στην εκπομπή “Μηχανή του χρόνου” της τηλεόρασης για την “πραξικοπηματική” Θεία Λειτουργία του 1919, με τον εμπνευστή της ιδέας παπά Λευτέρη Νουφράκη κι αμέσως άρχισα να ψάχνω για πληροφορίες…πότε πήγε στο στρατό,που πολέμησε και αν όντως έψαλλε στην Αγιά Σοφιά.
Έψαξα στο ίντερνετ να βρώ λεπτομέρειες για την τολμηρή απόφαση αξιωματικών του Ελληνικού Στρατού να τελέσουν Θεία Λειτουργία στην Αγιά Σοφιά ενώ ήτανε τζαμί χωρίς να έχουν πάρει κάποια άδεια,πήγα στα Ιστορικά Αρχεία του Κράτους,στο ληξιαρχείο του Δήμου Λευκάδας και οι απορίες σιγά σιγά κατέληξαν σε γεγονότα.
Ο Σπύρος Γουρζής γεννήθηκε το 1896 στην Κατούνα Λευκάδας. Κλήθηκε να υπηρετήσει στο Ελληνικό Στρατό το 1918.Επιλέχτηκε με άλλους στη Β Ελληνική Μεραρχία μια από τις δυο Μεραρχίες που συμμετείχαν στις αρχές του 1919 στο “συμμαχικό” εκστρατευτικό σώμα στην Ουκρανία.
Στη διαδρομή προς την Ουκρανία στις 19 Ιανουαρίου του 1919 στάθμευσαν για λίγο με το πολεμικό πλοίο που τους μετέφερε στη Κων/πολη η οποία βρισκόταν τότε υπό “συμμαχική επικυριαρχία” ύστερα από το τέλος του Α Παγκόσμιου Πολέμου.Ακριβώς απέναντί τους έβλεπαν την Αγιά Σοφιά.
*{Μια μικρή ομάδα Ελλήνων αξιωματικών με επικεφαλής το γενναίο Κρητικό παπα Λευτέρη Νουφράκη αγνάντευαν από το πλοίο την Κων/πολη και την Αγια Σοφιά, κρύβοντας βαθιά μέσα στην καρδιά τους το μεγάλο μυστικό τους,ύστερα από πρόταση και έντονη επιμονή του λιονταρόψυχου Κρητικού…να βγουν στην πόλη και να λειτουργήσουν στην Αγια Σοφιά! Όλοι τους ήταν διστακτικοί, όταν άκουσαν τον παπα Λευτέρη να τους προτείνει το μεγάλο εγχείρημα. Ήξεραν ότι τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα. Η Αγιά Σοφιά, ήταν ακόμη τζαμί, σίγουρα κάποιοι φύλακες θα ήταν εκεί, κάποιοι άλλοι θα πήγαιναν για προσευχή, δεν ήταν δύσκολο από τη μια στιγμή στην άλλη να γεμίσει η εκκλησία. Ύστερα ήταν και οι ανώτεροί τους που δεν θα έβλεπαν με καλό μάτι αυτή την ενέργεια, η οποία σίγουρα θα προκαλούσε θύελλα αντιδράσεων από τους “συμμάχους” για την “προκλητικότητά” της. Ίσως μάλιστα να δημιουργείτο και διπλωματικό επεισόδιο που θα έφερνε σε δύσκολη θέση την ελληνική κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο. Όμως ο παπα Λευτέρης έχει πάρει την απόφασή του, ήταν αποφασιστικός και κατηγορηματικός}.
Έπεισε κι άλλους αξιωματικούς και στρατιώτες μεταξύ των οποίων και ο Σπύρος Γουρζής ο οποίος ως ψάλτης που ήτανε ήδη από το χωριό του την Κατούνα της Λευκάδας…είδε το εγχείρημα ως τη μεγαλύτερη ευκαιρία στη ζωή του…να ψάλλει μέσα στην Αγιά Σοφιά 466 χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης!
*{Επιβιβάστηκαν σε μια βάρκα στην οποία κωπηλατούσε ένας Ρωμιός της Πόλης και σε λίγο αποβιβάστηκαν στην προκυμαία.Η πόρτα της Αγιά Σοφιάς…ήταν ανοιχτή λες και τους περίμενε. Εντόπισαν το χώρο στον οποίο βρισκόταν το Ιερό και η Αγία Τράπεζα και άρχισαν τη Θεία Λειτουργία.
Στο μεταξύ η Αγιά Σοφιά αρχίζει να γεμίζει με Τούρκους. Ο παπα Νουφράκης δεν πτοείται και συνεχίζει. Οι άλλοι κοιτάζουν σαστισμένοι πότε τον ατρόμητο παπά και πότε τους Τούρκους που μέχρι εκείνη τη στιγμή παρακολουθούν σιωπηλοί μη μπορώντας ίσως να πιστέψουν στα μάτια τους, γιατί αυτό που γινόταν εκείνη την ώρα μέσα στην Αγια Σοφιά… ήταν πραγματικά κάτι το απίστευτο. Η Θεία Λειτουργία τελικά ολοκληρώθηκε… ένα όνειρο δεκάδων γενεών Ελλήνων έχει γίνει πραγματικότητα}.
Οι Μεραρχίες πήγαν στην Ουκρανία και πολέμησαν εναντίον των Μπολσεβίκων με τα γνωστά άσχημα αποτελέσματα.
Ήτανε μια συμφωνία του Βενιζέλου με τους Γάλλους με την υπόσχεση να βοηθήσουν αργότερα τον Ελληνικό στρατό στις επιχειρήσεις στη Μικρά Ασία.
Επέστρεψαν με μεγάλες απώλειες και πολλούς τραυματίες.Η επιχείρηση αυτή ήτανε ένα λάθος όπως έχει καταγραφεί ιστορικά.
Επιστρέφοντας από την Ουκρανία πολλοί εστάλησαν στη Σμύρνη για να πολεμήσουν στη Μικρασιατική Εκστρατεία.
Ο Σπύρος Γουρζής παρέμεινε σχεδόν δύο χρόνια στα μέτωπα της Τουρκίας και κατόπιν επέστρεψε στην Πατρίδα…”ηττημένος” λόγω της αποτυχίας των επιχειρήσεων με επακόλουθο την Μικρασιατική καταστροφή.
Δεν ήθελε ποτέ να μιλάει για τον πόλεμο αλλά πως είχε ψάλλει στην Αγιά Σοφιά το έλεγε με καμάρι απ ότι μου είπε ο εγγονός Ηλίας αλλά και η εγγονή του Αμαλία.
Απο το γάμο με τη σύζυγό του Αμαλία απέκτησε τέσσερα παιδιά το Χρήστο,τον Αλέξανδρο,τη Κατίνα και τη Χρυσούλα.
Πέθανε το 1987 σε ηλικία 91 ετών.
ΥΓ.1 Ο τολμηρός παπα Νουφρακης πολέμησε και στη Μικρασιατική εκστρατεία…τραυματίστηκε και έμεινε για αρκετό καιρό στο νοσοκομείο της Σμύρνης. Σε ηλικία εβδομήντα ετών παρ ότι συνταξιούχος πήγε εθελοντής στο Αλβανικό Μέτωπο όταν κηρύχτηκε ο πόλεμος το 1940. Πέθανε στην Αθήνα από τα κρυοπαγήματα που υπέστη πολεμώντας για τη πατρίδα.
ΥΓ.2 Το άρθρο δημοσιεύτηκε τον Ιανουάριο του 2019 στην εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ” ακριβώς εκατό χρόνια από την τολμηρή πράξη των Ελλήνων στρατιωτών.
