Άρθρο του κ. Παναγιώτη Μαγκαφά.
Παρότι τὰ τελευταία χρόνια ἔχουν αὐξηθεῖ δραματικὰ τὰ τουρκικὰ τηλεοπτικὰ προϊόντα ποὺ φιλοξενοῦνται στοὺς ἑλληνικοὺς τηλεοπτικοὺς διαύλους, ἀλλὰ καὶ ὁ συνολικὸς ἀριθμὸς Ἑλλήνων τουριστῶν (δυστυχῶς οὔτε περιηγητῶν, οὔτε πολλῷ μᾶλλον προσκυνητῶν) οἱ ὁποῖοι ἔχουν ἔστω καὶ γιὰ μία καὶ μόνη φορὰ ἐπισκεφθεῖ τὴν Τουρκία (κυρίως τὴν Κωνσταντινούπολη), ἡ γείτων χώρα παραμένει αὐτὸ ποὺ ἦταν σχεδὸν πάντοτε γιὰ τοὺς Ἕλληνες: Ἄγνωστη.
Οἱ λόγοι, ποὺ ἡ Τουρκία μᾶς εἶναι ἄγνωστη, εἶναι πολλοί. Ἐνδεικτικὰ ἂς ἀναφέρω τὸν ὑποκριτικὸ ψευτοεθνικισμό μας, ὁ ὁποῖος, ἀφοῦ ἐξαντληθεῖ στὸν ῥηχὸ ἀφορισμὸ ὅτι ἐμεῖς εἴμαστε καλύτεροι, ἀφενὸς μᾶς ὁδηγεῖ στὴν ἀπαξίωση τοῦ γείτονος λαοῦ, ἀφετέρου μᾶς ἀποτρέπει ἀπὸ τὴν προσπάθεια γνώσης καὶ κατανόησής του.
Μὲ αὐτὰ ἀλλὰ καὶ ἄλλα – θρησκοληπτικὰ κυρίως – ἐφόδια ἡμιμάθειας καὶ αὐταρέσκειας ἐκκινεῖ ὁ μέσος Ἕλλην, ποὺ τυγχάνει γιὰ χρόνια ψηφοφόρος ΠαΣοΚ καὶ τώρα ΣυΡιζΑ ἢ – κρυφίως – Χρυσῆς Αὐγῆς, νὰ μᾶς πληροφορήσει ὅτι ἐπίκειται ἡ διάλυσις, ὁ διαμελισμὸς τῆς Τουρκίας.
Πολλοὶ στηρίζουν τὴν βιαστικὴ αὐτὴ βεβαιότητά τους στὶς… προφητεῖες. Ἀσχολίαστον. Ἄλλοι εἰσφέρουν ἐπιχειρήματα φθηνῶν καὶ τετριμμένων θεωριῶν συνομωσίας καὶ κάποιοι σοβαροφανέστεροι τῶν δύο πρώτων ἐρείδονται ἐπὶ ἐπιχειρημάτων ἐπιπέδου διεθνῶν διακρατικῶν συμφερόντων καὶ «διαχρονικῆς» ἐξωτερικῆς πολιτικῆς τῶν μεγάλων δυνάμεων.
Ὅλα αὐτὰ μᾶς φαίνονταν γραφικὰ καὶ ἀσχολίαστα ὣς τώρα. Ὣς λίγο καιρὸ πρίν. Φαίνεται ὅμως πὼς κἄτι ἀλλάζει. Κἄτι ποὺ κάνει ὅλους αὐτοὺς τοὺς γραφικοὺς καὶ ἀδαεῖς φίλους μας νὰ χαμογελοῦν μὲ τὴν ἱκανοποίηση τοῦ ἀνθρώπου ποὺ καὶ ὁ ἴδιος δὲν πιστεύει πῶς τόσο σύντομα ἄρχισε νὰ ἐπιβεβαιώνεται. Ὁπότε εἶναι ἀνάγκη νὰ διευκρινίσουμε δύο τρία, δυστυχῶς ὄχι αὐτονόητα, δεδομένα ποὺ ἀφοροῦν στὴν Τουρκία.
Ὅλοι γνωρίζουμε ὅτι παραδοσιακά, μὲ τὴν ἐντυπωσιακὴ καὶ καταστροφικὴ γιὰ τὴν Ἑλλάδα ἐξαίρεση τοῦ 1920-22, ἡ Ρωσία, ὑπὸ τὴν ὅποια μορφή της, ἔχει σχέσεις ἀνταγωνισμοῦ μὲ τὴν Τουρκία, ὑπὸ τὴν ὅποια μορφή της ἐπίσης. Ὅλοι γνωρίζουμε πὼς ἡ βίαιη καὶ αἰφνιδιαστικὴ γιὰ τοὺς Τούρκους μετάβαση ἀπὸ τὴν πολυεθνικὴ ὀθωμανικὴ αὐτοκρατορία στὸ ἐθνι(κιστι)κὸ τουρκικὸ κράτος, κληροδότησε ὁρισμένα σοβαρὰ μειονοτικὰ προβλήματα στὸ δεύτερο. Ἀπὸ αὐτὰ τὸ μόνο ποὺ ἀπομένει νὰ ζητεῖ μετ’ ἐπιτάσεως λύση εἶναι τὸ λεγόμενο «κουρδικό». Εἶναι γνωστὸ ἐπίσης σὲ ἀρκετοὺς πὼς ὁ μείζων ἐσωτερικὸς διχασμὸς τῆς σύγχρονης τουρκικῆς κοινωνίας εἶναι τὸ δίλημμα μεταξὺ Ἀνατολῆς καὶ Δύσης – ναι, περίπου σἂν τὴν Ἑλλάδα. Μεταξὺ ἀραβικῶν καὶ εὐρωπαϊκῶν ἐπιρροῶν. Μεταξὺ Ἰσλάμ καὶ κεμαλισμοῦ. Μεταξὺ ὀθωμανικῆς θεοκρατικῆς πολιτικῆς παράδοσης καὶ ἀποθρησκειο-ποιημένης (διάβαζε λαϊκῆς) ἐθνικιστικῆς πολιτικῆς πράξης τοῦ ἰδίου τοῦ Ἀτατοῦρκ καὶ τῶν πολιτικῶν του διαδόχων πιὸ ἔντονα. Μεταξὺ ἰσλαμισμοῦ καὶ ἐθνικισμοῦ (καὶ τῶν δύο λαϊκιστικῶν κινημάτων) πιὸ ἁπλά. Εἶναι σὲ ἀκόμη λιγότερους, ὅμως, γνωστὸ ὅτι τὸ δίλημμα αὐτὸ ἐπιχειρήθηκε (πολιτικὰ ἤδη ἐπὶ Ὀζάλ, ἀπὸ τὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ ’80) νὰ ἀπαντηθεῖ μέσῳ ἑνὸς ἕτερου ἰδεολογήματος, τῆς θεωρίας τοῦ παντουρκισμοῦ. Ἐδῶ, ἐνῷ κεντρικὴ ἰδέα εἶναι ἡ πολυεπίπεδη συνένωση ὅλων τῶν τουρκογενῶν κρατῶν καὶ λαῶν ὑπὸ τὴν στρατηγικὴ καθοδήγηση τοῦ τουρκικοῦ κράτους, ἐπιχειρήθηκε μὲ ἀρκετὴ ἐπιτυχία ἀκριβῶς νὰ «παντρευτεῖ» ὁ ἐθνικισμὸς μὲ τὸν ἰσλαμισμό, ἀφοῦ καὶ οἱ δύο ἀπετέλεσαν ἐν δυνάμει ἐργαλεία δουλειᾶς τοῦ παντουρκισμοῦ. Αὐτὸ σὲ ἐπίπεδο πολιτικῆς θεωρίας. Διότι, σὲ ἐπίπεδο πολιτικοῦ ῥεαλισμοῦ καὶ πράξης, θεματοφύλακας τοῦ «λαϊκοῦ» (ἀποθρησκειοποιημένου) χαρα-κτήρα τοῦ κράτους, μέχρι καὶ τὴν ἐποχὴ Ἐρντοάν, ὑπῆρξε – συνήθως ὄχι ἀναίμακτα – ὁ τουρκικὸς στρατιωτικὸς παράγων.
Σὲ μιὰ τέτοια Τουρκία καταγράφουμε τραγικὰ γεγονότα ὅπως τὴν βομβιστικὴ ἐπίθεση πρὸ ὀλίγων ἡμερῶν στὴν πρωτεύουσα. Ἡ ἐπίθεση αὐτή, γιὰ τὴν ὁποία εἰκάζω πὼς ὑπεύθυνοι εἶναι ἄνθρωποι (;) τοῦ λεγομένου «ἰσλαμικοῦ χαλιφάτου» Συρίας καὶ Ἰράκ, ἔρχεται νὰ προστεθεῖ στὸ κλῖμα πολιτικῆς ἀβεβαιότητος ποὺ παρατηρεῖται στὴν χώρα τοὺς τελευταίους μῆνες, μὲ πρόσφατη ἀφορμὴ τὴν ἀδυναμία σχηματισμοῦ κυβερνήσεως συνεργασίας καὶ τὴν ἐκ τοῦ λόγου αὐτοῦ προσφυγὴ ἐκ νέου στὶς κάλπες, τὴν 1η Νοεμβρίου τρέχοντος ἔτους.
Ὅμως ἡ Τουρκία δὲν ἔχει παύσει νὰ εἶναι μιὰ χώρα 85.000.000 ἀνθρώπων (σύμφωνα μὲ τοὺς τελευταίους ὑπολογισμούς), μὲ ποσοστὸ 60% ἐπὶ τοῦ πληθυσμοῦ νὰ εἶναι κάτω τῶν 35 ἐτῶν. Ἡ Τουρκία δὲν ἔχει παύσει νὰ εἶναι μέλος τοῦ βορειοατλαντικοῦ συμφώνου (γεγονὸς ποὺ τὴν καθιστᾷ σύμμαχο χώρα). Ἡ Τουρκία δὲν ἔχει παύσει νὰ εἶναι τελωνιακῶς συνδεδεμένη μὲ τὴν Ε.Ε. καὶ χώρα ὑποψήφια γιὰ ἔνταξη (ἔστω καὶ ἂν τὸ ἐνδεχόμενο ἔνταξης ἀπομακρύνεται σταθερά). Ἐπίσης, ἡ Τουρκία δὲν ἔχει παύσει νὰ διαθέτει ἰσχυρὲς ἔνοπλες δυνάμεις καὶ ἐν γένει δυνάμεις ἀσφαλείας, ἐνῷ καὶ ἡ ἐν γένει κρατικὴ δομὴ καὶ λειτουργία μποροῦν νὰ λάβουν, γιὰ ὅσους γνωρίζουν, βαθμὸ πολὺ κοντὰ στὸ ἄριστα. Χαρακτηριστικὸ εἶναι ὅτι ἐπὶ ζητημάτων καθημερινότητας τῶν ὁποίων ἡ ἐπίλυση ἀπασχολεῖ γιὰ χρόνια τὴν ἑλληνικὴ πολιτεία καὶ κοινωνία καὶ ἐπὶ τῶν ὁποίων ὅλοι ὅσοι διαθέτουμε κοινὸ νοῦ ἔχουμε στὸ μυαλό μας «βρεῖ» πρόχειρες λύσεις, ποὺ ὅμως βελτιώνουν τὴν κατάσταση, στὴν Τουρκία ἔχουν βρεθεῖ ἁπλὲς ἐκπληκτικὰ λειτουργικὲς καὶ ἔτσι θεαματικὰ ἀποτελεσματικὲς καὶ φυσικὰ μόνιμες λύσεις. Πρόχειρα παραδείγματα εἶναι τὸ ἀσφαλιστικὸ πρόβλημα, τὸ φορολογικὸ σύστημα, ἀλλὰ καὶ πιὸ ἁπλὰ ζητήματα, ὅπως τὸ εἰσιτήριο στὶς δημόσιες συγκοινωνίες.
Ἐπίσης, στὸν εὐαίσθητο κυρίως γιὰ μᾶς τοὺς Ἕλληνες οἰκονομικὸ τομέα, παρ’ὅτι γίνεται σαφὲς ὅτι ἔχουν γίνει ἐπικίνδυνες ὑπερβολές (π.χ. στὴν χορήγηση δανείων ἢ στὴν οἰκοδομικὴ ἀνάπτυξη) καὶ ὁ κίνδυνος γενικευμένης κρίσης εἶναι πιὸ κοντὰ ἀπὸ ποτέ, δὲν πρέπει ποτὲ νὰ ξεχνᾶμε πὼς τὰ χαρακτηριστικὰ τῆς ὅποιας οἰκονομικῆς κρίσης ἐμφανισθεῖ ἐδῶ, μπορεῖ νὰ εἶναι ἔντονα, θὰ εἶναι ὅμως σίγουρα διαφορετικὰ ἀπὸ τὰ ἀντίστοιχα τῆς ἑλληνικῆς κρίσεως. Ὁ λόγος εἶναι ὅτι ἡ τουρκικὴ οἰκονομία ἔχει ἐντελῶς διαφορετικὸ χαρακτῆρα ἀπὸ τὴν ἑλληνική. Ἡ παραγωγὴ προϊόντων σὲ ἀπόλυτους ἀριθμοὺς εἶναι πέραν πάσης συγκρίσεως. Στὴν χώρα παράγονται ἀπὸ καρφίτσες μέχρι ἀεροσκάφη. Ἡ οἰκονομία λειτουργεῖ ἐλεύθερα μὲ ὅρους καπιταλιστικούς. Νέες ἐπιχειρήσεις ἐπιδοτοῦνται μὲ κίνητρα καὶ σχεδὸν μηδενικὴ φορολογία, ἐνῷ σημασία γιὰ τὸ κράτος δὲν ἔχει τόσο ἡ συλλογὴ φόρων, ὅσο «ἡ κίνηση τοῦ χρήματος». Τὰ ὡράρια τῶν καταστημάτων εἶναι ἐλεύθερα καὶ βρίσκεις νὰ ψωνίσεις 24 ὧρες τὸ 24ὤρο. Τράπεζες, δημόσιες ὑπηρεσίες καὶ δημόσια ταμεία εἶναι ἀνοικτὰ ὣς ἀργὰ τὸ ἀπόγευμα. Ἀπεργίες, καταλήψεις ἢ στάσεις ἐργασίας εἶναι ἀδιανόητες ἢ καταγράφονται ὡς γεγονότα σπανιότατα καὶ ἀξιοπερίεργα.
Πέραν τούτων ὅμως τὸ μεγάλο πλεονέκτημα τῆς τουρκικῆς κοινωνίας, τὸ ὁποῖο στὰ μάτια μου τὴν καθιστᾷ ἀξιοθαύμαστη (!), εἶναι ἡ ἐθνικὴ ὁμοψυχία, ἡ ὁποία μεταφράζεται σὲ κοινωνικὴ συνοχὴ ποὺ μὲ τὴν σειρά της ἐμφανίζεται σὲ ὅλες τὶς ἐκφάνσεις τοῦ κοινωνικοῦ βίου ὡς σεβασμὸς στὸν μεγαλύτερο, βοήθεια στὸν ἀδύναμο, στήριξη στὸν νέο. Ἡ ἀγάπη πρὸς τὴν πατρίδα καὶ τὸ χρέος ὑπηρεσίας πρὸς τὸ κοινωνικὸ σύνολο εἶναι ἀδιαπραγμάτευτα καὶ αὐτονόητα στὸ μυαλὸ κάθε Τούρκου πολίτη. Ἀρκεῖ νὰ δεῖ κανεῖς πῶς ὅλοι θὰ προσφέρουν τὸ κάθισμά τους στὰ μέσα μεταφορᾶς στὸν ἡλικιωμένο, τὸν ἀνάπηρο, τὴν ἔγκυο. Ἀρκεῖ νὰ δεῖ κανεῖς τὴν θάλασσα σημαιῶν ποὺ στολίζουν ἀπ’ ἄκρη σ’ἄκρη τὴν τουρκικὴ ἐπικράτεια σὲ κάθε ἀφορμὴ ἐθνικῆς καὶ θρησκευτικῆς ἑορτῆς ἢ πένθους. Ἀρκεῖ κανεῖς νὰ σημειώσει πὼς ὑπάρχει ἐθνικὴ γιορτὴ γιὰ τὴν νεολαία τῆς χώρας. Τὸ μέλλον της.
Σημειώσατε ἀκόμη ὅτι ἕνα ὄχι εὐκαταφρόνητο ποσοστὸ κουρδικῆς καταγωγῆς πολιτῶν: α) προέρχεται ἀπὸ μεικτοὺς γάμους, ὁπότε ἀλλοιώνεται τὸ κουρδικὸ ἐθνικιστικὸ αἴσθημα, β) συμμετέχει ἐνεργὰ στὴν πολιτική, κοινωνικὴ καὶ οἰκονομικὴ ζωὴ τῆς Τουρκίας, ὁπότε δὲν ἔχει ἰδιαίτερο συμφέρον ἀπὸ τὴν ὑποστήριξη τῶν ὅποιων αὐτονομιστικῶν αἰτημάτων ὁμογενῶν τους, καὶ γ) ἕνα μεγάλο ποσοστὸ ἔχει μεταναστεύσει σὲ ἀστικὰ κέντρα τῆς δυτικῆς Τουρκίας, κυρίως Κωνσταντινούπολη, ὅπου ζεῖ, ἐργάζεται, δημιουργεῖ καὶ δὲν διεκδικεῖ ἀπόσχιση, καμιὰ φορὰ οὔτε καὶ αὐτονομία. Σὲ αὐτὰ ὅλα πρέπει νὰ προστεθεῖ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ κουρδικὴ γλώσσα ὁμιλεῖται ἀπὸ ἐτῶν ἐλεύθερα καὶ διδάσκεται σὲ σχολεία κανονικά, ἐνῷ δὲν εἶναι καὶ λίγοι οἱ ῥαδιοφωνικοὶ καὶ τηλεοπτικοὶ σταθμοὶ ποὺ ἐκπέμπουν σῆμα στὴν κουρδική.
Φυσικά, ἡ Τουρκία δὲν εἶναι χώρα – παράδεισος. Ὑπάρχουν ἰσχυρὰ ἐθνικὰ καὶ θρησκευτικὰ ταμποῦ ποὺ δὲν ἀφήνουν τὴν κοινωνία νὰ ἐξελιχθεῖ, ἀλλὰ μᾶλλον τὴν στρέφουν σὲ φοβικὰ σύνδρομα καὶ ἐσωστρέφεια. Ὑπάρχει ἀκόμη, ἂν καὶ αἰσθητὰ μειωμένο, μιλιταριστικὸ πνεῦμα. Παρατηρεῖται ἐπίσης ἡμιμάθεια, ἄγνοια ξένων γλωσσῶν, σκλήρυνση τῶν ἠθῶν καὶ τῶν ἀνθρώπων, πνεῦμα καταναλωτισμοῦ, ἀλλὰ ὄψιμο ῥεῦμα ἀμφισβητήσεως τῶν πάντων. Ἐνῷ ἡ ἴδια ἡ χώρα εἶναι σταυροδρόμι ποικίλων πολιτιστικῶν ἐπιρροῶν καὶ ἀποτελεῖ θέατρο διασταυρώσεως μεγάλων διεθνῶν συμφερόντων, γεγονὸς ποὺ τὴν καθιστᾷ καὶ χώρα δράσεως πρακτόρων ὑπηρεσιῶν διαφόρων, μεγάλων καὶ μικρῶν, χωρῶν.
Τούτων δοθέντων μπορῶ νομίζω νὰ πληροφορήσω τοὺς φίλους συνέλληνες, ἰδίως ὅσους διαθέτουν στοιχειώδη πολιτικὴ σκέψη, στοιχειῶδες αἰσθητήριο ἱστορικοῦ καὶ εἶναι φυσικὰ καλῆς προθέσεως ἄνθρωποι, ὅτι ἡ «διάλυση τῆς Τουρκίας» περὶ τῆς ὁποίας ἐπὶ ἔτη προφητεύουν καὶ γιὰ τὴν ὁποίαν ἀφελῶς καὶ ὀψίμως ἐπιχαίρουν, δὲν νομίζω πὼς βρίσκεται κοντά. Ὁ Ἕλλην πατριώτης, ἀντὶ νὰ ἐπιχαίρει μὲ τὰ σοβαρὰ προβλήματα τοῦ γείτονος, θὰ πρέπει ἐπιτέλους νὰ ἀσχοληθεῖ μὲ τὴν ἀνίατη, καὶ ὡς ἐκ τούτου θανάσιμη, παθογένεια τοῦ ἑλληνισμοῦ ποὺ εἶναι ὁ ἐγωϊσμός μας, ὁ ἀτομικισμός μας, ποὺ μᾶς ὁδηγεῖ ἱστορικὰ στὸν διχασμὸ καὶ τὴν διάλυση κάθε ἔννοιας κοινωνικῆς καὶ ἐθνικῆς συνοχῆς.
Αὐτὴ τὴν στιγμὴ ὁ Κόσμος ὅλος βιώνει στιγμὲς δύσκολες καὶ ἱστορικές. Ὅσοι γνωρίζουν, θυμοῦνται τέτοιες ὧρες τὶς συνθῆκες ποὺ ἐπικρατοῦσαν λίγες δεκαετίες πρὸ τῆς ἐνάρξεως τοῦ πρώτου Πολέμου. Ἡ οἰκονομικὴ κρίση μαστίζει τὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες, τὴν ἴδια τὴν Κίνα, τὴν Ρωσία, τὴν Εὐρώπη. Οἱ μετακινήσεις πληθυσμῶν εἶναι ἱστορικῆς κλίμακος. Ἡ ἐξάπλωση τοῦ Ἰσλὰμ καὶ τῆς βιαιότητος ποὺ αὐτὸ συνεπάγεται εἶναι ἀποφασιστικῆς σημασίας καὶ συμβαίνει κυρίως λόγῳ τῆς κόπωσης τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῆς ὑποχώρησης τῶν χριστιανικῶν ἀξιῶν καὶ τῆς ἀποφασιστικότητός μας νὰ τὶς ὑπερασπιστοῦμε. Ὁ δυτικὸς κόσμος μαραζώνει πληθυσμιακὰ καὶ παρακμάζει πνευματικὰ καὶ ἠθικά. Καὶ μέσα σὲ ὅλα αὐτὰ ἡ Ρωσία κατέρχεται καὶ πάλι στὴν Μέση Ἀνατολή. Οἱ Η.Π.Α. «τὰ βρίσκουν» μὲ τὸ Ἰράν. Τὸ Ἰσραὴλ νιώθει ἀπομονωμένο. Ἡ Ἰαπωνία συνδράμει τὴν Ρωσία κατὰ τῶν Ἰσλαμιστῶν. Τὸ ΝΑΤΟ καὶ ἡ ΕΕ παρακολουθοῦν ὑπνωτισμένοι. Ἕνας ἄνθρωπος ποὺ λέγεται Τράμπ εἶναι ὑποψήφιος μὲ πιθανότητες ἐκλογῆς γιὰ τὴν θέση τοῦ “Πλανητάρχη”. Ἡ Ὑποσαχάρια Ἀφρικὴ παραδίδεται βαθμιαία στὸ ριζασπαστικὸ Ἰσλάμ. Ὁ ἀραβικὸς κόσμος παλεύει νὰ ξεπεράσει τὴν πρόσφατη Ἄνοιξή του… Καὶ ὁ πλανήτης μας στενάζει μὲ σταθερὴ αὔξηση τῆς θερμοκρασίας, αὔξηση τῆς στάθμης τῆς θαλάσσης, ἀνεπάρκεια πόσιμου νεροῦ καὶ τροφίμων, μείωση τῶν φυσικῶν πόρων, αὔξηση τοῦ παγκόσμιου πληθυσμοῦ, ὁ ὁποῖος ἔχει ξεπεράσει πλέον τὰ 7,5 δισεκατομμύρια…
Μέσα σὲ ὅλα αὐτὰ καὶ σὲ συνθῆκες διαλύσεως τῆς Ἑλλάδος, ὁμιλοῦν κάποιοι, καὶ δὴ ἐπιχαίροντες, περὶ διαλύσεως τῆς Τουρκίας. «Ἔξεστι Κλαζομενίοις ἀσχημονεῖν…»
