Η Αγγελική Κτενά είναι καθηγήτρια Φυσικής στο Μουσικό Σχολείο Λευκάδας, ενώ διδάσκει επιπλέον Βιολογία και Γεωγραφία. Κατέχει τίτλο Μεταπτυχιακού στη Βιοϊατρική Τεχνολογία και 15 χρόνια εμπειρίας στο χώρο της εκπαίδευσης.
Το IEEE έχει κάνει έντονη την παρουσία του στη Λευκάδα, μέσα από τις δράσεις του Φοιτητικού Παραρτήματος του Τ.Ε.Ι Ιονίων Νήσων. Η Αγγελική παρακολούθησε το IEEE TISP Workshop που πραγματοποιήθηκε στον Δεκέμβριο στην Αθήνα, και μοιράζετε μαζί μας, τις εντυπώσεις της για το συνέδριο αλλά και την εκπαίδευση.
Στο συνέδριο συμμετείχαν και μέλη του IEEE εκτός από καθηγητές, πως ήταν να συνεργάζεστε μαζί τους;
Η συνεργασία μου με όλα τα άτομα που συμμετείχαν στο συνέδριο ήταν ενδιαφέρουσα και πιστεύω υψηλού επιπέδου. Προσωπικά, μέχρι πριν λίγο καιρό, δεν γνώριζα καν την ύπαρξη του ΙΕΕΕ. Η πρόταση για τη συμμετοχή μου, έγινε από τον συνάδερφο στο Μουσικό Σχολείο, κύριο Σοφιανό, καθηγητή Πληροφορικής, ο οποίος μαζί το Φοιτητικό Παράρτημα IEEE του Τ.Ε.Ι Ιονίων Νήσων, συνεργάζεται ήδη με το ΙΕΕΕ.
Βρήκα αρκετά ενδιαφέρουσα τη θεματολογία του συνεδρίου, την συμμετοχή πολλών χωρών από την περιοχή της Μεσογείου και όλον τον κόσμο, καθώς και τον χώρο διεξαγωγής του. Από την εμπειρία αυτή, διαπίστωσα ότι τα μέλη του ΙΕΕΕ είναι πλήρως καταρτισμένα επιστημονικά στη Φυσική και ειδικότερα στη Μηχανική, αλλά ταυτόχρονα και άψογα ενημερωμένα για το ποιες είναι οι πραγματικές ανάγκες ενός εκπαιδευόμενου ( στην περίπτωσή μας ενός εκπαιδευτικού). Μας έδωσαν κατευθύνσεις, για το πως μπορούμε να προσαρμόσουμε τις επιστημονικές γνώσεις των Φυσικών Επιστημών, πρακτικά, στις απαιτήσεις των σχολικών μαθημάτων, με τρόπο απλό και προσαρμοσμένο στις ανάγκες της εποχής μας. Δηλαδή για την περίπτωση των μαθητών του σχολείου, Γυμνασίου και Λυκείου, το 2015 η κατανόηση των Φυσικών Επιστημών με κανόνες, νόμους και τυπολόγιο, δείχνει να είναι ″στείρα” και βαρετή.
Αντίθετα σε συνδυασμό με την βιωματική διδασκαλία, δηλαδή την πρακτική εφαρμογή των γνώσεων σε απλές τεχνολογικές κατασκευές, με απλά υλικά τα οποία είναι φτηνά και τα περισσότερα συναντούνται στην καθημερινότητά τους ( στην κουζίνα τους, τα παιχνίδια τους, κ.ά.), έχει ως αποτέλεσμα την κατανόηση δύσκολων εννοιών από μεγάλο αριθμό μαθητών σε μια σχολική τάξη. Ποιος ο ρόλος ενός εκπαιδευτικού, εφόσον συγκεντρωθούν τα υλικά; Με βάση την αυστηρή εφαρμογή των νόμων που έχει διδάξει, να δώσει ιδέες στους μαθητές για το πώς να κατασκευάσουν μια τεχνολογική εφαρμογή, η οποία είναι ήδη γνωστή στα παιδιά. Ένας μαθητής, ιδιαίτερα του Γυμνασίου, μπορεί με τη φαντασία του, να σκεφτεί απίστευτα πράγματα, που καμιά φορά εκπλήσσουν ευχάριστα τον εκπαιδευτικό. Ο ρόλος του, σε τελικό επίπεδο, γίνεται συντονιστικός.
Τα μέλη του ΙΕΕΕ, στο συνέδριο, μας έδωσαν τέτοιες κατευθύνσεις, ως ένα τρόπο συνεργασίας με τους μικρούς μαθητές. Αυτή η διαφορετική άποψη για την διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών, πιστεύω είναι εκπληκτική. Άνθρωποι τόσο καταξιωμένοι στην επιστημονική κοινότητα, μας υπέδειξαν, πώς να κάνουμε την πολύπλοκη γνώση, πιο απλή και δημιουργική. Να ωθήσουμε όλο και περισσότερους μαθητές να ξεφύγουν από την νωθρότητα στην οποία οδηγεί η απλή και παροδική απομνημόνευση γνώσεων, τις περισσότερες φορές με σκοπό έναν βαθμό. Ο πειραματισμός, ακόμη και με αποτυχημένο αποτέλεσμα, είναι ένα μεγάλο βήμα στην ουσιαστική κατάκτηση της γνώσης.
Το συνέδριο περιγράφεται ως μορφή βιωματικής εκπαίδευσης και έρευνας, τι κερδίσατε από αυτό;
Κέρδισα πολλά. Καταρχήν ως εκπαιδευόμενη, βρέθηκα στην θέση των μαθητών και ως μέλος μιας ομάδας συνεργάστηκα με άλλα άτομα, με σκοπό την πραγματοποίηση κάποιων κατασκευών ( π.χ. ενός ανεμόμετρου ). Για την πραγμάτωσή τους είχαμε κάποιες βασικές οδηγίες από τους εκπαιδευτές, κάποιες εικόνες από την βιβλιογραφία και απλά υλικά. Είχαμε συγκεκριμένο χρόνο και βάση των γνώσεών μας, μπορούσαμε να αυτενεργήσουμε με σκοπό την κατασκευή. Το αποτέλεσμα της κάθε ομάδας βασίζονταν στη φαντασία και την δημιουργικότητα των μελών της και όταν τα παρουσιάσαμε στο τέλος, ήταν φυσικά, διαφορετικά, αλλά και επιστημονικά ορθά. Η ιδιαιτερότητα που εφαρμόσαμε, ότι δηλαδή δεν ακολουθήσαμε αυστηρά υπαγορευμένα βήματα, πιστεύω ότι είναι επιθυμητή από τους μαθητές. Γιατί μπορούν πρακτικά να εκτελέσουν ένα πείραμα-κατασκευή, με ακίνδυνα και χωρίς μεγάλο κόστος υλικά, που θα μοιάζει με παιχνίδι. Έχοντας ελευθερία στην επιλογή της πορείας της κατασκευής, ταυτόχρονα αποτυπώνουν και βασικές αρχές και νόμους των Φυσικών Επιστημών. Μάλιστα από τα λάθη τους, από τις τυχόν αποτυχίες και από τις νέες προσπάθειές τους, οδηγούνται βιωματικά στην κατάκτηση γνώσεων.
Μια άλλη πολύ σημαντική παράμετρος, ήταν η συναναστροφή με συναδέρφους, με φοιτητές και με καθηγητές από Πανεπιστήμια και Πολυτεχνεία της Ελλάδας και άλλων χωρών, καθώς και τα μέλη του ΙΕΕΕ. Η αλληλεπίδραση μεταξύ μας στη διάρκεια της συνεργασία μας και από τις συζητήσεις που κάναμε στα διαλείμματα, μου έδωσε την δυνατότητα να δω και πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις στην κατάκτηση της γνώσης. Είναι λογικό να υπάρχουν, γιατί αυτοί οι άνθρωποι κατάγονταν από διαφορετικές χώρες, με διαφορετική νοοτροπία, κοινωνικοπολιτική και οικονομική κατάσταση και ίσως διαφορετικά εκπαιδευτικά συστήματα. Μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα αντιλήφθηκα μια διαφορετικότητα που είναι πολύ χρήσιμη στο επάγγελμά μου.
Διαβάσαμε για βιωματικές δραστηριότητες, πόσο δύσκολες ήταν τελικά να υλοποιηθούν;
Όπως ανέφερα και προηγουμένως οι βιωματικές δραστηριότητες ήταν πολύ ενδιαφέρουσες. Η κάθε ομάδα έδωσε ένα διαφορετικό αποτέλεσμα. Μια από τις πολύ σημαντικές δυσκολίες, πιστεύω ότι είναι κατά πόσο κάποιος έχει τη δεξιοτεχνία να υλοποιήσει πρακτικά την θεωρία που γνωρίζει, τις ιδέες που σκέφτεται για να οδηγηθεί σε μια άρτια κατασκευή. Αυτό το συναντάμε πολύ συχνά. Κάποιοι άνθρωποι είναι καλοί στην θεωρία και κάποιοι καλοί στην πρακτική. Ο άριστος συνδυασμός είναι κάποιος να αποδίδει και στα δύο εξίσου. Πολύ σημαντικό επίσης είναι, κάποιος να έχει την διάθεση να εξελίσσεται με τον πειραματισμό, με υπομονή και επιμονή. Η προσπάθεια και το οποιοδήποτε αποτέλεσμα, πάντα τον ανταμείβει.
Από την εμπειρία σας, Θεωρείτε ότι οι εναλλακτικές μέθοδοι μάθησης και δραστηριότητες, σαν αυτές, μπορούν να δραστηριοποιήσουν τους μαθητές;
Φέτος είναι η τρίτη συνεχόμενη χρονιά όπου στο ωρολόγιο πρόγραμμα της Α Γυμνασίου, έχει ενταχθεί το μάθημα “Φυσική με Πειράματα″. Το μάθημα δεν διδάσκεται έτσι που έως τώρα έχουμε συνηθίσει στο σχολείο. Δηλαδή απλή απομνημόνευση νόμων και αρχών της Φυσικής και ίσως κάποιες ασκήσεις. Οι μαθητές καλούνται να πειραματιστούν με απλά, φτηνά και ακίνδυνα υλικά, με σκοπό να φτιάξουν κατασκευές και με την παρατήρησή τους, να κατανοήσουν εύκολα, βασικούς νόμους της Μηχανικής της Θερμότητας και του Ηλεκτρισμού. Υπάρχει επί πλέον υλικό για κάθε κεφάλαιο σε site του Υπουργείου Παιδείας, όπου κάποιος, αν ενδιαφέρεται, μπορεί να επεκταθεί. Οι μαθητές μπορούν να κατασκευάσουν για παράδειγμα έναν ζυγό ή έναν ηλιακό θερμοσίφωνα. Υπάρχει προθυμία από μεγάλο αριθμό μαθητών να προσπαθήσουν και στο σπίτι τους ακόμη και όταν τελικά η κατασκευή ολοκληρωθεί η χαρά και η ικανοποίηση που αισθάνονται είναι μοναδική. Αρχίζουν να αγαπούν το μάθημα της Φυσικής, να ενδιαφέρονται και να ανυπομονούν για την επόμενη διδακτική ώρα. Ένα σημαντικό γεγονός που παρατηρείται, είναι μεγαλύτερος ο αριθμός των μαθητών που δραστηριοποιούνται, σε σχέση με ένα καθαρά θεωρητικό μάθημα. Επίσης οι ποιο αδιάφοροι και ζωηροί μαθητές κατά την διάρκεια ενός θεωρητικού μαθήματος, είναι οι πιο πειθαρχημένοι σε ένα πειραματικό μάθημα, έχοντας πολλές και σοβαρές ιδέες και απορίες. Βρίσκονται σε εγρήγορση και συνεχή ενδιαφέρον.
Πιστεύω ότι στις Φυσικές Επιστήμες τουλάχιστον, μπορούν να εφαρμοστούν με μεγαλύτερη συχνότητα, οι βιωματικές μέθοδοι μάθησης. Αυτό βοηθά πολύ τα παιδιά, καθώς και εμάς τους εκπαιδευτικούς, να βρισκόμαστε διαρκώς σε εξέλιξη, ανάλογη με τις απαιτήσεις της εποχής. Όπως είναι γνωστό η εικόνα έχει τεράστια ισχύ σε σχέση με ένα κείμενο, ως προς την αποτύπωσή της. Για όλες τις ηλικίες και σε όλες τις εποχές.
Το Μουσικό Σχολείο, είναι από τα δραστήρια σχολεία της Λευκάδας, θα ήταν εφικτό να πραγματοποιήσει το δικό του TISP ώστε να ενημερωθούν και άλλοι καθηγητές;
Νομίζω θα μπορούσε μακροπρόθεσμα. Ήδη στο σχολείο ο κύριος Σοφιανός σε συνεργασία με το Φοιτητικό Παράρτημα IEEE του Τ.Ε.Ι Ιονίων Νήσων, ασχολείται με ένα project για μάθημα το οποίο διδάσκει, που έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του ΙΕΕΕ. Εγώ ετοιμάζω κάτι ανάλογο για την Βιολογία της Α Λυκείου. Δεν απαιτεί πολύ χρόνο η προετοιμασία, εφόσον μιλάμε για τη διδακτέα ύλη, όπου όλοι οι εκπαιδευτικοί με κάποια χρόνια προϋπηρεσίας, έχουμε καταλήξει σε κάποιο μοντέλο διδασκαλίας και το εφαρμόζουμε στην τάξη. Ισα – ίσα όταν προετοιμάζεσαι για να παρουσιάσεις κάποιο μάθημα πιο επίσημα, εξελίσσεσαι ως προς τους διδακτικούς μεθόδους. Πιστεύω ότι θα υπάρξουν και άλλοι συνάδερφοι που θα θελήσουν να ασχοληθούν. Όταν κάποιος πάρει την απόφαση να ακολουθήσει το επάγγελμα αυτό, ξεκινάει με πολύ ενθουσιασμό και καλή διάθεση για δοτικότητα. Οι συνθήκες στα Ελληνικά Δημόσια σχολεία δεν είναι οι ιδανικές, από άποψη οικονομικών παροχών, όμως με τα λιγοστά ίσως εποπτικά μέσα και εργαλεία που διαθέτουν και την καλή διάθεση των εκπαιδευτικών μπορούν να γίνουν πολλά θετικά βήματα.
Οι εποχές επίσης αλλάζουν, και τεχνολογικά και κοινωνικοπολιτικά και οικονομικά. Αυτό πιστεύω ότι είναι και ένα δύσκολο σημείο, για το ρόλο του εκπαιδευτικού. Σε ένα σχολείο που αποτελεί ένα ενεργό κύτταρο της κοινωνίας μας, είναι χρέος μας να προσπαθούμε να προσαρμοστούμε σε οποιαδήποτε αλλαγή συμβαίνει και θα συμβεί μελλοντικά. Πρώτα σεβόμενοι τον ρόλο μας και τον εαυτό μας και στη συνέχεια τους μαθητές μας. Όσο περνούν τα χρόνια, σίγουρα υπάρχει μια αντικειμενική δυσκολία στο να προσαρμοστούμε στην ραγδαίως εξελισσόμενη τεχνολογία. Όμως όταν υπάρχει η καλή διάθεση και αγάπη για την διδασκαλία και την διαπαιδαγώγηση των μαθητών, μπορούμε να φτάσουμε σε αποτελέσματα, που ούτε καν θα μπορούσαμε να διανοηθούμε εξ αρχής.
Δώρα Φούρου
