Οι στόχοι της διατροφικής παρέμβασης στην αιμοκάθαρση είναι να ελαχιστοποιηθεί η τοξικότητα των άχρηστων ουσιών που δεν μπορούν να αποβληθούν από τα νεφρά, να αποφευχθεί η υποθρεψία και να καθυστερήσει η επιδείνωση της νόσου.
Οι λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν σε υποθρεψία περιλαμβάνουν τις υψηλές ανάγκες σε πρωτεΐνη και σε θερμίδες, λόγω της ίδιας της αιμοκάθαρσης, την ανορεξία, που μπορεί να σχετίζεται είτε με την ουραιμική τοξικότητα των άχρηστων ουσιών, είτε με ψυχοκοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες όπως για παράδειγμα τη μοναξιά, την κατάθλιψη, την οικονομική δυσχέρεια, το αλκοόλ. Άλλες πιθανές αιτίες είναι οι ανεπαρκείς ή άγευστες δίαιτες που μπορεί να είναι αποτέλεσμα των περιορισμών που τίθενται, και τέλος οι γαστρεντερικές διαταραχές.
Η διατροφική παρέμβαση στην αιμοκάθαρση είναι αρκετά πολύπλοκη, ωστόσο τα βασικά σημεία στα οποία πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα είναι τα παρακάτω:
Θερμίδες
Ένα άτομο με ιδανικό σωματικό βάρος χρειάζεται καθημερινά 30-50 θερμίδες/kg σωματικού βάρους, δηλαδή άτομο 70Kg χρειάζεται 2100 θερμίδες/ημέρα. Ένας αιμοκαθαιρόμενοςασθενής με τις ίδιες προϋποθέσεις, χρειάζεται τουλάχιστον 35 θερμίδες/kg σωματικού βάρους. Οι θερμιδικές ανάγκες αυξάνονται ανάλογα με τη φυσική δραστηριότητα ή διάφορες παθολογικές καταστάσεις όπου αυξάνεται τοκαταβολικόstress (πυρετός κ.ά.).
Λευκώματα (πρωτεΐνες)
Μετά την έναρξη της αιμοκάθαρσης, το ποσό των λευκωμάτων στη δίαιτας του ασθενή αυξάνεται, καθώς πλέον οι νεφροί δεν είναι αποκλειστικά υπεύθυνοι για την απομάκρυνση από τον οργανισμό των άχρηστων υποπροϊόντων που προέρχονται από τον μεταβολισμό τωνλευκωμάτων των τροφών. Οι συνολικές ανάγκες σε λευκώματα τώρα είναι μεγαλύτερεςκαι υπολογίζεται ότι απαιτούνται 1-1.2 γραμμάρια λευκώματος ανά κιλό σωματικού βάρους και ποτέ λιγότερο από 1 γραμμάριο/kg σωματικού βάρους την ημέρα.Τουλάχιστον η μισή από αυτή την ποσότητα πρέπει να προέρχεται από λευκώματα υψηλής βιολογικής αξίας (κρέας, ψάρι, γαλακτοκομικά, αυγά).
Νερό
Ο έλεγχος των προσλαμβανόμενων υγρών είναι πολύ σημαντικός λόγο της αδυναμίας των νεφροί των νεφρών να αποβάλλουν ούρα. Επιτρέπεται η πρόσληψη 500 ml νερού (ποσό στο οποίο συνυπολογίζεται το νερό που περιέχεται στα τρόφιμα) + τόσο νερό όσο ήταν τα ούρα του προηγούμενου 24ωρου. Το καλοκαίρι λόγο εφίδρωσηςη κατανάλωση νερού μπορεί να αυξηθεί κατά 200 – 300ml παραπάνω. Η πρόσληψη κατάλληλης ποσότητας νατρίου (αλατιού)μειώνει το αίσθημα της δίψας.
Από τα διάφορα ποτά και υγρά ροφήματα απαγορεύονται οι χυμοί των φρούτων, η μπύρα, το κακάο, η σοκολάτα, η κόκα κόλα, και ο nescafe, γιατί περιέχουν κάλιο. Τα πυκνά οινοπνευματώδη ποτά όπως το ουίσκι, το κονιάκ, το ούζο, η βότκα, το τζίν, η ρακί, κ.ά. επιτρέπονται σε περιορισμένη ποσότητα.
Νάτριο (αλάτι)
Το νάτριο είναι πολύ σημαντικό κομμάτι της δίαιτας του νεφροπαθή. Συστήνεται χαμηλή έως μέτρια πρόσληψη (περίπου 3,5γρ. αλάτι ημερησίως), ανάλογα από το πόσο νάτριο μπορούν να αποβάλλουν οι νεφροί.Όταν λοιπόν οι νεφροί δε λειτουργούν δεν μπορούν να απαλλαγούν από το επιπλέον νερό και νάτριο, δημιουργώντας στα μεσοδιαστήματα των αιμοκαθάρσεων οίδημα (λόγο κατακράτησης νερού) το οποίο εμφανίζεται χαμηλά στα πόδια, στο πρόσωπο και στην κοιλιά.
Επειδή τα περισσότερα τρόφιμα περιέχουν αρκετό νάτριο πρέπει να αποφεύγεται η επιπλέον προσθήκηαλατιού στο φαγητό, παρά μόνο ελάχιστο κατά το μαγείρεμα. Πρέπει να αποφεύγονται τα καπνιστά ή παστωμένα τρόφιμα, αλμυρά τυριά, ελιές, αλλαντικά, κονσερβοποιημένα τρόφιμα,αλμυρά σνακ όπως πατατάκια, κράκερ και αλατισμένοι ξηροί καρποί, καθώς επίσης η κέτσαπ, η μουστάρδα, οι πίκλες, το φυστικοβούτυρο και τα υποκατάστατα αλατιού.
Κάλιο
Η ρύθμιση του καλίου είναι υψίστης σημασίας στους ασθενείς που κάνουν αιμοκάθαρση. Όσο η νεφρική λειτουργία μειώνεται, το κάλιο συσσωρεύεται πιο γρήγορα στο αίμα και τα επίπεδά του ανεβαίνουν επικίνδυνα.
Το κάλιο είναι υπεύθυνο για τη φυσιολογική λειτουργία των μυών (όπως της καρδιάς) και των νεφρών. Ενώ σε φυσιολογικές καταστάσεις φιλτράρεται στους νεφρούς και αποβάλλεται στα ούρα, σε ασθενείς που δεν έχουν σωστή νεφρική λειτουργία μπορεί να δημιουργήσει τοξικότητα όταν ανέβουν τα επίπεδά του στο αίμα. Κλινικά σημεία της υπερκαλιαιμίας είναι η μυϊκή αδυναμία, οι καρδιακές αρρυθμίες, κ.ά.
Προσοχή πρέπει να δοθεί στα τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε κάλιο, όπως τα κρέατα, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, κάποια φρούτα και λαχανικά (π.χ. μπανάνα, ντομάτα, πατάτα, φασόλια κ.α.) . Με το βράσιμο και την απομάκρυνση του νερού από το κρέας και τα λαχανικά αποβάλλεται κάποια ποσότητα καλίου. Να προτιμώνται τα φρούτα βρασμένα ή ψητά στο φούρνο και οι άγλυκες κομπόστες χωρίς το ζουμί.
Φωσφόρος
Ο φώσφορος πρέπει να περιοριστεί. Το πρόβλημα είναι ότι οι τροφές που είναι πλούσιες σε πρωτεΐνη είναι πλούσιες και σε φώσφορο. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην επιλογή τροφών έτσι ώστε να λαμβάνεται αρκετή πρωτεΐνη χωρίς να αυξάνεται πολύ ο φώσφορος. Ταυτόχρονα λαμβάνονται και δεσμευτικά φωσφόρου ώστε να παραμένει στα επιθυμητά επίπεδα.
Για να μειωθεί ο φώσφορος συστήνεται μέτρια κατανάλωση σε κρέας, ψάρια, αβγά, όσπρια, γαλακτοκομικά προϊόντα, ξηροί καρποί και δημητριακά πρωινού και η αποφυγή αναψυκτικών, μπύρας και τροφίμων με συντηρητικά και πρόσθετα.
Βιταμίνες
Η αιμοκάθαρση αφαιρεί βιταμίνες από το αίμα και έτσι η συμπλήρωσή τους μέσω συμπληρωμάτων κρίνεται τις περισσότερες φορές αναγκαίο.
______________________________________________________________________
Γαζής Π. Γιώργος, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Πεφανερωμένης 9, Λευκάδα, τηλ. 2645022822, 6944373860
