Άρθρο του Νίκου Κονδυλάτου που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της Ένωσης Αλεξανδριτών Αττικής “Αντίλαλοι απ’ τους Σκάρους”.
ΑΚΡΑΙΟ ΦΥΛΑΚΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ
Καμπάνα των χαιρετισμών, που προβοδάς, το δείλι,
τόσο γλυκά τις ταπεινές καρδιές προς τον Απρίλη,
Πέλαγο φάνης μου απλωτό, την ώρα όπού το κύμα
σιγάει, και το νανούρισμα το στήθος μου αποθύμα!
Ξεκινώντας με την αφιέρωση του παραπάνω τετράστιχου του Άγγελου Σικελιανού από το «Μήτηρ Θεού» σε όσους μας παρακολουθούν, με την ευκαιρία του ερχομού της Άνοιξης και των ημερών κατάνυξης που μας συνοδεύουν μέχρι το Πάσχα, συνεχίζω σήμερα την προηγούμενη ανταπόκριση μου από το ακραίο φυλάκιο Αλεξάνδρου η οποία ήταν αφιερωμένη αποκλειστικά στον οικισμό του Αλέξανδρου, καθώς θεωρώ πως το θέμα αυτό είναι πρώτα-πρώτα θέμα πολιτισμού και ύστερα οτιδήποτε άλλο.
Έκανα λοιπόν στο προηγούμενο κείμενο μου κάποιες διαπιστώσεις, κάποιες παραινέσεις και κάποιες προτάσεις με αφορμή το μεγάλο σεισμό του Νοεμβρίου. Δεν ξέρω αν τα γραφτά μου είχαν κάποια ανταπόκριση, μάλλον θα είχαν αφού αναδημοσιεύθηκαν σε δύο ηλεκτρονικές εφημερίδες(άρωμα Λευκάδας και my lefkada) τις οποίες και ευχαριστώ, εκείνο όμως που σίγουρα ξέρω είναι πως δεν υπήρξε καμία άλλη αντίδραση από κανένα και από πουθενά (αρχές, φορέας, πολίτες) μήπως τουλάχιστον και ανοίξει κάποια συζήτηση σχετικά με το θέμα.
Θα μπορούσα να παρηγορηθώ, και να «καθίσω στα αυγά μου», αναλογιζόμενος τη ρήση του Ζαν Κοκτώ ότι «Διατρέχουμε τον κίνδυνο να μας πάρουν στα σοβαρά κάτι που είναι η αρχή του τέλους». Όμως επειδή το θέμα είναι πράγματι σοβαρό καθώς οι οικισμοί αυτοί συνιστούν μερικά από τα τελευταία απομεινάρια του ζωντανού πολιτισμού του νησιού και επειδή αν συνεχισθεί η αδιαφορία και η παραμέληση τους, κινδυνεύουν να αλλοιωθούν και να απολέσουν το χαρακτήρα τους είτε από καταρρεύσεις κτισμάτων, είτε από άστοχες παρεμβάσεις με σκοπό την ευκολία, την επίδειξη η το κέρδος, επανέρχομαι και σήμερα στο θέμα κρούοντας για άλλη μία φορά τον κώδωνα του κινδύνου.
Διάβαζα πάλι αυτές τις μέρες το εξαιρετικό βιβλίο του Γιώργου Γραμματικάκη: «ένας αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής» και αντιγράφω ένα απόσπασμα το οποίο θεωρώ επίκαιρο: Από το ελληνικό μας πρόσωπο, αυτό που στην πραγματικότητα απέδρασε η απουσιάζει είναι ο πολιτισμός. Ο πολιτισμός δεν ταυτίζεται με τα κονδύλια του αντίστοιχου Υπουργείου, ούτε με τις διακηρύξεις των δημοτικών αρχόντων, που σπάνια πραγματοποιούνται. Ο πολιτισμός είναι μία στάση απέναντι στη ζωή και στα θαύματα της, μια βαθύτερη ανάγκη της αισθητικής και του διπλανού μας. Είναι ένας κώδικας αξιών που απαλύνει την καθημερινότητα και ανιχνεύει το μέλλον. Εκεί που υπάρχει-η υπήρξε- πολιτισμός, οι εκφράσεις της τέχνης, η φύση και τα μνημεία συνομιλούν με τον άνθρωπο, είναι η προέκταση και η ανάσα του. Δεν έχουν τότε ανάγκη ειδικής προστασίας, και ούτε η ανθρώπινη ευημερία είναι αποκλειστική συνάρτηση των δεικτών της οικονομίας.
Σήμερα δυστυχώς τα πράγματα δεν είναι έτσι. Ο πολιτισμός της κατανάλωσης και τα πολιτισμικά πρότυπα που έχει επιβάλει έχουν καταφέρει να αποκλείσουν όλα αυτά τα ανθρώπινα και τα ουσιώδη μέσα σε ένα κέλυφος, το οποίο ούτε αυτή η βαθειά κρίση που περνάμε δεν μπόρεσε καν να ραγίσει. Καθώς λοιπόν όλα αυτά έπαψαν πια να συνομιλούν μαζί μας, έπαψαν να είναι η προέκταση μας και η ανάσα μας δε μπορούν πλέον να αφεθούν και να επιβιώσουν μόνα τους, έχουν την ανάγκη ειδικής προστασίας.
Οφείλω να ομολογήσω πως τα τελευταία χρόνια κάτι φαίνεται να αλλάζει. Όλο και πιο πολλές φωνές ακούγονται, όλο και πιο πολλά κείμενα επίσημα η μη, περιλαμβάνουν απόψεις που στέκονται κριτικά απέναντι στον τρόπο ανάπτυξης που έχουμε ακολουθήσει αυτόν δηλαδή που είναι ταγμένος να εξυπηρετεί το φαινόμενο του μαζικού τουρισμού στο οποίο είναι καθυποταγμένη η Λευκάδα. Το γεγονός αυτό όμως που είναι κατ’ αρχάς θετικό, και για να ευλογήσουμε τα γένια μας, σημαντική θεωρώ τη συμβολή του «Φηγός», της μόνης συλλογικότητας που απέναντι στα θέματα αυτά κράτησε μία σθεναρή, καθαρή και ακηδεμόνευτη στάση, προβάλλοντας τη διαφορετική άποψη για τα πράγματα, δεν αρκεί από μόνο του αν πραγματικά θέλουμε να αλλάξει κάτι.
Για να αλλάξει κάτι λοιπόν και να μη μείνουν οι προσδοκίες στα χαρτιά, αυτό που χρειάζεται πρώτα-πρώτα είναι σχέδιο και πρόγραμμα, στην υπηρεσία, εννοείται, ενός οράματος που θα προτείνουμε στην τοπική κοινωνία. Δε συμφωνώ με διάφορες απόψεις που ακούγονται ότι πρέπει να κάνουμε αυτό η εκείνο, να ανοίξουμε π.χ. μονοπάτια η να προωθήσουμε τη χ η τη ψ μορφή εναλλακτικού τουρισμού για να πετύχουμε την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Με αυτό τον τρόπο το μόνο που θα πετύχουμε είναι να κάνουμε την όποια μορφή εναλλακτικού τουρισμού παρακολούθημα απλώς της μάστιγας του μαζικού τουρισμού που αποσυνθέτει χρόνο με το χρόνο τον τόπο μας. Αν θέλουμε να αλλάξουμε πραγματικά αυτό που συμβαίνει πρέπει να υπηρετήσουμε την αλλαγή με σχέδιο και πρόγραμμα μέσα στο οποίο θα ενταχθούν και όλα αυτά τα επί μέρους. Κάθε παρέμβαση που γίνεται πρέπει να υπακούει στο γενικότερο σχέδιο, σε μία ενιαία στρατηγική. Αλλιώς τα πράγματα αντί να καλυτερέψουν συνεχώς θα χειροτερεύουν.
Να προβάλουμε λοιπόν το όραμα μας πως θέλουμε το νησί μας, πως θέλουμε την πόλη μας και πως τους οικισμούς μας και να το κοινωνήσουμε στους πολίτες ώστε να τους κάνουμε συμμάχους και συνεργούς στο δύσκολο αυτό εγχείρημα. Στη συνέχεια να προτείνουμε το σχέδιο μας και το πρόγραμμα , τη στρατηγική μας δηλαδή, ώστε το όραμα από λόγος να γίνει πράξη. Ένας τέτοιος σχεδιασμός εξυπακούεται πως θέλει πρώτα-πρώτα πολιτική βούληση και ύστερα συναίνεση και συνεργασία, λαϊκή συμμετοχή και συνέργεια, επιμονή, και υπομονή αφού είναι, πιστεύω, κατανοητό, πως για να ευδοκιμήσει χρειάζεται πολύ κόπο και πολύ χρόνο.
Είναι σημαντικό οι προτάσεις μας να είναι σαφείς και συγκεκριμένες καθώς και ο τρόπος που προτείνεται για να υλοποιηθούν και όχι γενικόλογες προτάσεις η διακηρύξεις ασαφείς και συγκεχυμένες, διατυπωμένες έτσι ώστε να μην υλοποιηθούν ποτέ. Και δεν θα υλοποιηθούν ποτέ, γιατί μπορεί μεν να έχουμε την καλή πρόθεση και τη θέληση, αλλά χωρίς σχέδιο και πρόγραμμα πάντα θα μένουν πίσω, καθώς θα είμαστε συνεχώς απασχολημένοι στο κυνήγι της εξυπηρέτησης των όλο και μεγαλύτερων αναγκών και απαιτήσεων του μαζικού τουρισμού, ο οποίος σαν αδηφάγο τέρας, όσο του δίνεις τόσο ζητάει. Άλλωστε μόνον αν οι προτάσεις είναι συγκεκριμένες μπορούν να πεισθούν και οι πολίτες για να συμμετέχουν στην υλοποίηση τους, όταν βλέπουν δηλαδή κάτι χειροπιαστό, μία προοπτική.
Είναι προφανές πως για να υλοποιηθεί ένα τέτοιο σχέδιο χρειάζονται μελέτες. Οι μελέτες αυτές ενταγμένες όλες, κατά σειρά προτεραιότητας, στον στρατηγικό σχεδιασμό θα δείχνουν ανάγλυφα το όραμα μας για τον τόπο μας. Πρόχειρα σημειώνω πως άμεσης προτεραιότητας πρέπει να είναι η χωροταξική μελέτη για την οποία ήδη έχει συγκεντρωθεί πολύ υλικό από τις προηγούμενες που άρχισαν να εκπονούνται και δεν τελείωσαν, μία μελέτη ανάπτυξης μίας πράσινης στρατηγικής για το νησί με βάση τα περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα του, μία μελέτη για την αξιοβίωτη ανάπτυξη της ορεινής Λευκάδας(υπάρχει ήδη η πρόταση του «Φηγός» σχετικά με το θέμα),μία μελέτη σύνθετης πολεοδομικής παρέμβασης στην πόλη της Λευκάδας, όπου αρχίζοντας από την επιλογή των βασικών αξόνων κυκλοφορίας και την αντιμετώπιση του προβλήματος της στάθμευσης κατοίκων και επισκεπτών, θα σχεδιασθεί ένα δίκτυο πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων, ειδικές διαδρομές ανάδειξης των σημείων ενδιαφέροντος, προτάσεις ανάπλασης κοινοχρήστων χώρων και ανάδειξης των στοιχείων συλλογικής μνήμης, βελτίωσης της αισθητικής της πόλης(όψεις κτιρίων, επιγραφές κ.λ.π.),διαχείρισης των απορριμμάτων, κανονισμών λειτουργίας και τροφοδοσίας κ.λ.π.
Η παλιά πόλη της Λευκάδας είναι μία από τις πιο όμορφες και πιο ιδιαίτερες πόλεις της χώρας μας. Φτιαγμένη στα μέτρα του ανθρώπου, με όμορφα λευκαδίτικα σπίτια και υπέροχες εκκλησιές, με πλούσια παράδοση και πολιτισμό, με ήπιο και γλυκό κλίμα και πολλά σημεία απίστευτου κάλους, προξενεί εντύπωση, πως μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει μία προσπάθεια όλα αυτά να αναδειχθούν και να γίνουν ακόμα πιο θελκτικά, μέσα σε ένα ποιοτικό και πολιτισμένο περιβάλλον, που μπορεί να εξασφαλίσει μία τέτοια μελέτη, όπως έχει γίνει σε άλλες πόλεις της χώρας μας π.χ. τη Λάρισα η οποία, από μία μεγάλη λασπούπολη έχει μετατραπεί σε μία όμορφη, λειτουργική και βιώσιμη πόλη, πολιτισμένη, ζωντανή και πολύχρωμη.
Κλείνοντας για να επανέλθω στο δικό μας θέμα, αυτό του Αλέξανδρου αλλά και των άλλων μικρών ορεινών οικισμών, η αντιμετώπιση των οποίων εντάσσεται στο ίδιο πλαίσιο με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, έχουμε ακούσει δεκάδες διακηρύξεις ότι « θα τους προστατεύσουμε, θα τους αναδείξουμε, θα κηρυχτούν παραδοσιακοί, η ορεινή Λευκάδα, οι παραδόσεις μας, ο Πολιτισμός μας κ.λ.π. κ.λ.π.)χωρίς ποτέ να έχει μπει κανείς στον κόπο να πει το πότε και το πως. Μέχρι δε να έλθει εκείνη η μέρα που θα γίνουν όλα αυτά, αν ποτέ γίνουν, Κύριος οίδε τι θα έχει απομείνει! Εν τω μεταξύ οι οικισμοί αυτοί είναι αφημένοι στη μακαριότητα τους χωρίς σχεδόν την παραμικρή φροντίδα από τους αρμοδίους πλην της εξασφάλισης των στοιχειωδών που απαιτούνται για την επιβίωση των λιγοστών κατοίκων τους και αυτών πολλές φορές με το ζόρι, καθώς όπως προείπαμε οι προτεραιότητες μας είναι υποταγμένες στις ανάγκες εξυπηρέτησης του αριθμού.
Τέλος με την ευκαιρία των εορτών του Πάσχα που έρχονται, να ευχηθώ σε όλους καλό Πάσχα και καλή Ανάσταση.
Υ.Γ. Μία από τις ημέρες που οι κάτοικοι της Νικιάνας τιμούν το χωριό τους είναι η ημέρα της Ανάστασης στον Αγ. Δημήτριο. Η εκκλησιά αυτή όπως και ο Άγ. Σπυρίδωνας αλλά και το σχολείο έχουν χαρακτηρισθεί «κίτρινα». Αλήθεια τι μέλλει γενέσθαι;
Απρίλιος 2016
Νίκος Σπ. Κονδυλάτος
