Βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα διοικητική μεταρρύθμιση, ακριβώς 13 χρόνια από τον «Καποδίστρια». Τότε ο ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ πίεζε για να εξασφαλιστούν οι απαραίτητοι όροι, ώστε να υπάρξουν Ο.Τ.Α. ικανοί να συμβάλλουν στην ανάπτυξη της περιφέρειας, προσφέροντας περισσότερες και καλύτερες υπηρεσίες στους πολίτες.
Πάντα απ’ αυτή τη σταθερή σκοπιά είχαμε προτείνει (2ος ’97):
• Να θεσπιστούν οικονομικές κινήσεις για τα πρώτα βήματα των νέων Ο.Τ.Α.
• Να εξασφαλιστεί με δεσμευτικό τρόπο (μέσω του τότε Σχέδιου Νόμου) και με αδιάβλητες διαδικασίες η επαρκής στελέχωση των Ο.Τ.Α., για να λειτουργήσουν χωρίς τις τεράστιες ανεπάρκειες που σήμερα παρουσιάζουν.
• Να εξασφαλιστεί εκλογικό σύστημα γνήσιας αντιπροσώπευσης των τοπικών κοινωνιών με την απλή αναλογική.
• Να μη γίνει ο χωροταξικός σχεδιασμός με μικροκομματικές και πελατειακές σκοπιμότητες, αλλά να ανταποκρίνεται σε αναπτυξιακά, πολιτισμικά, κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια
(εδώ αξίζει να θυμηθούμε πως αντιμετώπισε το ΠΑΣΟΚ την προηγούμενη μεταρρύθμιση στο νομό μας. Ένας κομματικός στρατός που έραβε και ξήλωνε για μεγάλο χρονικό διάστημα και οι συνεχείς παρεμβάσεις στη δημιουργία και στη χωροθέτηση των νέων δήμων, οδήγησαν τελικά στο επιθυμητό αποτέλεσμα για το ΠΑΣΟΚ και τα στελέχη του στη Λευκάδα. Και μετά τί; Υπάρχει αλήθεια κάποιος από όλους αυτούς τους παράγοντες που τότε «διαβουλεύτηκαν» που μπορεί τώρα να είναι δικαιωμένος; Όχι βέβαια. Σήμερα ΟΛΟΙ ΤΟΥΣ αποφεύγουν να συζητήσουν ουσιαστικά και ψελλίζουν πάλι το παραμύθι περί «ισχυρών ΟΤΑ» ότι δηλ. και πριν από 13 χρόνια, αναμασώντας τις κεντρικές γενικόλογες απόψεις της κυβέρνησης).
Σήμερα τελικά όλοι συμφωνούμε για το αποτέλεσμα (έστω και αν κάποιοι αδυνατούν να το δηλώσουν δημόσια): Στρέβλωση, αφυδάτωση και υποβάθμιση μέχρι σημείου εξαφάνισης του ουσιαστικού ρόλου της Αυτοδιοίκησης, από την ανικανότητα αλλά κυρίως την κομματική υστεροβουλία του ΠΑΣΟΚ. Προτίμησαν το δικό τους “εκσυγχρονισμό” από μια ουσιαστική μεταρρύθμιση που σαν προϊόν κοινωνικο-πολιτικής αποδοχής, μπορούσε να λειτουργήσει θετικά. Στο ίδιο μήκος κύματος η Ν.Δ. υιοθέτησε, στα πλαίσια της συστηματικής συναίνεσης, τις επιλογές του ΠΑΣΟΚ και εφάρμοσε το 42% για την πλήρη άλωση της αυτοδιοίκησης από τις δικομματικές μειοψηφίες και την περιθωριοποίηση όλων των ζωντανών κοινωνικών δυνάμεων.
Και το μόνο που απέμεινε είναι η μαζική παραγωγή ή κλωνοποίηση “τοπικών αρχόντων”, ικανών διαχειριστών αυτής της παρατεταμένης κρίσης του θεσμού και Ηρακλειδών της εκάστοτε κεντρικής εξουσίας. Δέσμιοι (η συντριπτική πλειοψηφία) της λογικής της αυτοδυναμίας, της πολιτικής ηγεμονίας και του βολέματος, που έχει γίνει πλέον αυτοσκοπός, μεταφέρουν αυτή τους τη νοοτροπία στην αυτοδιοίκηση, ακολουθώντας τη γνωστή τακτική των πελατειακών σχέσεων και του παραγοντισμού μέσα σε ένα πεδίο προσωπικών και ανελέητων αντιπαραθέσεων.
Θεωρούμε ότι η νέα μεταρρύθμιση προωθείται για 3 κυρίως λόγους.
Ο πρώτος είναι για λόγους επικοινωνιακούς και αλλαγής ατζέντας. Την ώρα των μεγάλων δυσκολιών για την συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών, κάποιοι πετούν τη μπάλα έξω απ’ το γήπεδο και κάποιοι αντί να την επαναφέρουν στήνουν παιγνίδι στην κερκίδα. Θυμόμαστε τον σημερινό πρωθυπουργό ως αξιωματική αντιπολίτευση:«Θέλω να προειδοποιήσω την κυβέρνηση να μην επιχειρήσει μια νέα εξαπάτηση της τοπικής αυτοδιοίκησης και των πολιτών με ένα νόμο που θα επιχειρεί αποσπασματικά τη διοικητική συνένωση των Ο.Τ.Α. χωρίς ένα συνολικό σχέδιο διοικητικής μεταρρύθμισης, χωρίς τις οικονομικές και άλλες προϋποθέσεις και τα προγράμματα που θα συνοδεύουν αυτή τη μεγάλη μεταρρύθμιση, όπως είναι η χωροθέτηση μετά από διάλογο, η χρηματοδότηση υποδομών και λειτουργικών δαπανών, η στελέχωση και η οργάνωση των υπηρεσιών……». Τι εξασφαλίζει αλήθεια τώρα ο κ. Παπανδρέου με τις γενικόλογες και ελλιπείς θέσεις που παρουσίασε;
Ο δεύτερος λόγος είναι δημοσιονομικός. Ο «Καλλικράτης», πυλώνας κατά την κυβέρνηση του λεγόμενου «προγράμματος σταθερότητας και ανάπτυξης», δεν μπορεί να είναι η αφετηρία για μια διοικητική μεταρρύθμιση που θα ισχυροποιήσει την Αυτοδιοίκηση. Σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται να υλοποιηθούν οι απαιτήσεις για απόδοση στο θεσμό των αναγκαίων πόρων για την υλοποίηση αυτού του σχεδίου.
Ο «Καλλικράτης» διαπνέεται από μια σκληρή δικομματική λογική στον έλεγχο της αυτοδιοίκησης και αυτό θεωρούμε ως τον τρίτο λόγο. Μέσω των αντιδημοκρατικών εκλογικών νόμων και διαδικασιών, εκτιμάται ότι αυτό επιτυγχάνεται τώρα πιο εύκολα, αφού πάλι δεν θέλει και δεν τολμά το ΠΑΣΟΚ να εφαρμόσει την απλή αναλογική στην αυτοδιοίκηση, στο «κύτταρο της δημοκρατίας». Και όσο θυμόμαστε τις προηγούμενες τοπικές εκλογές, όταν το πλαφόν του 42% δεν εμπόδισε να δημιουργηθούν και να συμμετέχουν στη διαδικασία, σε όλη την επικράτεια και μάλιστα με πολύ καλά αποτελέσματα, κινήσεις πολιτών πέρα από τα στενά και ασφυκτικά όρια του δικομματισμού, τόσο κατανοούμε το άγχος, για πιθανό κομματικό ξεμάντρωμα. Πιθανότητα που ενισχύεται αρκετά από τη δύσκολη σημερινή κατάσταση και τις απρόβλεπτες εξελίξεις που θα υπάρξουν.
Η Αριστερά αγωνίζεται για να αναγεννηθεί η Αυτοδιοίκηση ως λαϊκός και κοινωνικός θεσμός με ενισχυμένο τον πολιτικό της ρόλο, ώστε να συμβάλλει στη συμμετοχή των πολιτών στις υποθέσεις που τους αφορούν, στην καλύτερη εξυπηρέτηση των και στη μείωση των τεράστιων κοινωνικών και περιφερειακών ανισοτήτων. Αναγκαία συνθήκη είναι ένα συνολικό, δημοκρατικό, πολιτικό σχέδιο ανακατανομής εξουσιών και πόρων υπέρ του θεσμού.
Εμείς θέλουμε (και το έχουμε αποδείξει) η Αυτοδιοίκηση να παράγει, να σχεδιάζει και να υλοποιεί πολιτικές στα πλαίσια του εθνικού σχεδιασμού και όχι απλά να διαχειρίζεται τους όποιους πόρους επιμερίζουν σ’ αυτήν αλλά χωρίς αυτήν. Η περιφερειακή ανάπτυξη δεν έχει ανάγκη από διεκπεραιωτές αρμοδιοτήτων που εκχωρούνται από την κρατική εξουσία, αλλά από έναν ισχυρό πολιτικό θεσμό.
Το σχέδιο που παρουσίασε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, δεν έχει καμία σχέση με την αντίληψη της Ανανεωτικής-Ριζοσπαστικής Αριστεράς για την Αυτοδιοίκηση.
Υποστηρίζουμε ότι απαιτούνται όροι και προϋποθέσεις για ουσιαστική, δημοκρατική, αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση και στη βάση αυτών ο ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ κρίνει το σχέδιο «Καλλικράτης». Συγκεκριμένα:
1. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ
Η μεταρρύθμιση πρέπει να είναι συνολική και να καλύπτει την κεντρική κρατική και αποκεντρωμένη διοίκηση σ’ όλους τους τομείς της (στο σύνολό της) και την α΄/βάθμια και β΄/βάθμια αυτοδιοίκηση. Να περιοριστεί το κράτος στα επιτελικά του καθήκοντα, σύμφωνα με το Σύνταγμα και να αποκεντρωθούν εκτελεστικές εξουσίες και κρατικές αρμοδιότητες, ώστε να ασκούνται πλησιέστερα προς την κοινωνία και με τη συμμετοχή της κοινωνίας. Δηλ. να αλλάξει και να μεταρρυθμιστεί το κράτος, του οποίου τον συγκεντρωτισμό καθόλου δεν θίγει το Σχέδιο. Οι αλλαγές περιορίζονται στην Αυτοδιοίκηση, είναι κυρίως οργανωτικού τύπου και αφορούν κατά κύριο λόγο το «σχήμα της Αυτοδιοίκησης» όχι το περιεχόμενο. Είναι βέβαιο θα καταλήξει σε απορρύθμιση.
2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΥΤΟΔΥΝΑΜΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
Πρέπει να γίνει πλήρης εφαρμογή του άρθρου 102 του Συντάγματος. Η μεταρρύθμιση θα πρέπει να συνοδεύεται από μια δεύτερη, τη φορολογική (δεν προβλέπεται) για τη μεταφορά φορολογικών πόρων, χωρίς φορολογική εξουσία, στην Αυτοδιοίκηση. Χωρίς επιβολή νέων φόρων, πρέπει να γίνει ανακατανομή των φορολογικών πόρων μεταξύ κεντρικής εξουσίας και αυτοδιοίκησης, προκειμένου αυτή να ασκήσει με επάρκεια και ανεξαρτησία τις νέες αρμοδιότητες. Το σημερινό 3,3% του ΑΕΠ που διαχειρίζεται η Αυτοδιοίκηση πρέπει να προσεγγίσει τον μέσο όρο των χωρών της Ε.Ε. (11,5%).
Το σχέδιο της κυβέρνησης όχι μόνο δεν δεσμεύεται ότι θα εφαρμόσει πλήρως το άρθρο 102 του Συντάγματος, αντίθετα μάλιστα έχει επικίνδυνες διατυπώσεις, όπως ότι «ο Καποδίστριας δεν δημιούργησε Αυτοδιοίκηση με δυνατότητα άντλησης ιδίων πόρων» ή «οι οργανισμοί της αυτοδιοίκησης πρέπει να αναλάβουν δημοσιονομικές ευθύνες». Οι διατυπώσεις αυτές ευλόγως δημιουργούν ανησυχία ότι η κυβέρνηση επιφυλάσσει στους Δήμους και στις Περιφέρειες φοροεισπρακτικό – φορομπηχτικό ρόλο. Επίσης καμία δέσμευση ότι θα αποδοθούν τα οφειλόμενα στην Αυτοδιοίκηση. Εκτιμάμε ότι την επόμενη τετραετία (περίοδος σκληρής δημοσιονομικής πολιτικής και κοινοτικής επιτήρησης) οι πόροι θα μειωθούν δραματικά.
3. ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΠΛΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗΣ
Κύρια προϋπόθεση για οποιαδήποτε συζήτηση περί μεταρρύθμισης είναι η δέσμευση για απλή αναλογική. Το εκλογικό σύστημα του σχεδίου είναι καθαρά πλειοψηφικό, αφού ο πρώτος συνδυασμός, ανεξάρτητα ποσοστού εκλέγει το 60% των μελών Δημοτικού ή Περιφερειακού Συμβουλίου!!! Επιβάλλεται δημοκρατικότερη συγκρότηση των οργάνων και αναλογική εκπροσώπηση των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων στους μεγάλους αυτοδιοικητικούς οργανισμούς που θα προκύψουν.
4. Μια ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ στηρίζεται σε δύο ακόμη πυλώνες.
α) Στην αναβάθμιση των συλλογικών οργάνων σε βάρος των μονοπρόσωπων διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη δημοκρατική συμμετοχή με την αποτελεσματικότητα.
β) Στην εισαγωγή κανόνων πολιτικής συμμετοχής και άμεσης δημοκρατίας. Τα αυτοδιοικητικά οργανωτικά σχήματα πρέπει να διασφαλίζουν, την άμεση συμμετοχή των πολιτών στην διοίκηση των υποθέσεών τους και την άσκηση της τοπικής δημοκρατίας, την ενίσχυση της άμεσης δημοκρατίας. Άλλωστε, ο όρος «αυτοδιοίκηση» δηλώνει την αυτο-διεύθυνση, την αυτοδιαχείριση της τοπικής κοινωνίας.
5. ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ
Κρίσιμο ζήτημα είναι οι πολιτικές και διοικητικές αρμοδιότητες που εκχωρούνται για να ασκούνται με αυτοτέλεια. Εδώ ακολουθείται το ίδιο μοντέλο σύστασης των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων. Πάνω από την αιρετή Περιφέρεια θα υπάρχει «καπέλο» ο διορισμένος κομματικός Υπερ-περιφερειάρχης. Με όλα όσα προβλέπονται στο Σχέδιο είναι προφανές ότι η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση θα είναι άδειο κουτί. Γι’ αυτό πρέπει να καταργηθούν η κρατική Περιφέρεια και όλες οι αποκεντρωμένες υπηρεσιακές δομές των Υπουργείων σε περιφέρειες και νομούς με αντικείμενα παράλληλα με την Αυτοδιοίκηση. Η Περιφέρεια πρέπει να διαχειρίζεται τα Προγράμματα του ΕΣΠΑ 2007-2013 (έχουν ήδη κατανεμηθεί) και όλα τα αναπτυξιακά προγράμματα από ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους.
6. ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ
Η εισαγωγή της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης ως β’ βαθμός αυτοδιοίκησης πρέπει να γίνει σε συνδυασμό με την υπάρχουσα Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση. Η περιφερειακή συγκρότηση της β’ βάθμιας αυτοδιοίκησης δεν πρέπει να ακυρώσει την πολιτική οντότητα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης. Η δευτεροβάθμια αυτοδιοίκηση πρέπει να έχει αιρετά πολιτικά όργανα και στους Νομούς και στις Περιφέρειες (Νομαρχιακά Συμβούλια και Περιφερειακό Συμβούλιο) με σαφώς καθορισμένους πολιτικούς ρόλους, αρμοδιότητες και πόρους και στα δύο εσωτερικά επίπεδα.
7. ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ
Σημαντικό ζήτημα είναι αυτό του προσωπικού, δεδομένων τριών προβλημάτων:
α) υποστελέχωση της Αυτοδιοίκησης
β) άνιση μισθολογική κατάσταση προσωπικού (σε επίπεδο Β’βάθμιας αυτοδ/σης)
γ) πολιτική των μη προσλήψεων για την επόμενη τουλάχιστον τριετία με βάση το «πρόγραμμα σταθερότητας και ανάπτυξης».
Χωρίς προσλήψεις επιστημονικού προσωπικού και ενιαίο μισθολόγιο στην αυτοδιοίκηση (για μετατάξεις από το ένα επίπεδο στο άλλο) δημιουργούνται ανυπέρβλητα προβλήματα και το εγχείρημα θα αποτύχει πολύ σύντομα.
8. ΑΡΧΕΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ, ΣΧΕΣΕΙΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ –ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
Πρέπει να συγκεκριμενοποιούνται και να κατοχυρώνονται νομικά (πέραν του Συντάγματος) το «τεκμήριο αρμοδιότητας» για τις τοπικές και υπερ-τοπικές υποθέσεις και οι αρχές: α) της εγγύτητας, β) της επικουρικότητας, γ) της αυτονομίας.
Είναι προφανές ότι μια διοικητική μεταρρύθμιση θα πρέπει να συνοδεύει ένας νέος Καταστατικός Χάρτης – Κώδικας για κάθε βαθμό αυτοδιοίκησης και ότι οι πρόσφατοι κώδικες θα καταργηθούν, αφού αποτυπώνουν την υπάρχουσα σήμερα κατάσταση. Ούτε για αυτό αναφέρει τίποτα το σχέδιο «Καλλικράτης».
9. ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ
Πλήρης αυτονομία της Αυτοδιοίκησης από το κράτος. Ασκείται μόνο έλεγχος νομιμότητας από Ανεξάρτητη Αρχή Ελέγχου Αυτοδιοίκησης που συγκροτείται γι’ αυτό το σκοπό. Το σχέδιο όχι μόνο δεν κατοχυρώνει μια τέτοια αρχή ελέγχου, αλλά καθορίζει ότι τον έλεγχο τον ασκεί ο διορισμένος Υπερ-περιφερειάρχης.
10. ΑΝΑΓΚΗ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ
Η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από γεωγραφικό κατακερματισμό, ανισοκατανομή του πληθυσμού, μεγάλη αναπτυξιακή ανισότητα μεταξύ των νομών και περιφερειών και μεγάλη ανομοιομορφία στις τοπικές και υπερ-τοπικές υποθέσεις μεταξύ των περιοχών. Ως εκ τούτου πρέπει να διαφοροποιείται, οργανωτικά και λειτουργικά, η Β’βάθμια αυτοδιοίκηση στους νομούς και τις περιφέρειες της χώρας (μητροπολιτικές, νησιωτικές, ορεινές) ώστε να μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά. Η μητροπολιτική διακυβέρνηση θα πρέπει να ενταχθεί καθαρά στην Β’ βάθμια αυτοδιοίκηση.
Είναι προφανές λοιπόν ότι το σχέδιο «Καλλικράτης» είναι πολύ μακριά από τους όρους και προϋποθέσεις που έχουμε θέσει για να κάνουμε αποδεκτή μια μεταρρύθμιση. Είναι φανερό ότι το συγκεκριμένο αντί σχέδιο μεταρρύθμισης υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να γίνει σχέδιο απορρύθμισης της αυτοδιοίκησης και συνεπώς της εξυπηρέτησης των πολιτών.
Συνεπώς αφού δεν ικανοποιούνται αυτές οι βασικές προϋποθέσεις δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε με το σχέδιο «Καλλικράτης», διότι δεν απαντάει στα μεγάλα προβλήματα της αυτοδιοίκησης, της περιφερειακής ανάπτυξης, της σύγκλισης και της κοινωνικής συνοχής, της εξυπηρέτησης των πολιτών.
18.2.2010
Από την Γραμματεία της Ν.Ε. Λευκάδας
Του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ
