Η επανάσταση του 1821 επικός απελευθερωτικός αγώνας του Ελληνικού λαού, είναι το μεγαλύτερο γεγονός στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Αλλά είναι και το μεγαλύτερο γεγονός στη σύγχρονη ιστορία της Ευρώπης. Δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο
τουλάχιστο στην Ευρώπη ανακήρυξης Έθνους-κράτους. Τα μόνα παραδείγματα που έχουμε πριν το 1830 είναι η ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Αμερικής και η ανεξαρτησία επαναστατημένων χωρών της Νοτίου Αμερικής. Υπάρχουν όμως άλλες παράμετροι και άλλες συνθήκες που αιτιολογούν και ερμηνεύουν τα κατά τα άλλα σημαντικά αυτά ιστορικά γεγονότα. Για την Ευρώπη όμως δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο. Η επανάσταση του 1821 σήμανε για την Ευρώπη την ανακήρυξη του πρώτου Έθνους–Κράτους. Αργότερα ακολούθησαν κι άλλα. Αλλά η Ελλάδα ήταν πρωτοπόρα. Και εκδηλώθηκε η επανάσταση σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία το ευρωπαικό περιβάλλον ήταν εχθρικό σε κάθε μορφής εξέγερση. Ο κίνδυνος να επέμβει η Ιερά Συμμαχία ή καλύτερα η πενταπλή συμμαχία των μεγάλων δυνάμεων ήταν άμεσος.
Η ελληνική επανάσταση του 1821 είναι ένα εκπληκτικό γεγονός.
Περιλαμβάνει πλήθος επεισόδια, δραματικά γεγονότα, θυσίες και ολοκαυτώματα. Το τίμημα της επανάστασης για πολλές περιοχές ήταν βαρύ. Κων/λη, Σμύρνη, Κυδωνίες, Χαλκιδική, Νάουσα, Χίος, Κάσος, Ψαρά, Μεσολόγγι και τόσες άλλες περιοχές του Ελληνικού χώρου πλήρωσαν βαρύ το τίμημα της ελευθερίας. Και είναι πολύ μεγάλος ο αριθμός των μαχητών, όσοι έχασαν τη ζωή τους αυτοστρατευόμενοι στον εθνικό αγώνα. Ήρωας του Σολωμού αναφέρεται σε αυτούς με άκρα ευλάβεια ως σε πρόσωπα ιερά. ¨Μα τις ψυχές που χάθηκαν τον Τούρκο πολεμώντας¨ . Έχει υπολογισθεί ότι χάθηκαν στα 9 χρόνια της επανάστασης το του ενεργού πληθυσμού και τα του πάγιου κεφαλαίου της χώρας. Οι αριθμοί είναι όντως ψυχροί αλλά πίσω τους κρύβουν απίστευτες ανθρώπινες τραγωδίες.
Οι μεγάλες όμως θυσίες του Ελληνικού λαού, είχαν σαν αποτέλεσμα την ίδρυση του Ελληνικού κράτους και έτσι την παρουσία της Ελλάδας ύστερα από απουσία 4 αιώνων στον πολιτικό χάρτη του κόσμου. Στη συνείδηση του Ελληνικού λαού έλαβε θρυλικές διαστάσεις και ενέπνευσε τις μελλοντικές γενιές για καρτερία και αντίσταση.
Υπήρξε όμως η Ελληνική επανάσταση και σπουδαίο πολιτικό γεγονός για την Ιστορία της Ευρώπης. Προκάλεσε το εκπληκτικό κίνημα του φιλελληνισμού και απασχόλησε με το ¨Ελληνικό ζήτημα¨ την Ευρωπαική διπλωματία επί 12 χρόνια. Παρέσυρε κυβερνήσεις μεγάλων δυνάμεων να ενδιαφερθούν θετικά για την τύχη της , να υπογράψουν πρωτόκολλα και συνθήκες για την αίσια έκβασή της , σε αντίθεση με την τότε πολιτική τους. Αποτέλεσε έτσι ισχυρό πλήγμα για το καθεστώς της Ιερής συμμαχίας και σήμανε θρίαμβο της αρχής των εθνοτήτων. Αλλά και στο πεδίο της τέχνης , έδωσε έμπνευση σε ποιητές και ζωγράφους ώστε να δημιουργηθούν σημαντικά έργα στην παγκόσμια καλλιτεχνική σκηνή και να τροφοδοτηθεί θεματικά το επαναστατικό στη φιλοσοφία του, κίνημα του ρομαντισμού.
Η ελληνική επανάσταση όμως δεν προέκυψε ως κεραυνός εν αιθρία. Δεν ήταν η επαύριον μιας προηγούμενης ήρεμης μέρας. Η ελληνική επανάσταση προήλθε ύστερα από άλλες μικρότερες επαναστάσεις, εξεγέρσεις, από μια αδιάκοπη και συνεχή ανταρσία πάνω στα βουνά και ύστερα από μακροχρόνια ιδεολογική προετοιμασία.
Για την πραγματοποίησή της και την επιτυχία της , συνέβαλε η μεγάλη πρόοδος των Ελλήνων, ιδίως κατά την τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα και τις πρώτες του 19ου , που εξασφάλισαν στο έθνος υλική δύναμη και αυτοπεποίθηση, πολιτική αυτοσυνείδηση και φρονηματισμό.
Ο ελληνικός λαός , υπόδουλος επί αιώνες κατόρθωσε να σφυρηλατήσει την εθνική του συνείδηση και να διασώσει και ν΄αναπτύξει την εθνική του ενότητα, συσπειρωμένος γύρω από την ορθόδοξη εκκλησία και συνταγμένος στο κοινοτικό σύστημα. Κατόρθωσε ακόμη να βελτιώσει βαθμιαία την κατάστασή του, ύστερα από τη μεγάλη πτώση κατά τους δύο πρώτους αιώνες της δουλείας και να επιτελέσει από τα μέσα του 18ου αιώνα ραγδαία πρόοδο σε πολλούς τομείς.
Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η πρόοδος του εμπορίου και της ναυτιλίας, που οφειλόταν στην ικανότητα και δραστηριότητα των Ελλήνων ναυτικών και εμπόρων , αλλά και στους ευνοικούς γι αυτούς όρους εργασίας, τους καθιερωμένους από τις ρωσοτουρκικές συνθήκες του 1774 και των επόμενων ετών , καθώς και στις εξαιρετικές συνθήκες κατά τους χρόνους τη Γαλλικής επανάστασης και των ναπολεόντειων πολέμων.
Αλλά εξίσου σημαντική ήταν η ανάπτυξη της Παιδείας του Έθνους, με κύρια χαρακτηριστικά τον πολλαπλασιασμό των σχολείων , τη βελτίωση των προγραμμάτων τους , την έκδοση περισσότερων βιβλίων και μάλιστα αρκετών επιστημονικών ,τη διεύρυνση του κύκλου των μορφωμένων Ελλήνων, την εξαίρετη πνευματική δράση των μεγάλων διδασκάλων του Γένους.
Το πόσο σημαντική ήταν η επίδραση της Παιδείας του νεοελληνικού Διαφωτισμού στη Πνευματική αφύπνιση του Γένους μέσω του κινήματος παιδείας που σημειώθηκε προεπαναστατικά από τον Αδ. Κοραή και τους άλλους διδάσκαλους του γένους, είναι τα λόγια του Κολοκοτρώνη που αποτελούν την πλέον αυθεντική μαρτυρία γι΄ αυτό το ύψιστης σημασίας πνευματικό γεγονός.
« Εις αυτήν την δυστυχισμένη κατάσταση μερικοί από τους φυγάδες γραμματισμένους εμετάφραζαν και έστελναν εις την Ελλάδα βιβλία, και εις αυτούς πρέπει να χρωστάμε ευγνωμοσύνη , διότι ευθύς οπού κανένας άνθρωπος από το λαό δεν εμάνθανεν τα κοινά γράμματα, εδιάβαζεν αυτά τα βιβλία και έβλεπε ποιους είχαμε προγόνους, τι έκαμεν ο Θεμιστοκλής, ο Αριστείδης και άλλοι πολλοί παλαιοί μας και βλέπαμε και εις ποίαν κατάστασιν ευρισκόμεθα τότε. Όθεν μας ήλθε εις τον νου να τους μιμηθούμε και να γίνουμε ευτυχέστεροι. Και έτσι έγινεν και προχώρησεν η εταιρεία».
Έτσι στη 2η δεκαετία του 19ου αιώνα , υπήρχαν οι προυποθέσεις για την πολιτική αναγέννηση της Ελλάδας, όπως από το 1818 χαρακτήρισε ο Καποδίστριας την πρόοδο του εμπορίου και της ναυτιλίας και την άνθιση της Παιδείας.
Όλες αυτές όμως οι προυποθέσεις δεν αρκούσαν για την έναρξη της επανάστασης. Για τη παράτολμη αυτή επιχείρηση χρειαζόταν και η ανάλογη οργανωτική δομή. Χρειαζόταν η πρωτοβουλία ικανών και τολμηρών ανδρών. Έτσι στις 14 Σεπτεμβρίου του 1814 ο Ξάνθος ο Τσακάλωφ και ο Σκουφάς υποκινημένοι από φρόνημα πατριωτικό υψηλό , έδωκαν την εκκίνηση για το μέγα ελληνικό μυστήριο, την απελευθερωτική επανάσταση του ελληνικού έθνους.
6.5 χρόνια μετά την ίδρυσή της , η επιτυχία της Φιλικής Εταιρείας να οδηγήσει το Έθνος σε επανάσταση, οφειλόταν κυρίως :
Στο βαθύ θρησκευτικό και πατριωτικό αίσθημα των ελλήνων της εποχής, στο ζήλο και στις ικανότητες των ιδρυτών της αλλά και των άλλων αρχηγών και στελεχών που προστέθηκαν στη συνέχεια, στην κατάλληλη οργανωτική μορφή της , στην τήρηση μυστικότητας για την ηγεσία της εταιρείας , την άγνωστη αρχή και έτσι εξασφάλιση υψηλού κύρους γι αυτή και υποβολή της ιδέας ότι υπήρχε ρωσική υποστήριξη στο έργο της, στην ιδεολογική ευρύτητα της εταιρείας, που ενώ στηριζόταν στην ορθόδοξη πίστη δεχόταν και την ανεξιθρησκεία, στην πολιτική της εθνικής ενότητας και ειδικότερα στην ορθή στάση απέναντι στον κλήρο και τους προκρίτους και τέλος στην απόκτηση τον Απρίλιο του 1820 ηγεσίας κύρους με τον Α. Υψηλάντη.
Η Ελληνική Επανάσταση είναι ένα εκπληκτικό φαινόμενο. Προκαλεί το δέος ,το θαυμασμό και την περηφάνεια. Το ελληνικό ‘Έθνος δικαιούται τον έπαινο γιατί αγωνίσθηκε για τα μεγαλύτερα συμφέροντα της ανθρωπότητας. Η νίκη της ελευθερίας όμως είναι και νίκη της Ευρώπης.
Η Ευρώπη για την οποία η Ελλάδα το 1821 άνοιξε το δρόμο.
Η Ευρώπη σήμερα βρίσκεται στη δίνη δυο μεγάλων προβλημάτων. Είναι ζητούμενο πως η Ευρώπη θα τα βγάλει πέρα με τη διπλή κρίση , της οικονομίας και της προσφυγιάς. Η Ελλάδα είναι στον πυρήνα και των δύο αυτών προβλημάτων. Αλλά είναι πολύ πιθανό πάλι η γραμμή να χαραχθεί στην Ελλάδα. Είμαι αισιόδοξος ότι η γραμμή θα χαραχθεί. Και θα χαραχθεί και πάλι στην Ελλάδα. Πρέπει όμως να γίνει αναδιοργάνωση και αναδιάρθρωση δομών. Και πρώτα απ΄όλα αναδιοργάνωση της Παιδείας μας. Πρέπει να προσαρμόσουμε και να συγχρονίσουμε το σύστημα της παιδείας μας στην κατεύθυνση των νέων τεχνολογιών, στην κατεύθυνση της έρευνας και της καινοτομίας, της αριστείας, στην εφαρμογή και ανάπτυξη των μεγάλων εφαρμογών των θετικών επιστημών, χωρίς όμως περιθωριοποίηση της ελληνικής μας παιδείας, η ανάκτηση της οποίας θα καταστήσει οικεία στους νέους μας κείμενα όχι μόνο της αρχαίας και μεσαιωνικής αλλά και νεοελληνικής γραμματείας. Θα γίνουν άμεσα προσπελάσιμες και αφομοιώσιμες όλες οι παραδοσιακές μας αξίες. Θα σφυρηλατηθούν χαρακτήρες με τις αρετές του θάρρους, της αλληλεγγύης, της εθνικής περηφάνειας, της αισιοδοξίας. Αρετές οι οποίες καθορίζουν την εθνική μας ταυτότητα.
Βεβαίως η ταυτότητα ενός λαού όπως αναφέρει και ο Λευκάδιος σοφός Ν. Σβορώνος δεν μπορεί να δημιουργηθεί μόνο μέσα από την παράδοση. Τα κύρια στοιχεία της ταυτότητας ενός ζωντανού λαού, είναι ότι ο ίδιος ζει και δημιουργεί. Άρα η θεμιτή έρευνα δεν μπορεί παρά να σταθεί στις πηγές έμπνευσης που δημιουργούν τα καινούρια αυτά στοιχεία και στη γενεσιουργική τους αιτία που βρίσκεται χωρίς αμφιβολία στις ιστορικές εξελίξεις ενός λαού. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη πηγή έμπνευσης από το μεγαλύτερο ιστορικό γεγονός της νεότερη Ελλάδας. Την επανάσταση του 1821. Η οποία οδήγησε με το πρωτόκολλο του Λονδίνου της 3ης Φεβρουαρίου του 1830 στη δημιουργία ανεξάρτητου Ελληνικού κράτους.
Η επανάσταση του 1821 αποτελεί για μας , βαρειά εθνική κληρονομιά. Είναι η ελευθερία που αναπνέουμε, είναι η δημοκρατία που απολαμβάνουμε αντι των αλυσίδων που είχαν οι πρόγονοί μας. Και την οποία δημοκρατία πρέπει να προάγουμε , να διευρύνουμε, να καλλιεργούμε, να εμβαθύνουμε, προς όφελος όλων των πολιτών. Αλλά όλα αυτά είναι θέματα παιδείας.
Η Παιδεία την οποία έχουμε χρέος ν΄ ακολουθήσουμε, δεν είναι άλλη από την παιδεία που μας προτρέπει ν΄ακολουθήσουμε, ένας σοφός ¨αγράμματος¨ κατά την ταπεινή του ομολογία. Ο σοφός ¨αγράμματος¨ Γέρος του Μοριά στο λόγο του προς τους νέους της Ελλάδας στην Πνύκα το Νοέμβριο του 1838, δίνει τις εξής διαχρονικές συμβουλές, ένα κείμενο που αποτελεί εθνική παρακαταθήκη, του οποίου τα κυριότερα σημεία είναι αυτά που εντελώς επιγραμματικά θα αναφέρω και τα οποία αποτελούν πολύτιμα διδάγματα.
Το πρώτο δίδαγμα του μεγάλου αγωνιστή είναι ν΄αποφεύγουμε τη διχόνοια. « Εξ΄αιτίας της διχόνοιας μας έπεσε η Τουρκιά πάνω μας και κοντέψαμε να χαθούμε και εις τους στερνούς 7 χρόνους, δεν καταφέραμε μεγάλα πράγματα».
Το δεύτερο δίδαγμα , πνευματική παρακαταθήκη είναι η διαφύλαξη της Ορθόδοξης Πίστης μας. « Πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας και να τη στερεώσετε, διότι όταν πιάσαμε τα άρματα είπαμε πρώτα ¨υπέρ Πίστεως¨ και έπειτα ¨υπέρ Πατρίδος¨.
Το τρίτο δίδαγμα, η τρίτη προτροπή του Στρατηγού Κολοκοτρώνη είναι η απόκτηση Παιδείας. « να σκλαβωθείτε εις τα γράμματά σας . Η προκοπή σας και η μάθησή σας, να μη γίνει σκεπάρνι μόνο για το άτομό σας, αλλά να κοιτάζει το καλό της κοινότητας και μέσα εις το καλό αυτό βρίσκεται και το δικό σας».
Γι αυτή τη παιδεία οφείλουμε ν΄ αγωνιστούμε , αν θέλουμε να είμαστε άξιοι απόγονοι άξιων προγόνων, αν θέλουμε να τιμήσουμε τα αγαθά της ελευθερίας που τόσο απλόχερα μας δόθηκαν, αν θέλουμε να διατηρήσουμε όσα με σκληρές θυσίες και αίμα μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας.
Σας ευχαριστώ.
