Αρχική Lefkada's Secrets Λιόκριση και Γιόμιση, δυο λέξεις ντυμένες ξόρκια και προλήψεις

Λιόκριση και Γιόμιση, δυο λέξεις ντυμένες ξόρκια και προλήψεις

0

liokrisigiomisi

Το να μάθεις ένα τόπο τελικά, αποτελεί μια πολυδιάστατη διαδικασία και εμπειρία. Δεν αρκεί απλά να τον γυρίσεις. Δεν αρκεί απλά να διαβάσεις για αυτόν. Πρέπει να ΄χεις μάτια και αυτιά ορθάνοιχτα. Και να ΄χεις όρεξη κι αγάπη να ψάχνεις και να εμπλέκεσαι σε ό,τι τον αφορά.


Τοποθεσίες, ιστορίες, ντοπιολαλιές, παραδόσεις, ξόρκια και προλήψεις, τραγούδια, παραμύθια και συνήθειες και ένα σωρό άλλες ακόμα μικρές ή μεγαλύτερες λεπτομέρειες της καθημερινότητας των ανθρώπων.
Αυτά είναι ένας τόπος αλλά ακόμα και αυτά να μαθαίνεις πάλι  θα λες  … δεν ξέρω τίποτα.

Εδώ  λοιπόν ας γνωρίσουμε λέξεις και προλήψεις και ξόρκια.

Λιόκριση, μια λέξη που σχετίζεται με την ασθένεια με το κοινό όνομα χρυσή (ίκτερος). Έτσι την ονόμαζαν οι παλιοί ίσως από το χρώμα που έπαιρνε το δέρμα του ασθενούς και τους θύμιζε μάλλον το χρυσάφι της πανσελήνου, μιας και λιόκριση επίσης είναι και η πανσέληνος.
Στο Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος αναφέρεται το εξής:
“Για τη θεραπεία της χρυσής ειδικοί ήταν οι κουρείς της Χώρας, που “την έκοβαν” με ψαλίδι κάτω από τη γλώσσα. Εκεί παρουσιάζονταν η ασθένεια σαν κόκκος φακής”.
Παράλληλα δίνεται και γιατροσόφι της λαϊκής ιατρικής του νησιού μας:  “Περί ικτούρας ήγουν κιτρινάδας, έπαρε αψίνθιο και βράσε την με το νερό εις τρίτον και ας πίνει ημέρες 15 κάθε πορνό νηστικός από ένα ποτήρι και υγιαίνει“.
Ενώ καλό θα είναι να δώσετε ιδιαίτερη προσοχή στο ξόρκι που ακολουθεί, ειδικό “δια την λιόκριση”: “Άγιγοι Ανάργυροι και θαματουργοί, πρώτοι γιατροί του κόσμου, δωρεάν ελάβατε, δωρεάν δότε ημίς. Η κυρία Θεοτόκο και Δέσποινα των απάντων, απάντησε τον Έκτορα και δεν τον εχαιρέτησε, μόνον έστεκε και του έλεγε: “Που πας Νέκτορα, Δίκτορα, κόκκινε, κίτρινε, εδερφέ, του Χάροντος και συκύριγε (=συγκύριε) του θανάτου;”. Ο δε απεκρίθη και γείπε προς την Θεοτόκο. “Η γη με γείδε και έφριξε. Οι πέτρες με είδον και σκίστηκαν και συ με ρωτάς που πάγω; Πάγω εις τον δούλον του Θεού τάδε να κόψω τους νεφρούς του”.  Η δε κυρία Θεοτόκος με χρυσόν δακτυλίδιον  επότισεν αυτόν και του λέγει: “Υπήγαινε εις τον ίδιον Ταρτερόν ποταμόν ότι ο δούλος του Θεού τάδες είναι βαφτισμένος εις το όνομα του πατρός και του Αγίου Πνεύματος. Δροσίζω την φλόγαν . Οτιλ φεκρς τη θεάρχας. Οι παίδες του Ισραγήλη ο δε το μονοσωτήρα και παντουργός εις ευεργέτας και δημιουργός σε πάσας κτίσεις, όντις ο Χριστός εγεννήθη το κάθε κακό εδιάβη προς πίστη. Ο γλυκύς, ο κοψοπόδης, ο κοψοχέρης, ο δικέρης, το τρικέρης, ο τεσσαροχέρης, ο πεντεκέρης, ο εξακέρης, ο εφτακέρης, ο οκτακέρης, ο νιακέρης, δεκακέρης, εντεκακέρης, δέκα πέντε καλοκαίρης, πρήξεις τα συκώτια και πλεμόνια του δούλου του θεού Τάδε, κοψοκίτρινε σαλιάρη να πας εις όρη, σε βουνά σε τρία χαμουλαγκάδια. Εκεί παπάς δεν λειτουργεί, κορίτσι δεν παντρεύεται, μικρού παιδιού κουλούρι δε γίνεται, εκεί να γεύεσαι, εκεί να δειπνάς, στώμε καλόν, στώμε καλόν, μετά φόβου Θεού, πίστεως αμήν, ανάγινε“.

Λιόκριση, όμως ήδη είπαμε έχει και άλλη έννοια. Την πρωτάκουσα στη γιορτή των ψαράδων στη Λυγιά, και περιγράφει τις  ώρες που το φεγγάρι ολόγιομο λάμπει στον ουρανό. Περιγράφει την πανσέληνο. Και αφού αναφερόμαστε σε αυτή (την πανσέληνο), ας δούμε κι άλλη μια λέξη που σχετίζεται μαζί της: γιόμιση που θα πει  “γέμισμα του φεγγαριού από μέρα σε μέρα, το διαδοχικό μεγάλωμα, η Πανσέληνος, η περίοδος κατά την οποία γεμίζει το φεγγάρι.”
Σύμφωνα με τον Πανταζή Κοντομίχη στο Λεξικό Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος αυτή η δεύτερη λέξη, η γιόμιση,  ακολουθείται με μια σειρά προλήψεων που κάποτε ίσως στο νησί μας να τηρούσαν πιστά.
“Σχετικά με τη γιόμιση ή την χάση του φεγγαριού, έχουν καταγραφεί στη Λευκάδα πολλές προλήψεις.
Καταγράφονται μερικές:

Όταν έχει πανσέληνο (λιόκριση το λένε)  δεν κάνει να βγαίνει κανείς έξω τη νύχτα και να κοιτάει το φεγγάρι – ιδίως όταν κατουράει ή ξύνεται, γιατί βγάνει λιόκριση. (=χρυσή).

Όταν έχει νιο φεγγάρι (νιοφεγγιά) κι αρχίζει η γιόμιση δεν κάνει κανείς να βάφει ρούχα ή να ζεματάει μαλλιά, γιατί χαλάνε.

Στη νιοφεγγιά ο,τι κάνεις φθείρεται.

Δεν κάνει να κόβουμε ξύλα για οικοδομές κλπ, κυπαρίσσια, ελιές, κα στη γιόμιση, γιατί φοινικώνουν, αλευρώνουν. Πρέπει να τα κόβουμε μετά την πανσέληνο στο τελευταίο τέταρτο της σελήνης.

Τα δέντρα όμως τα καθαρίζουν (=κλαδεύουν) στη γιόμιση του φεγγαριού για να γιομίσουν καρπούς. Το ίδιο κάνουν και με το κέντρωμα, στη γιόμιση το κάνουν για να βγαίνουν καρπερά.  Για το κέντρωμα της αχλαδιάς πχ λένε: όσων ημερών είναι το φεγγάρι κατά την ημέρα του κεντρώματος  τόσα χρόνια θα κάνει να καρπίσει το νέο δέντρο. Στη γιόμιση κλαδεύουν και τα αμπέλια για να γιομίσει σταφύλια το κάθε κλήμα. Στη γιόμιση επίσης φυτεύουν και τα σκόρδα για να γίνουν χοντρά, γιομάτα.

Προσοχή λοιπόν!

Φυσικά σήμερα δεν πιστεύουμε σε προλήψεις και ξόρκια.
Σε άλλους μπορεί να προκαλούν γέλιο, σε άλλους ίσως θυμίσεις από τους γονιούς και τους παππούδες τους, σε άλλους απλά έρχονται σαν παραμύθι  από τα παλιά και φεύγει, χωρίς σε λίγο να το θυμούνται. Ωστόσο αποτελούν κομμάτι της παράδοσης μας και υπάρχουν και έχουν ενδιαφέρον για τον τρόπο ζωής των ανθρώπων στα χρόνια τα παλιά.

Πηγές:
Πανταζής Κοντομίχης: Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος.
http://lexikolefkadas.gr/

Προηγούμενο άρθροΑναφορά-Καταγγελία δημοτικών συμβούλων του Δήμου Μεγανησίου
Επόμενο άρθροΚυκλοφοριακές ρυθμίσεις στο Νυδρί για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου