Από την ελληνική εφημερίδα της Αυστραλίας Νέος Κόσμος
Του Jim Claven σε απόδοση Ζωής Θωμαΐδου
Αποφάσισα να βρεθώ στη Λευκάδα το Μάιο του 2016, με σκοπό να επισκεφθώ προσωπικά και να αποτίσω φόρο τιμής στο σπίτι που φέρει μια στενή σύνδεση με την ιστορία των ANZAC: την οικία Ζαμπέλη.
Αξίζει αρχικά να θυμηθούμε ότι το νησί της Λευκάδας, μαζί με τη γειτονική Ιθάκη, φυσικά, θεωρείται σημείο αναφοράς για το περίφημο ταξίδι του Οδυσσέα. Στις αρχές του 20ού αιώνα, ορισμένοι αρχαιολόγοι υποστήριξαν, για πρώτη φορά, ότι η πατρίδα του Ομηρικού ήρωα ήταν στην πραγματικότητα η σημερινή Λευκάδα. Όμως αυτήν τη συζήτηση την αφήνω για τους ειδικούς. εγώ θα σας μιλήσω για μια άλλη ιστορία μετανάστευσης.
Η Λευκάδα αποτέλεσε κύριο τόπο προέλευσης των πρώτων Ελλήνων μεταναστών στην Αυστραλία.
Ένας από αυτούς ήταν και ο Γεράσιμος Ζαμπέλης, πατέρας του James, γεννημένος στο χωριό Μαραντοχώρι, στα νότια του νησιού.
Καθ’ οδόν προς το χωριό, συναντώ την ποικιλομορφία του νησιού, με τις εντυπωσιακές γαλάζιες παραλίες της δυτικής ακτής και την καταπράσινη φύση της ενδοχώρας, ενώ φτάνοντας στο Μαραντοχώρι, βλέπω ότι να δεσπόζει σε μια κοιλάδα, περιτριγυρισμένη από ψηλά βουνά.
Οι ντόπιοι με πληροφορούν ότι η έλλειψη νερού στην περιοχή τα παλιά χρόνια έκανε τη ζωή δύσκολη για τους χωρικούς. Αν κρίνω από την φωτογραφία του Γερμανού αρχαιολόγου, Wilhelm Dorpfeld, που απεικονίζει ένα σπίτι του χωριού το 1901, δεν μου προξενεί έκπληξη η απόφαση του Γεράσιμου Ζαμπέλη να πάρει το δρόμο της ξενιτιάς με τον αδελφό του στις αρχές του 20ού αιώνα.
Σήμερα το χωριό έχει μια εντελώς διαφορετική εικόνα, γεμάτο πράσινο, φημισμένο για τα βραβευμένα κρασιά του και με τις ποικιλίες μελιού, ελιών και βοτάνων που συναντά κανείς στο δρόμο ζωντανές μαρτυρίες της αφθονίας και της ποιότητας της τοπικής παραγωγής.
Με φιλοξενούν οι συγγενείς του Γεράσιμου, οι οποίοι και διατηρούν μια πανέμορφη παραδοσιακή κατοικία με κήπο, που θα έκανε περήφανο κάθε Ελληνοαυστραλό, με ντομάτες, πατάτες, μαρούλια, βότανα, λογιών-λογιών φρούτα, ελαιόδεντρα και αμπέλια, ενώ εκτρέφουν επίσης κοτόπουλα και πρόβατα. Και όλα αυτή χάρη στη φροντίδα της εργατικής Katy Ζαμπέλη.
Η μητέρα της Katy, Πανωραία Ζαμπέλη, ήταν 94 ετών όταν τη γνώρισα. Μου μίλησε για τους 12 χωριανούς που δολοφόνησαν οι Γερμανοί κατά τη διάρκεια της Κατοχής, σε αντεκδίκηση για την αντίσταση των ντόπιων στους κατακτητές και ποζάροντας με το τουφέκι της μου περιγράφει την ημέρα που οι Γερμανοί εισέβαλαν στο Μαραντοχώρι.
Την ίδια μοίρα υπέφεραν και άλλα χωριά, γεγονός που επιβεβαιώνουν τα μαρμάρινα μνημεία προς τιμήν της αντίστασης του ντόπιου πληθυσμού, που συνάντησα ταξιδεύοντας από την πρωτεύουσα της Λευκάδας, στο χωριό Κοντάραινα δίπλα στο Μαραντοχώρι.
Ο άλλος οικοδεσπότης μου στην οικία Ζαμπέλη, ο Κώστας, μου αφηγήθηκε την ιστορία ενός ήρωα της αντίστασης που σκόπευε να πολεμήσει τους Γερμανούς από την θάλασσα και αναγκάστηκε να βρει καταφύγιο στις σπηλιές του νησιού, κατά μήκος των ακτών. Καθισμένος κανείς στις πανέμορφες παραλίες, μπορεί σχεδόν να φανταστεί τους αντάρτες να αναζητούν ασφάλεια στα μυριάδες καταφύγια των ακτών, πολλά εκ των οποίων δεν έχουν πρόσβαση από την στεριά.
Καθώς συνεχίζω το δρόμο μου, σταματώ στις παραλίες Καλαμίτσι και Κάθισμα για κολύμπι και προσπαθώ να φανταστώ πώς μπορεί να έβλεπαν τα νησιά του Ιονίου οι Αυστραλοί στρατιώτες που έρχονταν να πολεμήσουν κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στη μνήμη μου επανέρχεται κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό, το γεγονός πως έξι μαχητικά αυστραλιανά πλοία υπερασπίστηκαν το Αδριατικό και Ιόνιο πέλαγος. Είχαν τη βάση τους στο νησί της Κέρκυρας και του Μπάρι της Ιταλίας, όμως ταξίδευαν στην περιοχή για τρία ολόκληρα χρόνια, και χωρίς αμφιβολία είχαν επικοινωνία με τους ντόπιους.
Οι σκέψεις μου ξεκινούν και καταλήγουν στη θάλασσα, σε αυτά τα νερά του Ιονίου που διέσχισε ο Οδυσσέας, οι στρατιώτες των ANZAC, αλλά και ο Γεράσιμος Ζαμπέλης, αποφασίζοντας, όπως πολλοί άλλοι, να τραβήξει το δρόμο για την μακρινή Αυστραλία.
Ο ίδιος ο Γεράσιμος δεν ήταν γραφτό να επιστρέψει. Τον πόθο της επιστροφής εκπλήρωσε, ως τρόπον τινά αντιπρόσωπος, ο γιος του, James, γεννημένος στο παραλιακό προάστιο St. Kilda της Μελβούρνης.
Ο James ήρθε στην Ελλάδα για να πολεμήσει μαζί με τους άλλους στρατιώτες των ANZAC και τις συμμαχικές δυνάμεις, υπερασπιζόμενος τη γενέτειρα του πατέρα του από τους κατακτητές.
Φτάνοντας από τη Σερβία στο βορρά μέχρι και την Κρήτη, η υπηρεσία του στρατιώτη James Ζαμπέλη έμελλε να κάνει τόσο την Αυστραλία όσο και την Ελλάδα περήφανες.
Ο James Ζαμπέλης βρήκε τραγικό τέλος στο νησί της Κρήτης το Μάιο του 1941 και το σώμα του δε βρέθηκε ποτέ. Όμως, παραμένει στη μνήμη μας για πάντα ως ο μοναδικός Έλληνας των στρατευμάτων ANZAC που υπηρέτησε και σκοτώθηκε στην ελληνική εκστρατεία του 1941.
Σχέδια για να τιμηθεί η συνεισφορά του James βρίσκονται καθ’ οδόν τόσο στη Μελβούρνη όσο και στο χωριό Μουρνιές της Κρήτης, όπου σκοτώθηκε. Ίσως θα ήταν θεμιτό αντίστοιχη πρωτοβουλία να ξεκινήσει και στο Μαραντοχώρι, τιμώντας την επιστροφή του γιου ενός από τους χωριανούς, ο οποίος πέθανε υπερασπιζόμενος την Ελλάδα πριν από 76 χρόνια.
*O Jim Claven είναι ιστορικός, συγγραφέας και μέλος του Συντονιστικού Συμβουλίου Μνήμης για τη Μάχη της Κρήτης. Έχει ερευνήσει διεξοδικά την ελληνική σύνδεση με τους ANZACs, συμπεριλαμβανομένης της ιστορίας του James Ζαμπέλη. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στην οικογένεια Ζαμπέλη τόσο στην Μελβούρνη όσο και στη Λευκάδα για τη φιλοξενία και την υποστήριξή τους. Χωρίς αυτούς δεν θα ήταν δυνατή η συγγραφή αυτής της ιστορίας. Ο Πολιτιστικός Σύνδεσμος Λευκάδας θα πραγματοποιήσει τιμητική εκδήλωση για τους AΝΖΑC της Λευκάδας, που υπηρέτησαν στον Α’ και Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτίοντας φόρο τιμής και στον στρατιώτη James Ζαμπέλη.
**Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή, 22 Οκτωβρίου στο Moonlight Receptions, 622 Nicholson Street, North Fitzroy, με ώρα έναρξης τις 2μμ.
***Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να στείλετε μήνυμα στην ηλεκτρονική διεύθυνση clairegazis48@gmail.com
Σημείωση: Η Ημέρα Anzac είναι η εθνική μέρα μνήμης στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία η οποία γενικότερα τιμά τη μνήμη όλων των Αυστραλών και Νεοζηλανδών «που υπηρέτησαν την πατρίδα τους και πέθαναν σε όλους τους πολέμους, διαμάχες και ειρηνευτικές επιχειρήσεις» και «τη συμβολή και τα πάθη όλων εκείνων που υπηρέτησαν». Κάθε χρόνο στις 25 Απριλίου, η Ημέρα Anzac ξεκίνησε αρχικά με σκοπό να τιμήσει τα μέλη των Αυστραλιανών και Νεο-Ζηλανδών Σωμάτων Στρατού (ANZAC) που πολέμησαν στην Καλλίπολη ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά τη διάρκεια του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου. Ανάμεσα στις Βρετανικές δυνάμεις της Καλλίπολης ήταν και κάποιοι Καναδοί στρατιώτες, που είχαν καταταγεί για υπηρεσία με το Ηνωμένο Βασίλειο. Επίσης, πολλά Καναδικά υπαίθρια στρατιωτικά νοσοκομεία, είχαν υποστηρίξει την εκστρατεία. Η Ημέρα Anzac τηρείται επίσης και στα νησιά Κουκ, στη νήσο Νιούε, στα Νησιά Πίτκαιρν, στην Τόνγκα και παλαιότερα ήταν επίσης εθνική αργία στην Παπούα Νέα Γουινέα και τη Σαμόα. Αν και η Ημέρα Anzac δεν είναι αργία, τηρείται στον Καναδά. Κατά τη διάρκεια του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου, η Newfoundland ήταν μια ανεξάρτητη επικράτεια και το Βασιλικό Σύνταγμα του Newfoundland ήταν η μόνη Βόρειο-Αμερικάνικη μονάδα που πολέμησε στην Καλλίπολη. (Πηγή).
