Ο Άγιος Ηλίας ή καλύτερα ο Αη Λιας, εκείνο το μικρό εξωκλήσι στην κορφή του ομώνυμου βουνού, πάνω από την Εγκλουβή, σε ύψος πάνω από 1000 μέτρα.
Κάτασπρο με τον γαλάζιο τρούλο του και το καμπαναριό που σε φωνάζει να χτυπήσεις την καμπάνα του. Θα σε ξεκουφάνει, αλλά θα νιώσεις σαν δεκάχρονο ξέροντας ότι την άκουσαν σχεδόν μέχρι το Νυδρί που απλώνεται στο βάθος μπροστά σου, δίπλα στη θάλασσα με τα Πριγκηπονήσια. Από κει ανοίγει η ματιά σου, ταξιδεύει στο βορά και στην ανατολή, στον ήλιο που βγαίνει και σηματοδοτεί τη νέα ημέρα και ποιος την χάρη σου αν σε βρει εκεί ψηλά! Αλλά ταξιδεύει και στο νότο και στη δύση, τι κι αν τα πανώρια βουνά σου κρύβουν τη θάλασσα. Το ξέρεις ότι είναι εκεί …
Χτίστηκε λένε την 1η Μαΐου 1869, αυτό τουλάχιστον είναι χαραγμένο σε πέτρα πάνω από την είσοδο της εκκλησίας, με τη συνδρομή του ιερομόναχου Δαμιανού Θερμού, του Νικολάου Βανδώρου και του Δημήτρη και Πάνου Καραμποϊκη. Όμως στο βιβλίο βαπτισμάτων του ναού Αγίου Δημητρίου (1773-1826) αναφέρουν βάφτιση εκεί το 1812.
Έπεσε από σεισμό το 1869 (“Εις το χωρίον μας εχάλασε τον Προφήτη Ηλία όπου ήθελε τον οικοδομήσουν εκ θεμελίων και έφτιασαν τον με θόλον ήγουν με βόλτον, όπου ήτον μια ωραία οικοδομή” (Σεισμολόγιον Λευκάδας, Π. Ροντοογιάννη) ) και ξαναχτίστηκε χωρίς το θόλο του αλλά με κεραμίδια.
Τον Ιούνιο του 1944 γκρέμισαν την καμπάνα του από το βράχο και την αντικατέστησε κυρίως με δικά του έξοδα ο γιατρός Αναστάσιος Κούρτης.
Είναι ο πολιούχος της Εγκλουβής και γιορτάζεται στις 20 Ιουλίου. Παλαιότερα το πανηγύρι διαρκούσε τρεις μέρες. Οι προσκυνητές ανέβαιναν με τα πόδια ή μα ζώα από το ανηφορικό και στενό μονοπάτι στο μικρό εκκλησάκι και όταν κατέβαιναν στο χωριό στήνονταν το χοροστάσι με ντόπιες και ξένες κομπανίες που έπαιζαν και χόρευε ο κόσμος μέχρι αργά το βράδυ.
Να πώς ο λαϊκός στίχος περιγράφει το όμορφο αυτό εκκλησάκι στην κορφή του βουνού, ένα από τα ομορφότερα της Λευκάδας.
“Σ΄ ένα ψηλό ξερόβουνο κλησάκ΄ είναι χτισμένο.
Τις πέτρες του πετρόβουνου λειχήνες τις στολίζουν,
λίγα χορτάρια που και που γιατί λειψό το χώμα.
Το πήρανε νεροποντιές το ΄ρίξαν στα λαγκάδια.
Πού ΄ναι εκείνη η εποχή με το δασύ το ντύμα
με το χοντρό αγριάγκαθο και το ψηλό πουρνάρι;
Το εκκλησάκι τ΄ Αη Λια στην κορυφή χτισμένο.
Το λούζει ο ήλιος, το βαρεί και το πολυθερμαίνει.
Αγέρηδες το δέρνουνε, τα χιόνια το χτυπάνε,
ο κεραυνός κάπου και που πέφτει και το γκρεμίζει.
Έρχεται η πίστη βοηθός το ξαναχτίζει πάλι.
Στο πανηγύρι οι πιστοί παίρνουν στρωτόνε δρόμο.
Απ΄ τ΄ Αη Δονάτου την πλευρά ψηλά αργά ανεβαίνει.
Αφήσανε οι προσκυνητές το πετρομονοπάτι.
Τον Άγιο τον άφαντο βλογάς και χάνεσαι μαζί του.
Φαίνεται η θάλασσα απ΄ εκεί στρωσίδι απλωμένο
καράβια αρμενίζουνε με την ευχή τ΄ αγίου .
Μέσα στον κόρφο του Νυδριού νησιά είναι φτεμένα.
Ψηλάθε μοιάζουν άχαρα χελώνες κοιμισμένες.
Κοιτάς τριγύρω τα βουνά μοιάζουνε μικροπαίδια.
Οι απλωσιές οι νιόσκαφτες με της σποράς το χρώμα,
στρωσίδια ολοκέντητα στον αργαλειό υφαμένα.
Βλέπεις εκείθενε ψηλά από το κορφοβούνι
την Εγκλουβή, μεσ΄ το κλουβίσιο γόνα να προσπέφτει,
τον Άγιο να παρακαλά να δίνει προστασία.
Πηγές: Μιλτιάδης Κακλαμάνης Εγκλουβή, Γιάννης Αθηνιώτης Οδοιπορικό Λευκάδος
