Η ακμή χαρακτηρίζεται από την υπερδραστηριότητα των σμηγματογόνων αδένων και την απόφραξη των πόρων τους, εξαιτίας της δράσης των ανδρογόνων, που οδηγούν στην αυξημένη παραγωγή σμήγματος και στην επιμόλυνσή τους από το προπιονοβακτηρίδιο της ακμής ή/και σταφυλόκοκκο. Εμφανίζεται με διάφορες δερματικές βλάβες σε διάφορα σημεία του σώματος, κυρίως στο πρόσωπο, στο λαιμό, στην πλάτη, στους ώμους, στο στήθος, στα χέρια και στους γλουτούς. Παλαιότερα εμφανίζονταν με μεγαλύτερη συχνότητα στην εφηβεία, αλλά τελευταία έχει φτάσει να απασχολεί μέχρι και το 85% των ενηλίκων, κυρίως των γυναικών.
Τα αίτια της ακμής είναι η κληρονομική προδιάθεση, ορμονικές διαταραχές, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, η υπερέκκριση σμήγματος, η διαταραχή της κερατινοποίησης (που οδηγεί σε απόφραξη του πόρου του σμηγματογόνου αδένα), η λήψη κάποιων φαρμάκων όπως τα αντισυλληπτικά και ο τρόπος ζωής, στον οποίο συμπεριλαμβάνονται το άγχος, η διατροφή, η ρύπανση του περιβάλλοντος και η χρήση ακατάλληλων καλλυντικών.
Η έξαρση της ακμής μπορεί να θεωρηθεί ως αποτέλεσμα του δυτικού τρόπου διατροφής που οδηγεί σε υπερβολική έκλυση ινσουλίνης. Το γάλα και όλα τα γαλακτοκομικά προϊόντα που περιέχουν πρωτεΐνες ορού γάλακτος, συμβάλλουν στη μεταγευματική αύξηση της ινσουλίνης και του ινσουλινομιμητικού αυξητικού παράγοντα Ι (IGF-1) στο αίμα. Τα αυξημένα επίπεδα της ινσουλίνης και του IGF-1 επηρεάζουν τους παράγοντες που οδηγούν στην ανάπτυξη ακμής. Επίσης οι δίαιτες με τρόφιμα υψηλού γλυκαιμικού δείκτη επιδρούν στο μεταβολισμό του IGF-1 και των ανδρογόνων με αποτέλεσμα την επιδείνωση της ακμής.
Σε γενικές γραμμές η ακμή είναι ένα περίπλοκο ζήτημα δερματικής υγείας και μπορεί να οφείλεται σε μια σειρά από επιμέρους αιτίες, όπως οι ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα, ή οι επιπτώσεις από τα προϊόντα μακιγιάζ. Μία από αυτές τις αιτίες αφορά και τις διατροφικές συνήθειες ενός ατόμου, καθώς υπάρχουν ορισμένες κατηγορίες τροφών που επιδεινώνουν την ακμή, ή προκαλούν έξαρσή της. Οι τροφές αυτές είναι:
Τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα προϊόντα που περιέχουν πρωτεΐνες ορού γάλακτος.
Μελέτες έχουν δείξει, πως η συχνή κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα σε περιπτώσεις έξαρσης της ακμής. Η σχέση μεταξύ των γαλακτοκομικών προϊόντων και της ακμής δεν φαίνεται να οφείλεται στα λιπαρά των γαλακτοκομικών προϊόντων, αλλά σε διάφορες ορμόνες, που πιθανόν να μην καταστρέφονται με την επεξεργασία του γάλακτος, καθώς επίσης και στην παράγωγή της αυξητικής ορμόνης με την κατανάλωση του γάλακτος. Η αυξητική ορμόνη έχει συνδεθεί με την παραγωγή ανδρογόνων στις γυναίκες, τα οποία συμβάλλουν στην ακμή. Κάποιοι ειδικοί θεωρούν ότι ειδικά η πρωτεΐνη ορού γάλακτος (ξινόγαλο, τυρόγαλα) μπορεί να ευνοεί την ακμή λόγου του ότι είναι ένας ισχυρός παραγωγός ινσουλίνης. Μια πρωτεΐνη, η βητασελουλίνη (BTC που βρίσκεται σε γαλακτοκομικά προϊόντα) μπορεί να αυξήσει την κυτταρική διαίρεση της επιδερμίδας και να μειώσει το κυτταρικό θάνατο του δέρματος οδηγώντας σε επιδείνωση της ακμής.
Η δυσμενής σχέση μεταξύ των γαλακτοκομικών και της ακμής δεν έχει παρατηρηθεί στον ίδιο βαθμό με τα ζυμωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα (γιαούρτι και τυρί) ίσως επειδή τα βακτήρια στην ζύμωση χρησιμοποιούν το IGF-1(αυξητικός παράγοντας 1 της ινσουλίνης), αφήνοντας ελάχιστο για απορρόφηση.
Τα τρόφιμα με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη και η ζάχαρη.
Η ζάχαρη και τα τρόφιμα υψηλού γλυκαιμικού φορτίου αυξάνουν τη φλεγμονή στον οργανισμό και αυτό με τη σειρά του αποτελεί σημαντικό παράγοντα δερματικών προβλημάτων, όπως η ακμή. Πρέπει αποφεύγονται όλα τα επεξεργασμένα αλεύρια και τα τρόφιμα που παράγονται από αυτά, π.χ. λευκό ψωμί, λευκά ζυμαρικά, πίτες, η ζάχαρη, το άσπρο ρύζι, οι πατάτες (ιδιαίτερα τις ψητές). Επίσης καλό να είναι να αποφεύγονται οι έτοιμοι χυμοί φρούτων ή ροφήματα με προσθήκη ζάχαρης.
Η σόγια και τα προϊόντα που την περιέχουν.
Έχει παρατηρηθεί ότι η εξάρσεις ακμής γύρω από το στόμα και το πηγούνι σχετίζεται με την κατανάλωση προϊόντων σόγιας. Η μεγάλη περιεκτικότητα της σόγιας σε οιστρογόνα επηρεάζει την ορμονική ισορροπία του οργανισμού. Μάλιστα, επειδή ολοένα και περισσότερα προϊόντα στα ράφια των καταστημάτων περιέχουν ίχνη σόγιας είναι καλό να διαβάζετε προσεκτικά τις ετικέτες στις συσκευασίες τροφών.
Τρόφιμα που συσχετίζονται με φλεγμονές.
Πρέπει να αποφεύγονται όλα τα έτοιμα φαγητά που μαγειρεύονται με κακής ποιότητας λάδι και είναι πλούσια σε κορεσμένα και τρανς λιπαρά, όπως (junk food), τηγανητές πατάτες, κρέατα πλούσια σε λίπος, όπως π.χ. γύρος, παϊδάκια, σνίτσελ, φαγητά με κρέμες γάλακτος, κ.ά.
Τα φιστίκια
Τα φιστίκια περιέχουν ένα ανδρογόνο που αυξάνει την παραγωγή ελαίου από τους σμηγματορροικούς αδένες της επιδερμίδας και ως εκ τούτου επιδεινώνει την ακμή. Πιο ασφαλείς επιλογές σε αυτή την περίπτωση αποτελούν ξηροί καρποί όπως τα αμύγδαλα και τα καρύδια.
Ο καφές.
Ο καφές επιδεινώνει τα συμπτώματα της ακμής καθώς μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα της κορτιζόλης στο αίμα. Η κορτιζόλη μπορεί να δράσει ως ανδρογόνο ορμόνη και να αυξήσει την δραστηριότητα των σμηγματογόνων αδένων και την φλεγμονή. Η επιλογή ενός ροφήματος χωρίς καφεΐνη (ντεκαφεϊνέ) δεν θα βελτιώσει την κατάσταση, αφού ο καταλύτης της αντίδρασης δεν είναι η καφεΐνη αλλά ένα οξύ που περιέχεται στους σπόρους του καφέ.
Σε περίπτωσης έξαρσης ή/και θεραπείας κατά της ακμής θα πρέπει να ακολουθείται μια δίαιτα βασισμένη σε:
Υποκατάστατα γαλακτοκομικών προϊόντων, όπως γάλα ρυζιού και αμυγδάλου.
Τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, που μειώνουν τις φλεγμονές, όπως τα όσπρια, οι ξηροί καρποί, τα άπαχα κρέατα (ιδιαίτερα το ψάρι, το κοτόπουλο και η γαλοπούλα), το ελαιόλαδο και τα προϊόντα ολικής άλεσης. Η παραπάνω κατηγορία τροφίμων, που θα πρέπει ουσιαστικά να αποτελεί και τη βάση της διατροφής ενός ατόμου με ακμή, είναι πλούσια και σε ψευδάργυρο, σελήνιο, βιταμίνη Α, Ε και C, που φαίνεται να δρα ευεργετικά κατά της ακμής.
Τρόφιμα που φαίνεται να βοηθούν ιδιαίτερα κατά της ακμής λόγω των βιταμινών και των αντιοξειδωτικών που περιέχουν είναι το αγγούρι, το παντζάρι, η ντομάτα, το αβοκάντο, τα εσπεριδοειδή, το σκόρδο, τα αμύγδαλα, τα καρότα και μούρα.
Γαζής Π. Γιώργος, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Πεφανερωμένης 9 Λευκάδα, τηλ. 2645022822, 6944373860
