Γράφει η Μαρία Φωτεινού.
Παρόλα που πολλοί από εμάς ούτε καν την έχουμε ακουστά, η κοιλιοκάκη είναι πανάρχαια ασθένεια. Περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Αρεταίο τον Καππαδόκη που άσκησε την Ιατρική τον 1ο αιώνα μΧ στη Μικρά Ασία αλλά αγνοήθηκε για εκατονταετίες μέχρι το τέλος του 18ου αιώνα.
Αποσαφηνίστηκε μόλις μετά τον 2ο Παγκόσμιο πόλεμο, όταν ο Ολλανδός γιατρός, Dicke παρατήρησε ότι κατά τη διάρκεια του πολέμου στα παιδιά που έπασχαν από κοιλιοκάκη, βελτιώθηκε η κατάστασή τους, επειδή δεν έτρωγαν ψωμί από αλεύρι σιταριού, κριθάρι, σίκαλη και βρώμη και έτσι ενοχοποίησε τα δημητριακά ως υπεύθυνα για τη νόσο.
Σήμερα είναι πλέον γνωστό ότι η κοιλιοκάκη οφείλεται στη βλαπτική επίδραση που ασκούν στον βλεννογόνο (δηλαδή τον εσωτερικό χιτώνα) του δωδεκαδακτύλου και της νήστιδας μικρά πεπτίδια πλούσια σε γλουταμίνη, που περιέχονται στη γλουτένη.
• Τι είναι η γλουτένη και που υπάρχει;
Η γλουτένη είναι ένα μείγμα πολλών πρωτεϊνών και κύριο συστατικό στο αλεύρι του σιταριού, της σίκαλης, του κριθαριού και λιγότερο της βρώμης. Τροφές που περιέχουν γλουτένη, όπως αλεύρι ή άλλα παράγωγα των παραπάνω δημητριακών, σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα, είναι τοξικές για το έντερο. Αντίθετα, το καλαμπόκι και το ρύζι δεν περιέχουν γλουτένη και δεν είναι βλαπτικά.
• Τί συμβαίνει με τα άτομα που έχουν δυσανεξία στη γλουτένη;
Ως αποτέλεσμα της τοξικής επίδρασης της γλουτένης στο λεπτό έντερο μειώνεται η απορροφητική επιφάνειά του και προκαλείται δυσαπορρόφηση όλων των θρεπτικών συστατικών, όχι μόνο των πρωτεϊνών, των υδατανθράκων και του λίπους αλλά και του σιδήρου και των βιταμινών και των ιχνοστοιχείων (πχ μαγνησίου).
• Ποια είναι τα συμπτώματα της κοιλιοκάκης;
Το γεγονός ότι τα συμπτώματα της νόσου είναι ποικίλα και σε διαφορετική ένταση στο κάθε άτομο, δυσκολεύει τη διάγνωσή της. Γι’ αυτό και η κοιλιοκάκη έχει περιγραφεί ως ένα παγόβουνο: ό,τι είναι έξω από την επιφάνεια του νερού και φαίνεται αντιπροσωπεύει ένα μικρό ποσοστό των ασθενών.
Μερικά από τα συμπτώματα που εμφανίζει ένας ασθενής στην πλήρως εγκατεστημένη νόσο είναι: απίσχναση, πρησμένα πόδια (περιφερικά οιδήματα), υγρό στην κοιλιά (ασκίτη), λιπώδη διαρροϊκά κόπρανα, αναιμία από έλλειψη σιδήρου και βιταμινών, αιμορραγίες από τα ούλα, έντονη κόπωση, εξαφάνιση των δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου του (πχ οι άντρες ατροφία όρχεων και γυναικομαστία), άφθες στο στόμα, βαριά οστεοπόρωση, ενώ ένα ποσοστό από τους ασθενείς μπορεί να εμφανίσει μια χαρακτηριστική δερματοπάθεια που μοιάζει με έρπητα, την ερπητοειδή δερματίτιδα.
Επίσης η κοιλιοκάκη είναι η συχνότερη αιτία για το χαμηλό ανάστημα των παιδιών στον Δυτικό κόσμο.
• Τι προκαλεί τη νόσο;
Η κοιλιοκάκη έχει γενετικό υπόστρωμα και είναι κληρονομική αλλά σε μικρό βαθμό, με την ενδοοικογενειακή διασπορά να κυμαίνεται από 8-18% . Ωστόσο, εκτός από τη γενετική προδιάθεση, φαίνεται να είναι απαραίτητη κάποια ώθηση προκειμένου να εκδηλωθεί η νόσος πχ μία μόλυνση, στρες, εγκυμοσύνη κ.α.
Ο μητρικός θηλασμός φαίνεται να βοηθά στην πρόληψη της νόσου.
• Αντιμετώπιση της νόσου
Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει φάρμακο που να θεραπεύει την ασθένεια. Ωστόσο όλα τα συμπτώματα υποχωρούν πλήρως όταν το άτομο σταματήσει να καταναλώνει τροφές που περιέχουν γλουτένη. Αυτό σημαίνει ότι το άτομο απαγορεύεται να καταναλώνει τροφές που έχουν φτιαχτεί από σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και τα προϊόντα τους (πχ ψωμί, ζυμαρικά, κέικ, μπισκότα, κρακεράκια κ.α. ). Επίσης προσοχή χρειάζεται και στα τυποποιημένα τρόφιμα γιατί μπορεί να περιέχουν ίχνη των παραπάνω σιτηρών, γι αυτό καλό θα ήταν πριν την κατανάλωση να ελεγχθεί ο πίνακας συστατικών.
Παλαιότερα και η κατανάλωση βρώμης εθεωρείτο απαγορευτική. Σύγχρονα δεδομένα όμως υποστηρίζουν ότι μπορεί να γίνεται κατανάλωση μισού φλιτζανιού βρώμης από τους ενήλικες και 1/4 φλ από τα παιδιά την ημέρα χωρίς να δημιουργείται πρόβλημα.
Η αυστηρή απαγόρευση κατανάλωσης γλουτένης ισχύει ακόμα και για τα άτομα, που ενώ έχει διαγνωστεί η νόσος, τα συμπτώματά της είναι ήπια ή δεν είναι εμφανή, διότι η ζημιά που προκαλείται στο λεπτό έντερο από τη γλουτένη εξακολουθεί να «καλπάζει». Το αποτέλεσμα είναι να παρουσιαστούν αργά ή γρήγορα προβλήματα από την έλλειψη θρεπτικών συστατικών πχ αναιμία και οστεοπόρωση.
• Τι μπορεί να καταναλώσει κάποιος που πάσχει από δυσανεξία στη γλουτένη;
Παρόλο που ο αποκλεισμός της γλουτένης από το διαιτολόγιο αφήνει στην άκρη μία ευρεία γκάμα προϊόντων οι πάσχοντες από κοιλιοκάκη έχουν ακόμα πολλές επιλογές.
Κατ’ αρχάς υπάρχουν τροφές που από τη φύση τους δεν περιέχουν γλουτένη, όπως όλα τα φρούτα, τα λαχανικά, η πατάτα, το ρύζι, το καλαμπόκι, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, το κρέας, τα πουλερικά και τα ψάρια. Επίσης βιομηχανίες τροφίμων κυκλοφορούν στην αγορά, τροφές όπως ψωμί, κράκερ, αλεύρι, ζυμαρικά που δεν περιέχουν γλουτένη και ο νοσούντας μπορεί άφοβα να τις καταναλώσει.
Αν έχετε την υποψία ότι πάσχετε από κοιλιοκάκη, μη βιαστείτε να κάνετε διάγνωση και να αποκλείσετε την γλουτένη. Επισκεφτείτε το γιατρό σας, αναφέρετε να συμπτώματα που έχετε και αυτός θα σας κατευθύνει κατάλληλα.
