Η βιταμίνη D είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη η οποία συνθέτεται στον οργανισμό κυρίως μέσω της επίδρασης της υπεριώδους ακτινοβολίας του ήλιου στο δέρμα μας αλλά προσλαμβάνεται και από την κατανάλωση ορισμένων τροφών με κύριο ρόλο την σωστή ανάπτυξη των οστών και την υγεία του σκελετού.
Η καλσιτριόλη (η ενεργή μορφή της βιταμίνης D) θεωρείται απαραίτητος παράγοντας για την απορρόφηση του ασβεστίου και του φωσφόρου από τον εντερικό βλεννογόνο, ενώ συμβάλλει παράλληλα στη μείωση της απέκκρισης ασβεστίου από τα νεφρά διεγείροντας την επαναρρόφησή του στα νεφρικά σωληνάρια. Χωρίς την παρουσία της βιταμίνης D η διαιτητική απορρόφηση ασβεστίου από τον εντερικό βλεννογόνο δεν ξεπερνά το 10-15% της συνολικής πρόσληψης. Σε άτομα όμως με φυσιολογικά επίπεδα βιταμίνης D στον οργανισμό τους, το λεπτό έντερο απορροφά περίπου το 30% του προσλαμβανόμενου ασβεστίου από τις τροφές. Επομένως ακόμα και αν η πρόσληψη ασβεστίου ενός ατόμου είναι επαρκής, χωρίς τη βιταμίνη D, το ασβέστιο δεν απορροφάται ικανοποιητικά.
Επιπλέον νέες μελέτες δείχνουν ότι η βιταμίνη D εκτός από τη συμβολή της στην υγεία των οστών ασκεί σημαντικό ρόλο στη συνολική υγεία του οργανισμού καθώς φαίνεται πως βοηθά στην καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού, στον έλεγχο του σακχάρου, στην πρόληψη διαφόρων μορφών καρκίνου, σκλήρυνσης κατά πλάκας, ψυχιατρικών νόσων, υπέρτασης και άλλων ασθενειών.
O οργανισμός προσλαμβάνει τη βιταμίνη D κυρίως μέσω της σύνθεσής της στο δέρμα με την επίδραση της υπεριώδους ηλιακής ακτινοβολίας. Συγκεκριμένα, όταν απορροφηθεί η υπεριώδης ακτινοβολία (UV) από το στεροειδές 7-δεϋδροχοληστερόλη που υπάρχει φυσιολογικά σε μεγάλες ποσότητες στην επιδερμίδα του ανθρώπου, παράγεται η προβιταμίνη D η οποία με μια σύνθετη διαδικασία στο ήπαρ και τα νεφρά καταλήγει στην ενεργή μορφή της βιταμίνης. Εκτιμάται ότι η έκθεση του δέρματος στον ήλιο για 10-15 λεπτά ημερησίως αρκεί την κάλυψη των αναγκών σε βιταμίνη D.
Η άλλη λιγότερο σημαντική πηγή βιταμίνης D είναι η πρόσληψη μέσω τροφίμων όπως ο σολομός, το σκουμπρί, ο τόνος, ο μπακαλιάρος, η πέστροφα, οι σαρδέλες, το μουρουνέλαιο, τα αυγά, το συκώτι, καθώς και από εμπλουτισμένα τρόφιμα όπως γαλακτοκομικά προϊόντα, χυμοί, δημητριακά πρωινού, μαργαρίνες κ.α.
Εφόσον η κύρια πηγή της βιταμίνης είναι ο ήλιος, θα περίμενε κανείς στις Μεσογειακές, χώρες και κατά συνέπεια και στην Ελλάδα, τα επίπεδα του πληθυσμού σε βιταμίνη D να είναι επαρκή. Ωστόσο, μελέτες που πραγματοποιήθηκαν σε πληθυσμούς υγιών μεταεμμηνοπαυσιακών γυναικών σε Μεσογειακές χώρες (ανάμεσά τους και η Ελλάδα), έδειξαν ότι τα επίπεδα ανεπάρκειας σε βιταμίνη D είναι πολύ υψηλά, υψηλότερα ακόμα και από εκείνα των χωρών της Βορείου Ευρώπης. Τα χαμηλά επίπεδα της βιταμίνης, αποτελούν σημαντικό παράγοντα κινδύνου για οστεοπόρωση και κατάγματα, καθώς συνοδεύονται από χαμηλά επίπεδα οστικής πυκνότητας.
Το Μεσογειακό παράδοξο, όπως ονομάστηκε, αποδόθηκε στη χαμηλή κατανάλωση λιπαρών ψαριών και τροφίμων εμπλουτισμένων με βιταμίνη D, αλλά και στην αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο ή την κάλυψη του σώματος με ρούχα.
Αν και οι γενικές αποτρέπουν την έκθεση του πληθυσμού στην ηλιακή ακτινοβολία, λόγω του αυξημένου κινδύνου για εμφάνιση μελανώματος και άλλων τύπου καρκίνου του δέρματος, θα πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι ο ήλιος είναι απολύτως απαραίτητος για τη σύνθεση της βιταμίνης D. Δεν χρειάζεται να κάνουμε με τις ώρες ηλιοθεραπεία, αλλά η έκθεση για 10-15 λεπτά των χεριών και του προσώπου κατά τη διάρκεια της ημέρας σίγουρα ωφελεί και δεν εγκυμονεί κινδύνους.
Ειδικότερα τα παιδιά που βρίσκονται στην ανάπτυξη καθώς και οι έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στην επαρκή πρόσληψη της βιταμίνης D, όπως και οι μεταεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, οι οποίες έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης οστεοπόρωσης, καθώς και οι ηλικιωμένοι διότι η ικανότητα σύνθεσης βιταμίνης D μειώνεται με την ηλικία.
Εναλλακτικά, η κατανάλωση εμπλουτισμένων τροφίμων και τροφίμων υψηλής περιεκτικότητας σε βιταμίνη D μπορούν να καλύψουν σε μεγάλο βαθμό τις ανάγκες. Η χρήση συμπληρωμάτων κρίνεται απαραίτητη σε περιπτώσεις ατόμων με οστεοπενία ή οστεοπόρωση.
Γαζής Π. Γιώργος, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Πεφανερωμένης 9 Λευκάδα, τηλ. 2645022822, 6944373860
