Τα τελευταία 20 χρόνια ο αριθμός των ζευγαριών που αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας έχει αυξηθεί δραματικά. Εκτιμάται ότι σχεδόν το 25% των νέων ζευγαριών θα χρειαστεί να ακολουθήσει θεραπεία γονιμότητας ή να μπει στη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης προκειμένου να αποκτήσουν ένα μωρό.
Η τοξικότητα από βαρέα μέταλλα, οι σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες, η υπερκατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, το αυξημένο σωματικό βάρος, το στρες και η κακή διατροφή διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στη μείωση της γονιμότητας. Το πρόβλημα αυτό δεν αφορά μόνο τις γυναίκες, πλέον εκτιμάται ότι περίπου το 40% των περιστατικών υπογονιμότητας σχετίζονται με τον άντρα.
Οι συχνότερες αιτίες της αντρικής υπογονιμότητας είναι η απόφραξη των πόρων που μεταφέρουν το σπέρμα ή ο τραυματισμός των όρχεων. Μπορεί ακόμα να οφείλεται σε διαταραχές του σπέρματος, σε χρωμοσωματικές ανωμαλίες, σε ορμονικά προβλήματα, σε λοιμώξεις, σε στυτική δυσλειτουργία ή σε παρενέργειες λαμβανόμενης φαρμακευτικής αγωγής. Η κακή διατροφή, το κάπνισμα, το αλκοόλ και η χρήση ναρκωτικών ουσιών οδηγεί σε μείωση τόσο της ποσότητας όσο και της ποιότητας των σπερματοζωαρίων. Ένα επίσης σημαντικό αίτιο της αυξανόμενης ανδρικής υπογονιμότητας αποτελούν και διάφοροι περιβαλλοντολογικοί παράγοντες. Μελέτη του 1992 έδειξε ότι τα τελευταία 40 χρόνια η ανδρική γονιμότητα έχει μειωθεί κατά 40%, ενώ πιο πρόσφατες μελέτες κατεβάζουν το ποσοστό αυτό ακόμα και στο 50%. Η μείωση αυτή φαίνεται ότι σχετίζεται με περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως οι P.C.B.s διοξίνες που χρησιμοποιούνται στη παραγωγή χαρτιού, οι αλκυβοφαινόλες που εντοπίζονται σε βιομηχανικά και οικιακά απορρυπαντικά, διάφορα παρασιτοκτόνα και συντηρητικά τροφίμων κ.α.
Υπάρχουν πολλοί διατροφικοί παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την παραγωγή σπέρματος. Η ανεπαρκής πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων, ψευδάργυρου και φυλλικού οξέος φαίνεται σύμφωνα με μελέτες να οδηγεί σε χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων. Το σελήνιο επηρεάζει τα κύτταρα LENDIG που παράγουν τεστοστερόνη και αυξάνουν την κινητικότητα του σπέρματος. Τα αντιοξειδωτικά λυκοπένιο, το συνένζυμο Q10 και η βιταμίνη Ε φαίνεται ότι αυξάνουν τον αριθμό και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων ενώ η βιταμίνη C προστατεύει το σπέρμα από τοξικές βλάβες και φθορές αποτρέποντας παράλληλα τη συγκόλληση ή συσσώρευση του σπέρματος, μιας κατάστασης όπου τα σπερματοζωάρια κολλάνε το ένα με το άλλο σε δέσμες και μειώνεται η κινητικότητά τους.
Οδηγίες για βελτίωση της ποσότητας και της ποιότητας του σπέρματος
- Αποφύγετε το κάπνισμα, το αλκοόλ, τις ναρκωτικές ουσίες και το στρες.
- Επιλέξτε οργανικά και βιολογικά φρούτα, λαχανικά και κρέατα και αποφύγετε τα τυποποιημένα τρόφιμα.
- Επιλέξτε τροφές πλούσιες σε λυκοπένιο, όπως η ντομάτα, ο τοματοπολτός, το καρπούζι και το πεπόνι.
- Επιλέξτε τροφές πλούσιες σε βιταμίνη Ε, όπως ξηρούς καρπούς, μαργαρίνες και έλαια.
- Επιλέξτε τροφές πλούσιες σε συνένζυμο Q10, όπως η σόγια, οι ξηροί καρποί, το σουσάμι, το σογιέλαιο και το ελαιόλαδο, το μπρόκολο, το σπανάκι, το κουνουπίδι, το λάχανο, τα φρούτα, τις σαρδέλες, το μοσχάρι, το χοιρινό και το κοτόπουλο.
- Αυξήστε την κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε ω-3 λιπαρά οξέα, όπως οι σαρδέλες, ο σολομός, τα καρύδια, το σπανάκι, τα σπορέλαια και ο λιναρόσπορος. Τα λιπαρά ψάρια όπως ο τόνος, ο ξιφίας και το σκουμπρί αποτελούν επίσης πολύ καλή πηγή ω-3 λιπαρών οξέων, αλλά δεν πρέπει να καταναλώνονται πολύ συχνά γιατί φέρουν βαρέα μέταλλα.
- Επιλέξτε τροφές πλούσιες σε βιταμίνη C, όπως τα εσπεριδοειδή, το λεμόνι, οι φράουλες, το ακτινίδιο, η ντομάτα, οι πιπεριές και τα ωμά λαχανικά.
- Αυξήστε την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε σελήνιο, όπως ξηροί καρποί και προϊόντα ολικής άλεσης, σε ψευδάργυρο, ο οποίος εντοπίζεται κυρίως στα οστρακοειδή και το κρέας, και σε φυλλικό οξύ, το οποίο βρίσκεται στα σκούρα πράσινα φυλλώδη λαχανικά.
Όσον αφορά την γυναικεία υπογονιμότητα στις συχνότερες αιτίες συγκαταλέγονται οι διαταραχές ωορρηξίας, η ακανόνιστη περίοδος, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, η ηλικία άνω των 35 ετών, η ενδομητρίωση, οι λοιμώξεις της πυέλου, οι δυσπλασίες της μήτρας κ.α. Το σωματικό βάρος αποτελεί επίσης ένα πολύ σημαντικό παράγοντα για την γονιμότητα της γυναίκας. Γυναίκες με δείκτη μάζας σώματος είτε κάτω, είτε πάνω του φυσιολογικού έχουν μειωμένες πιθανότητες σύλληψης λόγο ορμονικών ανισορροπιών. Επιπλέον οι παχύσαρκες γυναίκες φαίνεται ότι έχουν σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά επιτυχίας σε προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Το στρες, η αυξημένη κατανάλωση ζάχαρης και καφεΐνης, τα μειωμένα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας και η ανεπαρκής πρόσληψη συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών μπορούν να επηρεάσουν τις ορμόνες που ελέγχουν την περίοδο και την ωορρηξία. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά τη γονιμότητα των γυναικών. Οι αλλαγές αυτές περιλαμβάνουν:
- Την αύξηση της κατανάλωσης ω-3 λιπαρών οξέων με αντικατάσταση της κατανάλωσης κόκκινου κρέατος όπως αρνί, μοσχάρι και χοιρινό με λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός, οι σαρδέλες, η πέστροφα και η ρέγγα. Τα λιπαρά αυτά είναι απαραίτητα για την σωστή ορμονική λειτουργία. Ο τόνος, ο ξιφίας και το σκουμπρί αποτελούν επίσης πολύ καλή πηγή ω-3 λιπαρών οξέων θα πρέπει να αποφεύγονται γιατί φέρουν βαρέα μέταλλα και έχουν συνδεθεί με υπογονιμότητα.
- Την αντικατάσταση των προϊόντα σίτου με προϊόντα ολικής άλεσης, τα οποία είναι πλούσια σε βιταμίνες του συμπλέγματος B. Επιπλέον, μελέτες έχουν δείξει ότι γυναίκες που καταναλώνουν περισσότερους σύνθετους υδατάνθρακες, οι οποίοι βρίσκονται στα φρούτα, τα λαχανικά και τα δημητριακά ολικής άλεσης έχουν αυξημένη πιθανότητα γονιμότητας σε σύγκριση με γυναίκες που καταναλώνουν περισσότερους απλούς υδατάνθρακες, όπως η ζάχαρη, το άσπρο ψωμί, τα λευκά μακαρόνια, το άσπρο ρύζι, τα γλυκά κ.λ.π.
- Την αποφυγή της καφεΐνης, η οποία φαίνεται να μειώνει την γονιμότητα. Η καφεΐνη μπορεί να βρίσκεται σε πληθώρα ροφημάτων όπως ο καφές, το τσάι, η σοκολάτα και τα αναψυκτικά.
- Την μέτρια ή και πλήρη αποφυγή αλκοολούχων ποτών. Η υπερκατανάλωση αλκοόλ φαίνεται ότι μειώνει τα επίπεδα γονιμότητας και την πιθανότητα σύλληψης.
- Την κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων χαμηλών σε λιπαρά, τα οποία φαίνεται να βοηθούν στην αύξηση της γονιμότητας.
- Την αύξηση κατανάλωσης τροφών πλούσιων σε μαγνήσιο, όπως οι ξηροί καρποί, οι σπόροι, ο ανανάς, η μπανάνα, τα σκούρα πράσινα λαχανικά και η μαύρη σοκολάτα.
- Την αύξηση κατανάλωσης τροφών πλούσιων σε ψευδάργυρο, όπως οι ξηροί καρποί, το κρέας και τα οστρακοειδή.
- Την αύξηση κατανάλωσης τροφών πλούσιων σε βιταμίνη Β6, όπως οι πιπεριές, τα σπαράγγια, το κοτόπουλο, τα αυγά, οι φακές και το καστανό ρύζι.
Γαζής Π. Γιώργος, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Πεφανερωμένης 9 Λευκάδα, τηλ. 2645022822, 6944373860
