Γράφει η Μαρία Γιαννικοπούλου.
Ο Antonio Lucio Vivaldi , ο «κοκκινομάλλης παπάς» ( Il Prete Rosso) όπως είναι γνωστός λόγω του χρώματος των μαλλιών του, γεννήθηκε στις 4 Μαρτίου 1678, στη Βενετία. Ο πατέρας του Giovanni Battista Vivaldi, αρχικά εργαζόταν ως κουρέας, αργότερα όμως ασχολήθηκε επαγγελματικά με το βιολί και υπήρξε ο πρώτος δάσκαλος βιολιού του Antonio, ο οποίος εξελίχθηκε σε βιρτουόζο του οργάνου. Μαζί έκαναν περιοδείες στη Βενετία, δίνοντας παραστάσεις. Από τη γέννησή του, αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας και ταλαιπωρούταν από μια μορφή άσθματος, που τον εμπόδιζε να ασχοληθεί με τα πνευστά όργανα. Μάλιστα λέγεται ότι βαφτίστηκε τη μέρα της γέννησης του, λόγω μεγάλου κινδύνου να πεθάνει.
Τα πρώτα του μαθήματα στη σύνθεση, τα παίρνει από τον Giovanni Legrenzi, διάσημο συνθέτη της Μπαρόκ εποχής (1600- 1750) και διευθυντή της χορωδίας στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου. Σε ηλικία μόλις 24 ετών και έχοντας ήδη αρκετές μουσικές γνώσεις, προσλαμβάνεται ως δάσκαλος βιολιού, στο ορφανοτροφείο του Ospedalle della Pietà, το οποίο λειτουργούσε και σαν μουσική σχολή. Ένα χρόνο αργότερα, χειροτονείται ιερέας, αλλά το άσθμα του, τον εμποδίζει να ιερουργεί, οπότε απαλλάσσεται από τη Θεία Λειτουργία.
Τα περισσότερα έργα του τα έχει συνθέσει στο ορφανοτροφείο. Κονσέρτα [1], καντάτες[2], ορατόρια[3] και πλήθος θρησκευτικών έργων, τα προορίζει για τα σύνολα που αποτελούνται από παιδιά του ορφανοτροφείου. Έχει αναλάβει τη διδασκαλία της χορωδίας και επίσης παραδίδει μαθήματα της viola all’ inglese[4]. Οι σχέσεις του όμως με τα εκάστοτε συμβούλια του ορφανοτροφείου, δεν ήταν πάντα οι καλύτερες. Έτσι το 1709, εκδιώκεται από το ορφανοτροφείο και δουλεύει ως ελεύθερος μουσικός. Δύο χρόνια μετά, η διοίκηση του ορφανοτροφείου, αντιλαμβανόμενη τη μεγάλη του αξία σαν μουσικού και δασκάλου, τον επαναπροσλαμβάνει, δίνοντας του μάλιστα τη θέση του Μaestro di Concerti, μια θέση που τον καθιστά υπεύθυνο για κάθε μουσική δραστηριότητα του ιδρύματος. Από το 1718 ξεκινά περιοδεία σε όλη την Ιταλία και τη Βιέννη. Την ίδια χρονιά, προσφέρεται στο Vivaldi η θέση του Maestro di Capella, στην αυλή του πρίγκιπα Philip της Μάντοβα (Mantua), όπου μένει εκεί για 3 χρόνια, συνθέτοντας αρκετές όπερες ακόμα. Στη Μάντοβα, o συνθέτης συνδέεται με τη νεαρή τραγουδίστρια Anna Tessieri Giro, η οποία μαζί με τη αδερφή της, τον συνοδεύουν στις περιοδείες του. Αν και ο ίδιος το αρνούνταν, υπήρχαν φήμες για σχέση με την Anna.
Ένας από τους πιο διαδεδομένους τρόπους διασκέδασης στη Βενετία του 18ου αιώνα, ήταν η όπερα[5]. Έτσι, ο Vivaldi ξεκινά να ασχολείται με το είδος αυτό, γράφοντας την πρώτη του όπερα «Ottone in Villa». Το 1724 γίνεται ιμπρεσάριος[6] στο θέατρο Sant’Angelo στη Βενετία. Συνολικά έχει γράψει 46 όπερες, αν και ο ίδιος ισχυριζόταν ότι έγραψε 94. Ανάμεσά τους, η χαμένη όπερα «Nerone fatto Cesare», η «Arsilda regina di Ponto», η οποία αρχικά απαγορεύτηκε καθώς αναφερόταν στον έρωτα της βασίλισσας Arsilda με άλλη γυναίκα, η «Olimpiade» και οι πιο δημοφιλείς «La constanza trionfante», «Farnace» και «Tito Manlio». Το προοδευτικό ύφος στις όπερές του, έχει ενοχλήσει πολλούς από τους μουσικούς της εποχής του, σε σημείο να κατηγορούν τον ίδιο και το έργο του δημοσίως. Το 1725 επιστρέφει στη Βενετία.
Στο απόγειο της καριέρας του, δέχεται τιμές από Ευρωπαίους ηγέτες. Απολαμβάνει το θαυμασμό των βασιλιάδων, ενώ ο αυτοκράτορας Κάρολος ο Στ’, του δίνει τον τίτλο του Ιππότη, χρυσό μετάλλιο και πρόσκληση να επισκεφτεί τη Βιέννη. Έχει αποκτήσει μεγάλη φήμη και ζει εύπορα, λόγω των μεγάλων εσόδων του από τη μουσική. Ωστόσο, οι μουσικές προτιμήσεις του κοινού, που συνεχώς αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου, τον καθιστούν προς το τέλος της ζωής του, εκτός εποχής. Η σπάταλη ζωή που κάνει, αλλά και ο θάνατος του προστάτη του, αυτοκράτορα Καρόλου, τον οδηγεί άπορο και ξεχασμένο σε πτωχοκομείο της Βιέννης. Ο Vivaldi πεθαίνει στις 27- 28 Ιουλίου 1741, σε ηλικία 63 ετών.
Ο Vivaldi, υπήρξε ιδιαίτερα καινοτόμος για την εποχή του. Ο Johann Sebastian Bach επηρεάστηκε από τα έργα και το ύφος του. Έγραψε πάνω από 477 κονσέρτα για σόλο όργανα, όπως βιολί, φαγκότο, τσέλο, όμποε, φλάουτο, viola d’amore[7], φλογέρα, λαούτο, μαντολίνο, διπλά κονσέρτα για δύο βιολιά, δύο μαντολίνα, δύο όμποε, και 47 κονσέρτα για τρία και περισσότερα όργανα. Συνέθεσε πλήθος θρησκευτικών έργων, σονάτες[8], συμφωνίες[9] και μουσική δωματίου[10]. Επέκτεινε τις εκτελεστικές τεχνικές, ιδιαίτερα στο δοξάρι, ενώ τα δεξιοτεχνικά του έργα, απαιτούν υψηλή τεχνική και αυτοσχεδιαστική ικανότητα από τον εκτελεστή. Θεωρείται από τους πιο σημαντικούς συνθέτες της εποχής του, ενώ με τη μουσική του επηρέασε βαθιά πλήθος συνθετών της γενιάς του, αλλά και τους μετέπειτα. Σήμερα ο Vivaldi συγκαταλέγεται στους πιο δημοφιλείς και περισσότερο ηχογραφημένους συνθέτες του Μπαρόκ.
Ακούμε το «L’estate» («Καλοκαίρι» :τρίτο μέρος- ξέσπασμα καταιγίδας ) από το «Le quattro stagioni» («οι Τέσσερις εποχές») (1723) που αποτελεί μέρος του έργου «Il cimento dell’armonia e dell’inventione» («Πάλη μεταξύ της αρμονίας και της καινοτομίας»).
Είναι τέσσερα κονσέρτα, όπου σκιαγραφούνται σκηνές για κάθε μια εποχή του έτους. Για το κάθε ένα υπάρχει και ένα μικρό σονέτο, γραμμένο πιθανόν από τον ίδιο το Vivaldi. Οι «Τέσσερις εποχές» είναι χαρακτηριστικό δείγμα περιγραφικής μουσικής (σύνθεση με περιγραφικό ή διηγηματικό χαρακτήρα, που εμπνέεται από εξωμουσικές ιδέες όπως μύθους, παραμύθια, ποιήματα, ζωγραφικοί πίνακες, ή μιμείται ήχους του περιβάλλοντος όπως πουλιά, θύελλα, θάλασσα, ρυάκια.
Ακούμε το κονσέρτο για δύο μαντολίνα, έγχορδα και τσέμπαλο σε Σολ μείζονα ( Allegro –Andante- Allegro).
Η Μαρία Γιαννικοπούλου είναι απόφοιτος του Ιονίου Πανεπιστημίου τμήματος Μουσικών Σπουδών.
[1] Μουσική σύνθεση για σόλο όργανο ή και σπανιότερα για περισσότερα όργανα, υπό τη συνοδεία ορχήστρας Ευρωπαϊκής μουσικής
[2] Είδος μουσικής σύνθεσης, θρησκευτικού ή κοσμικού περιεχομένου για φωνή, με ή χωρίς χορωδία, με οργανική ή ορχηστρική συνοδεία
[3] Μουσική σύνθεση, μεγάλης διάρκειας για σόλο φωνές, χορωδία και ορχήστρα, θρησκευτικού περιεχομένου
[4] Είδος μικρής βιόλας διαδεδομένης στην εποχή του Μπαρόκ, γνωστή και ως lyra viol
[5] Μουσικό θεατρικό είδος που ενσωματώνει πολλά καλλιτεχνικά είδη όπως μουσική, θέατρο, χορός και σκηνογραφία
[6] Θεατρικός ή καλλιτεχνικός επιχειρηματίας που αναλαμβάνει τα έξοδα καλλιτεχνών, για θεατρικές παραστάσεις ή συναυλίες
[7] Άλτο βιόλα που εμφανίζεται τον 16ο αιώ.
[8] Οργανική μουσική μορφή, με πολλά μέρη
[9] Sinfonia: είδος οπερατικής εισαγωγής
[10] Musica da Camera: μουσική που προορίζεται για μικρά σύνολα μουσικών οργάνων, που εκτελούν σε μικρούς χώρους (συνήθως για 2 ως 4 όργανα)
