Τα μάτια είναι από τα σημαντικότερα όργανα του ανθρώπινου σώματος, καθώς ακόμα και μια μικρή έκπτωση της όρασης μπορεί να επηρεάσει σημαντικά καθημερινές μας δραστηριότητες όπως η οδήγηση, η ανάγνωση και/ή η ικανότητα εργασίας. Η έλλειψη ή ανεπαρκής πρόσληψη συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών από τη διατροφή μπορεί να οδηγήσει σε οφθαλμολογικές βλάβες.
Το σημαντικότερο θρεπτικό συστατικό για την καλή λειτουργία της όρασης είναι η βιταμίνη Α (ρετινόλη). Η βιταμίνη Α δεν συντίθεται από τον ανθρώπινο οργανισμό και πρέπει να λαμβάνεται εξωγενώς μέσω της διατροφής. Καλές πηγές βιταμίνης Α είναι τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης όπως το συκώτι, το μοσχάρι, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και τα ψάρια. Τα πολύχρωμα φρούτα και λαχανικά περιέχουν την λεγόμενη προβιταμίνη Α ή β-καροτένιο, η οποία μετατρέπεται σε ρετινόλη από τον οργανισμό με την πέψη της τροφής. Τροφές που αποτελούν καλές πηγές προβιταμίνης Α είναι τα καρότα, οι γλυκοπατάτες, το σπανάκι, το λάχανο, οι πιπεριές, το μαρούλι και τα πεπόνια.
Η βιταμίνη Α συμμετέχει στο σχηματισμό της ροδοψίνης (οπτικής πορφύρας), χρωστικής των οφθαλμών που εμπλέκεται στη νυχτερινή όραση. Έτσι η βιταμίνη Α είναι απαραίτητη για την σωστή λειτουργία της όρασης στο σκοτάδι και συγκεκριμένα για την προσαρμογή του οφθαλμού στο σκοτάδι. Επιπλέον, ο συνδυασμός της με άλλες αντιοξειδωτικές βιταμίνες συμβάλει στην μείωση του κινδύνου εμφάνισης της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, ενώ ο συνδυασμός Βιταμίνης Α και λουτεΐνης φαίνεται ότι μπορεί να παρατείνει την όραση σε άτομα που υποφέρουν από μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια.
Ένα από τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της ανεπάρκειας βιταμίνης Α είναι η νυκταλωπία (αδυναμία όρασης στο σκοτάδι). Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν την ξηροφθαλμία, η οποία εκδηλώνεται με συμπτώματα πόνου και ερεθισμού του επιπεφυκότα και η εξέλκωση του κερατοειδούς που μπορεί να καταλήξει σε τύφλωση. Η ανεπάρκεια σε βιταμίνη Α είναι σπάνια στις ανεπτυγμένες χώρες και εμφανίζεται συνήθως σε διαταραχές δυσαπορρόφησης, όπως πχ στεατόρροια ή λόγω ανεπάρκειας άλλων θρεπτικών συστατικών, όπως πχ ο ψευδάργυρος.
Η απορρόφηση της βιταμίνης Α εξαρτάται από την ύπαρξη λίπους και ψευδαργύρου στην διατροφή, καθώς ως λιποδιαλυτή βιταμίνη η απορρόφηση της είναι άμεσα συνδεδεμένη με την απορρόφηση των λιπιδίων, ενώ ο ψευδάργυρος συμμετέχει στη μεταφορά της από το ήπαρ (όπου αποθηκεύεται) στον οφθαλμό. Καλές πηγές ψευδαργύρου είναι τα θαλασσινά (κυρίως στρείδια και μαλάκια), τα κόκκινα κρέατα, τα δημητριακά ολικής αλέσεως και τα λαχανικά.
Σημαντικό ρόλο για την καλή λειτουργία της όρασης φαίνεται σύμφωνα με μελέτες να ασκούν και τα αντιοξειδωτικά, κυρίως η βιταμίνη C, η βιταμίνη Ε και τα καροτενοειδή, τα οποία αντιδρούν με τις ελεύθερες ρίζες εμποδίζοντας την καταστρεπτική τους δράση στον ιστό των ματιών.
Η βιταμίνη C θεωρείται το σπουδαιότερο αντιοξειδωτικό καθώς δρα γρηγορότερα σε σχέση με τα άλλα αντιοξειδωτικά και ιστοί με υψηλή παραγωγή οξειδωτικών όπως οι ιστοί των ματιών προστατεύονται ιδιαιτέρως από τη δράση της. Καλές πηγές βιταμίνης C αποτελούν όλα τα φρούτα και τα λαχανικά, αλλά ειδικότερα οι φράουλες, τα εσπεριδοειδή, τα γκρειπφρουτ, τα λεμόνια και οι πιπεριές.
Τα καροτενοειδή βρίσκονται σε διάφορα φρούτα και λαχανικά όπως πχ σπανάκι, λάχανο, καρότα, ντομάτα κτλ., ενώ κυριότερη πηγή βιταμίνης Ε είναι το ελαιόλαδο και τα άλλα φυτικά έλαια, οι ξηροί καρποί (αμύγδαλα, φιστίκια, φουντούκια), το σπανάκι, το μπρόκολο κ.α.
Η αυξημένη κατανάλωση λίπους στη διατροφή, ειδικότερα κορεσμένων και trans λιπαρών οξέων, φαίνεται ότι συμβάλουν στον εκφυλισμό της ωχρής κηλίδας λόγω του ότι επάγουν την αθηροσκλήρωση των αγγείων του αμφιβληστροειδούς χιτώνα. Αντιθέτως, η αυξημένη πρόσληψη ω-3 λιπαρών οξέων ασκεί προστατευτική δράση κατά της αθηροσκλήρωσης συμβάλλοντας έτσι στην καλή λειτουργία της όρασης. Για το λόγο αυτό συστήνεται η κατανάλωση ψαριών τουλάχιστον 2 φορές ανά εβδομάδα.
Συνεπώς μια ισορροπημένη διατροφή με ποικιλία τροφών από όλες τις ομάδες τροφίμων συμβάλει στην πρόσληψη των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών, τα οποία είναι αναγκαία τόσο για την επαρκή ανάπτυξη και καλή λειτουργία της όρασης, όσο και για την πρόληψη ανάπτυξης οφθαλμολογικών παθήσεων.
Γαζής Π. Γιώργος, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Πεφανερωμένης 9 Λευκάδα, τηλ. 2645022822, 6944373860
