Όσα συνέβησαν στον 2ο κύκλο του προγράμματος “The island–resignified” και όσα είδαμε στην τελική παρουσίαση που έγινε στο Granny’s Traditional Home στην Λευκάδα.
Το νησί επανανοηματοδοτούμενο (The island-resignified), είναι ένα πρότζεκτ της Δήμητρας Κονδυλάτου που πραγματοποιείται για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στη Λευκάδα. Το πρότζεκτ καλεί εικαστικούς και κοινωνικούς επιστήμονες, στις/ους οποίες/ους προτείνονται/παρουσιάζονται διάφορα σημεία, στοιχεία ή πρόσωπα του νησιού με ιδιαίτερο βάρος και ενδιαφέρον, λόγω της ιστορίας, της φθοράς, της εγκατάλειψης, της ομορφιάς, της σημασίας τους, να παράξουν ένα έργο σχετικό με αυτά και με το νησί. Κατά τη διάρκεια της έρευνάς τους φιλοξενούνται στον ξενώνα Νήιον, όπου συμβιώνουν μεταξύ άλλων και με κάποιες/ους επισκέπτες του νησιού, επομένως τους δίνεται η δυνατότητα να συζητήσουν, όχι μόνο με τις/ους κάτοικους τους οποίους συναντούν, αλλά και με τις/ους τουρίστες, και να διαμορφώσουν έτσι μια πιο διευρυμένη εικόνα της Λευκάδας.
Τα κριτήρια επιλογής των έργων, είναι αφενός η περιεχομενική και η μορφική τους αρτιότητα, πρόκειται για πρότζεκτ ενταγμένα στα πεδίο της σύγχρονης τέχνης, έρευνας και επιστήμης, που όμως ταυτόχρονα αναδεικνύουν σημαντικά ζητήματα του τόπου, που πολλές φορές απασχολούν και την παγκόσμια κοινότητα, τα οποία συχνά αμφισβητούν ή αποδομούν τον κυρίαρχο λόγο. Επίσης εξετάζεται όσο αυτό είναι εφικτό, λόγω του ψηφιακού χαρακτήρα του πρώτου μέρους του (η αίτηση γίνεται ψηφιακά, κατόπιν μιας επίσης ψηφιακής παρουσίασης-ξενάγησης στο νησί μέσω του ιστότοπου http://theisland-resignified.tumblr.com/), η πρόθεση της/ου συμμετέχουσας/οντα απέναντι στην τοπική κοινότητα και ο τρόπος με τον οποίο επιλέγει να διαχειριστεί τα τοπικά θέματα, ώστε να μην είναι ούτε επιφανειακός και υπερβολικά αοριστολογικός, πράγμα που συμβαίνει συχνά στη σύγχρονη τέχνη, ούτε ιδιαίτερα δεικτικός, δεδομένης της προσωρινότητας του πρότζεκτ.
Αυτό το τελευταίο κριτήριο, σε σχέση με τον κοινωνικό χαρακτήρα του πρότζεκτ και την επιδιωκόμενη συνοχή μεταξύ των έργων, ήταν καθοριστικό, ώστε να επιλεγούν για τη δεύτερη εκδοχή του πρότζεκτ, περισσότερες συμμετοχές ανθρώπων που κατάγονται (κατά το ήμισυ ή εξ ολοκλήρου από την Ελλάδα), δεδομένης της μεγαλύτερης γνώσης, εξοικείωσης και τριβής τους με θέματα της ελληνικής πραγματικότητας, που οδηγούν στη διαμόρφωση πιο ουσιαστικών και σύνθετων προβληματισμών και γειωμένων προτάσεων.
Η τελική λοιπόν επιλογή, που οδήγησε στη σημερινή παρουσίαση, βασίστηκε σε δύο άξονες, οι οποίοι προέκυψαν από τις προτάσεις των συμμετεχουσών/όντων, τη μυθοπλασία/προσωπική αφήγηση και την καταγραφή/έρευνα πεδίου, οι οποίοι σε πολλές περιπτώσεις, αν όχι σε όλες, τέμνονται, διασταυρώνονται και μεταπηδούν, αλλάζουν πορεία και ξαναγίνονται παράλληλοι ή αποκλίνοντες.
Πρόκειται τελικά για τεθλασμένες γραμμές, για μια απρόβλεπτη γεωμετρία, όπως γράφουν οι Quimera Rosa και η Dolores στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου τους, Akelarre Cyborg στον Κάβο της Νηράς, όπου η νεκρή πια ποιήτρια και φίλη τους Πάτρι, χαμένη σε μια υπόθεση πολιτικής και αστυνομικής διαπλοκής στη Βαρκελώνη, συναντά τη Σαπφώ, ανταλλάσσουν ποιήματα για τον έρωτα, πριν να φύγουν μαζί από τα Πευκούλια για το Ιόνιο. Στο πρότζεκτ τους οι προσωπικές, οι τοπικές και οι παγκόσμιες αφηγήσεις, ποιητικές, κυριολεκτικές και γεωπολιτικές, δομούν και δομούνται, τοποθετούνται σε έναν παγκόσμιο χάρτη, μέσω της καλλιτεχνικής ή της απλής τους συμμετοχής σε τελετές-επιτελέσεις σύγχρονης–μαγείας–τέχνης. Από τη Βολιβία στο Περού, στην Ευρώπη, στην Ελλάδα, στη Λευκάδα, ανακαλύπτουν και συλλέγουν τα συστατικά τους, αποκαλύπτουν τα μυστικά τους και τα μυστικά των άλλων, για ιστορίες διαφθοράς, αποικιοκρατίας, παράδοσης, συλλογικής μνήμης και κατασκευάζουν μια πυκνή αφήγηση, την οποία μοιράζονται και δημοσιοποιούν, ζητώντας με τον πιο ποιητικό τρόπο δικαιοσύνη.
Με αφορμή μια άλλη υπόθεση δικαιοσύνης ή μάλλον εξακρίβωσης, η Εύα Γιαννακοπούλου φθάνει στη Λευκάδα από την Ιθάκη, ρωτώντας τους περαστικούς που συναντά και στα δύο μέρη για την εντοπιότητα του Οδυσσέα και άρα τη σημερινή τοποθεσία της Ομηρικής Ιθάκης. Στο Δούρειο Ύφφος το ταξίδι με το μηχανάκι γίνεται το εικαστικό μέσο σε ένα έργο που εμπλέκει την ταυτότητα του Οδυσσέα με αυτήν της Hildegard von Bingen και αυτή της Εύας. Τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και μυθοπλασίας διαχέονται και τα πρόσωπα τείνουν να ταυτιστούν το ένα με το άλλο, τόσο ώστε τελικά αντί να δοθεί απάντηση, ακυρώνεται τελείως η σημασία της τοπολογίας και πολλαπλασιάζεται η ισχύς του μύθου.
Σχετικά με το ταξίδι, τον επαναπατρισμό και τον αστικό μύθο, η Εριφύλη Βενέρη αποσπά την ιστορία του Αμερικάνου, κατά κόσμον Ιωάννη Σολδάτου, αφηγούμενη από τη γυναίκα του Ακριβούλα και την παρουσιάζει σε συνεργασία με τον Αδαμάντιο Καφετζή, ο οποίος αναζητά στο έργο και τη βιογραφία του Κυριάκου Σφέτσα τα στοιχεία εκείνα που συνδέουν την παράδοση με τη νεωτερικότητα. Επιλέγοντας δυο προσωπικότητες και τις διαδοχικές μεταβάσεις τους εντός και εκτός Ελλάδας, διερευνούν πώς δημιουργούνται και αν μετασχηματίζονται οι κοινωνικές αναπαραστάσεις στις μικρές κοινωνίες.
Στον αντίποδα αυτού του πρότζεκτ, έχουμε μια performance, η οποία πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του The island – resignified, χωρίς να εντάσσεται στο κυρίως πρόγραμμά του, που αξίζει όμως να αναφερθεί. Πρόκειται για το Οικογένεια και φακές, των Krystalla, Flora και Thomas Pearce, δεύτερης και τρίτης γενιάς μεταναστρι/ών, οι οποίοι ήρθαν στη Λευκάδα, με αφορμή τη γιορτή της φακής στην Εγκλουβή και κατά τη διαμονή τους εδώ, ήρθαν σε επαφή με αναπάντεχα ελληνικά στοιχεία, και αναθεώρησαν την εικόνα που είχαν για τη χώρα καταγωγής τους. Ξεκινώντας από στερεοτυπικές αναπαραστάσεις των στιγμών εκείνων, κατά τις οποίες η ζωή τους στην Αυστραλία επανασυνδέεται με μια εκμαθημένη ελληνική ζωή, και με σημεία αναφοράς τη γλώσσα, την οικογένεια, τη θρησκεία και το φαγητό, αναρωτήθηκαν τελικά τι σημαίνει ελληνική ταυτότητα και αν υπάρχει τρόπος να ορίσει κανείς το ελληνικό εντός και εκτός Ελλάδας, ενώ απεύθυναν στο κοινό τα ίδια ερωτήματα.
Το γεγονός ότι το φαγητό είναι ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία διατήρησης της ταυτότητας και σύνδεσης με την οικογένεια και την παράδοση, είναι ένα από τα πάρα πολλά θέματα που συζητήθηκαν κατά τη διάρκεια του εβδομαδιαίου εργαστηρίου των Ελπίδας Ρίκου και Δήμητρας Κονδυλάτου, Σχετικά με την τροφή. Οι συζητήσεις, οι οποίες συνοδεύονταν από προβολές ταινιών και αναγνώσεις κειμένων σε σχέση με την τροφή συμπυκνώθηκαν στην παρασκευή και την παράθεση ενός δείπνου με “βρώσιμα αντικείμενα”, μακρινές παραλλαγές τοπικών Λευκαδίτικων συνταγών. Παράλληλα πραγματοποιούνταν μικρές επιτελεστικές δράσεις, που είχαν σχέση με πρακτικές που σχετίζονται με την τροφή.
Η Νίκη Μιλιώνη αναφέρεται συγκεκριμένα στην παραδοσιακή νυφιάτικη Λευκαδίτικη φορεσιά και τη γυναίκα της Καρυάς, στο πρότζεκτ της “Η παραδοσιακή φορεσιά του νησιού της Λευκάδας και οι σύγχρονες ανάγκες”. Το αντικείμενο της έρευνάς της είναι η στέκα, τη χρήση και την ιστορία της οποίας προσπάθησε να κατανοήσει μέσα από την εμπλοκή της με κατοίκους του νησιού και κατόπιν να κατασκευάσει μια σύγχρονη εκδοχή της. Με εμφανή και διακριτά τα στοιχεία κατασκευής της, μια αναφορά-σχόλιο για τη διαφάνεια, κύριο στοιχείο της σύγχρονης εποχής, η στέκα μετασχηματίζεται σε μπούστο, το οποίο προτείνεται ως ρούχο -και όχι πλέον ως εσώρουχο, εκφράζοντας έτσι την αλλαγή στη μόδα που φανερώνει κατ’ επέκταση την αλλαγή στις συνήθειες και τα ήθη.
Η πιο βέβαιη αλλαγή ωστόσο είναι αυτή των τοπίων. Τα τοπία εναλλάσσονται, αλλάζουν, αλλοιώνονται, μεταμορφώνονται, από κλιματικούς και ανθρώπινους παράγοντες, ιδίως όταν πρόκειται για αμμώδη τοπία. Την άμμο την παίρνει το κύμα, το ρεύμα, το νερό, ο αέρας, την μετασχηματίζει στην κυριολεξία από βουνό, σε όγκο, σε βράχο, σε θρίμμα. Είναι άπειρη και ταυτόχρονα μοναδική, είναι πολλή και ταυτόχρονα σπάνια, είναι παντού, αλλά είναι εμπορεύσιμη. Το πρότζεκτ της Νατάσας Μπιζά και της Μαρίας Παπαποστόλου ασχολείται με την αξία και τη διαχείριση της άμμου σε δύο τουλάχιστον περιοχές της Λευκάδας, τη Γύρα και τον Αμμόκαμπο.
Eυχαριστίες: Granny’s Traditional Home, ξενώνας Νήιον, καντίνα αβάλι, Old navy, 2ο Γυμνάσιο Λευκάδας.
