Σπῦρος Θᾶνος, ὁ φίλος
Ἀπό Χαρά Παπαδάτου
23.1.2017
Δέν τό περίμενα, ἧρθε ξαφνικά. Δέν μπορῶ νά σκεφθῶ τήν Λευκάδα χωρίς τήν φιγούρα τοῦ Σπύρου μέ τό ποδήλατο. Χωρίς τίς ὀξυδερκεῖς παρατηρήσεις του χωρίς τήν ἀψεγάδιαστη κριτική του χωρίς τήν ἄγρυπνη συνείδησή του, χωρίς τήν ἀσυμβίβαστη ἰδιοσυγκρασία του. Ἦταν ἕνας ἐνεργός πολίτης. Μέ μεγάλη ἀγάπη γιά τήν Λευκάδα, μέ μεγάλη ἀγάπη γιά τούς φίλους. Μιά ἀπουσία δυσβάστακτη.
Ὁ Σπῦρος ἀνήκει στούς ἀνθρώπους πού σφράγισαν μέ τήν παρουσία τους, μέ τήν ζωή τους, μέ τήν προσωπικότητά τους, μέ τήν εὐαισθησία τους, μέ τίς γνώσεις τους, μιά Λευκάδα πού τήν χάνουμε σιγά-σιγά, πού ξεγλιστρᾶ μέσα ἀπό τά χέρια μας. Τήν Λευκάδα τῶν ἀναμνήσεων. Μιά καί ἔχει κυρίαρχο ρόλο στήν συλλογική μας μνήμη. Καί εἴμαστε ὅλοι ἀπαρηγόρητοι γιά αὐτή τήν ἀπόδραση τοῦ ἀγαπημένου φίλου.
Πάντως ἕνα εἶναι σίγουρο. Ὅτι τόν Σπῦρο μέ τό ποδήλατο, τόν πάντα γεμᾶτο ζωντάνια, εἰδήσεις, κρίσεις, πολιτικές ἀναλύσεις, θά τόν βλέπουμε νά σιγοδιαβαίνει ἀέναα στούς δρόμους τῆς Λευκάδας.
Διότι δέν γίνεται διαφορετικά. Διότι δέ βολεί να λησμονήσουμε.
Ο βιολιστής, μαθηματικός, ζωγράφος αλλά και διηγηματογράφος κ. Παντελής Σταματέλος μας έστειλε τα παρακάτω συμμετέχοντας στην απώλεια του Σπύρου Θάνου.
Σπύρος Θάνος
Ο Σπύρος Θάνος έφυγε. Έζησε τον προσωπικό του μύθο και το όραμα του για τον κόσμο με ένα αφοπλιστικά απόλυτο τρόπο. Για τους φίλους του που τον αγαπήσαμε η απώλεια είναι μεγάλη. Πιστεύω ότι και για τη Λευκάδα η απώλεια είναι μεγάλη όσο και αν οι τωρινοί της κάτοικοι ενδεχομένως θεωρούν ότι μία τέτοια σκέψη είναι υπερβολική. Φοβάμαι ότι η πόλη της νεότητας μου που τόσο αγάπησα εγώ όπως και Σπύρος επί της ουσίας δεν υπάρχει πια. Άλλαξε. Στην δικιά μου σκέψη είναι παρηκμασμένη πολιτισμικά και ας ακμάζει οικονομικά. Οι καιροί άλλαξαν. Τέλος εποχής.
Παντελής Σταματέλος
Αθήνα Δευτέρα 23 Ιανουαρίου 2017
Το παρακάτω διήγημα είναι αφιερωμένο στον φίλο Σπύρο Θάνο. Δημοσιεύεται για πρώτη φορά στην μνήμη του.
Ο φίλος μου ο Σ. και η ταινία μου
Όταν ήμουν 17 χρονών, επί δικτατορίας, περνούσα έξω από το μαγαζί του Σ.. Στην πλατεία- κατάστημα ηλεκτρικών ειδών. Το να πουλάει κανείς ηλεκτρικά είδη εκείνα τα χρόνια ήταν το ιδεώδες επάγγελμα για στοχαστές. Οι πελάτες ήταν λιγοστοί, οι ανάγκες των ανθρώπων για τέτοια αντικείμενα περιορισμένες και ο κόσμος δεν είχε λεφτά για περιττές πολυτέλειες. Άφθονος χρόνος λοιπόν για σκέψη και διάβασμα. Καθόταν έξω από το μαγαζί. Ακουμπούσε γερμένος στην πόρτα στο αριστερό του χέρι που κρατούσε ένα ξεχασμένο τσιγάρο και το βλέμμα του πετούσε μακρυά πάνω από τις στέγες απέναντι. Ονειροπολούσε και ποιός ξέρει ποιές επαναστάσεις ή ρομαντικούς έρωτες πρόβαλε στο γαλάζιο του ουρανού και στα τριανταφυλλιά σύννεφα πριν έρθει το σούρουπο. Η ανθρώπινη παρουσία τον έφερε απότομα πίσω στον μάταιο κόσμο μας και με ρωτάει λες και με ήξερε χρόνια. “ Να σου πω, ποια είναι η καλύτερη σου ταινία μέχρι τώρα; Χωρίς καν να χρειαστεί να σκεφτώ, του λέω. “ Η πρώτη αγάπη” αυτό το ρώσικο που είδα πριν έξι χρόνια το καλοκαίρι στο Πάνθεον. Και εμένα μου λέει,… κόλλα το. Το είχε παίξει την ίδια εβδομάδα με το “Τσαπάγιεφ” και τον “Αμλετ”. Καταπληκτικό, του λέω. Ήμουν στην Πέμπτη Δημοτικού, έκλαιγα και προσπαθούσα να κρυφτώ. Με την καταπληκτική δεκαεξάχρονη Τάνια και τον ευαίσθητο και ονειροπόλο φίλο της. Κλειστός, λιγόλογος- παιδί ακόμη, τρελός από την αγάπη του γι’ αυτή. Ήταν καλοκαιρινές διακοπές, κολυμπούσανμε τα άλλα παιδιά στη λίμνη και ζούσαν μελαγχολικά και με τρόμο τις τελευταίες μέρες του έρωτα τους. Θα έπαιρνε μετάθεση ο πατέρας της Τάνιας και όταν συναντήθηκαν για τελευταία φορά ο μικρός έβγαλε την μπλούζα του και στο στήθος του ο ήλιος είχε γράψει το όνομα της- είχε βάλει χαρτάκια με τα γράμματα. Η Τάνια τότε, η όμορφη ξανθιά και μελαγχολική Τάνια του είπε θλιμμένα και τρυφερά: “Τα ζεστά ρούχα του χειμώνα θα το σβύσουν κι’ αυτό”. Εμείς μου λέει ο Σ. Έχουμε τα ίδια ηλεκτρόνια σ’ αυτά τα ζητήματα. Απ’ αυτό το γεγονός μας συνέδεσε μία φιλία.
Σε ονειροπολήσεις και φαντασιώσεις σχετικά με την τελευταία μου επιθυμία σε περίπτωση καταδίκης σε θάνατο ή ανίατης ασθένειας σκέφτομαι ότι θέλω να ξαναδώ αυτή την ταινία.
Άλλες φορές φαντάζομαι τον εαυτό μου να τρέχει σαν τρελός να προλάβει να πάει το βίντεο της ταινίας στον φίλο μου επειδή του απομένουν λίγες ώρες ζωής.
Κάποτε όταν πρωτοβγήκε το ιντερνέτ, με έπιασε η μανία να βρω την ταινία να την ξαναδώ. Δεν κατάφερα τίποτα. Που και που μου έρχεται στο μυαλό. Μετά το ξεχνάω. Ίσως κατά βάθος να μη θέλω να τη βρω. Έτσι από φόβο μη πειράξω τα ιερά χρόνια της εφηβείας μου. Ίσως όταν πηγαίνω σινεμά ψάχνω ασυνείδητα πάντα να δω αυτή την ταινία. Όλα αυτά τα χρόνια που πέρασαν η Τάνια έζησε τη δικιά της ζωή στον κόσμο των ονείρων μου εκεί που υπάρχουν όλα όσα δεν έζησα. Μεγάλωσε κι αυτή. Κάποιες φορές όταν τελειώνει τις δουλειές του σπιτιού κοιτάζει μελαγχολικά από το παράθυρο και με κάποια θλίψη αναλογίζεται το πόσο πολύ την αγάπησε εκείνος ο μικρός τότε..
Τα χρόνια πέρασαν, το κατάστημα ηλεκτρικών ειδών δεν υπάρχει πια το κατάπιε η παγκοσμιοποίηση. Οι επαναστάσεις δεν έγιναν και οι ρομαντικοί έρωτες ξεθώριασαν.Ένας αέρας φύσηξε και τα σάρωσε όλα στη μικρή μας πόλη. Ο φίλος μου ο Σ. ονειροπολεί παρατηρώντας τους περαστικούς πίσω από τη τζαμαρία μιας κεφετέριας.. Απέναντι του κάθεται και τον κοιτάζει τρυφερά – νομίζω ότι κάποιες φορές την έχω δει – μία όμορφη γηραιά κυρία με γαλάζια μάτια. Η Τάνια. Η Τάνια μας.
Παντελής Σταματέλος
Αθήνα Μάρτιος 2012
