Κείμενο φωτογραφίες Κώστας Σκλαβενίτης
Συνδιοργανωτές μαζί με τα ΓΑΚ, ο Δήμος Λευκάδας και η Ιερά Μητρόπολη Λευκάδας & Ιθάκης.
Τα γεγονότα γρήγορα κυκλοφόρησαν στο νησί και τριακόσιοι άνθρωποι από Σαφακιώτες, Καρυά, Πόρο, Μαραντοχώρι, Καριώτες, Κατούνα, Αλέξανδρο, Απόλπαινα, Δράγανο, Κοντάραινα κ.α χωριά κατέφτασαν έξω από τη μονή. Ακόμη και ο κλήρος στάθηκε στο πλευρό των εξεγερθέντων.
Οι εξεγερμένοι κινήθηκαν απειλητικά προς τη πόλη πυρπολώντας οικίες και χωράφια μελών της ανώτερης κοινωνικής τάξης, των “αρχόντων”.
Όταν τα νέα έφτασαν στη Κέρκυρα αποφασίστηκε και κηρύχτηκε στο νησί της Λευκάδας στρατιωτικός νόμος και πολεμικά πλοία με στρατιώτες κατέφτασαν στο νησί.
Δήμευσαν τις περιουσίες 20 Λευκαδιτών από διάφορα χωριά, τέσσερις άνθρωποι απαγχονίστηκαν και δύο φυλακίστηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Ως ηθικός αυτουργός των γεγονότων θεωρήθηκε από τους Άγγλους ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο υπουργός εξωτερικών της τσαρικής Ρωσίας. Ο Καποδίστριας που το 1807 στη περιοχή του Μαγεμένου της Νικιάνας μετέτρεψε τους άτακτους κλέφτες σε οργανωμένο πολεμικό σώμα, την κλεφρουριά.
Επίσης για την έκθεση μίλησε η προϊστάμενη των Γενικών Αρχείων του Κράτους στη Λευκάδα κα Μαρία Μέγα και άκρως ενημερωτική για τα εκθέματα αλλά και γενικότερα σχετικά με την εξέγερση η ιστορικός ερευνήτρια κα Χριστίνα Παπακώστα.
Εμείς θα αναφερθούμε σ αυτά με στοιχεία από το πολύ καλό και ενημερωτικό τετρασέλιδο φυλλάδιο που εξέδωσαν τα ΓΑΚ Λευκάδας,όπως και πολλά από τα παραπάνω για την εξέγερση αναφέρονται σ αυτό.
Κατάλογος 15 εκθεμάτων(χειρόγραφα και έντυπα)
1. Κατάλογος των ευπόρων χρεωστών, οι οποίοι δεν είχαν καταβάλει στο Δημόσιο Ταμείο το ποσό που τους αναλογούσε για τη διάνοιξη του διαύλου. Έγγραφο συνημμένο με επιστολή του τοπικού θησαυροφύλακα Ιωάννη Ψωμά προς το έπαρχο Νικόλαο Καββαδά με ημερομηνία 7 Δεκεμβρίου 1818.
2. Κατάλογος των ευπόρων της πόλης και της υπαίθρου, οι οποίοι κατέβαλαν συνολικά 3.000 τάλληρα για την αποπεράτωση του διαύλου. Έγγραφο συνημμένο σε επιστολή των Αντωνίου Σταύρου, Ιωάννη Βαλαωρίτη και Πέτρου Πετριτσόπουλου, μελών της επιτροπής για την παρακολούθηση του έργου της διάνοιξης, με ημερομηνία 10 Ιουνίου 1819.
3. Αναφορά (ραπόρτο) προς τον έπαρχο Νικόλαο Καββαδά, τον Σπυρίδωνα Ασπρογέρακα κανονικού επιστάτη, Φιλίππου Ζαβερδινού κανονικού επιστάτη, Κωνσταντίνου Ασπρογέρακα πενήνταρχου και Θωμά Χαλικιά πενήνταρχου την οποία συνέταξαν στη μονή Επισκοπής το βράδυ που ξέσπασε η εξέγερση στις 15 Σεπτεμβρίου 1819.
4. Ληξιαρχική πράξη θανάτου του Πάνου Χαλικιά από τους Σαφακιώτες, ο οποίος επέρασε εις την άλλην ζωήν από τουφεκισμό στις 22 Σεπτεμβρίου 1819 και ενταφιάστηκε έξω από την Παναγία των Ξένων εις το θεμέλιο της εκκλησίας.
5. Προκήρυξη του άγγλου τοποτηρητή στη Λευκάδα Frederick Stovin με ημερομηνία 28 Σεπτεμβρίου 1819 ο οποίος ευρισκόμενος στην Επισκοπή καλούσε τους κατοίκους του νησιού να επιστρέψουν στα σπίτια τους, υποσχόμενος να αποστείλει εγγράφως στην Κέρκυρα τα παράπονα τους.
6. Προκήρυξη του άγγλου τοποτηρητή F. Stovin με ημερομηνία 5 Οκτωβρίου 1819,με την οποία καλεί τους εξεγερθέντες να παραδώσουν τα όπλα τους αλλά κι εκείνους που είχαν λάβει μέρος στα γεγονότα και είχαν ήδη διαφύγει από το νησί, έναντι αμοιβής 100 ταλλήρων για κάθε άτομο.
7. Καταγραφή με ημερομηνία 20 Οκτωβρίου 1819 των προσώπων οι οποίοι είχαν λάβει μέρος στην εξέγερση. Οι μνημονευόμενοι είχαν διαφύγει από το νησί και σε περίπτωση κατά την οποία δεν παρουσιάζονταν εντός 48 ωρών ενώπιον της Εκτελεστικής Αστυνομίας, οι Αρχές θα τους τιμωρούσαν με δέσμευση της περιουσίας τους.
8. Κατάλογος στον οποίο καταγράφονται τα ονόματα των τεσσάρων απαγχονισθέντων, των έξι βραχυχρόνια φυλακισθέντων κατά τη διάρκεια της εξεγέρσεως και των δύο μακροχρόνια φυλακισθέντων.
9. Κοινοποίηση της απόφασης της διοίκησης με ημερομηνία 22 Οκτωβρίου 1819, με την οποία συγκροτήθηκε η επιτροπή για τη δήμευση περιουσιών όσων έλαβαν μέρος στην εξέγερση.
10. Φάκελοι κατασχέσεων των περιουσιών των Θεόκλητου Στραβοσκιάδη, Μηνά και Θωμά Χαλικιά.
11. Δικογραφία του φυγόδικου Ιωάννη Σκιαδά ποτέ Δράκου από τους Καρυώτες, Απρίλιος 1821.
12. Προκήρυξη με ημερομηνία 6 Οκτωβρίου 1819 του αναπληρωτή λόρδου αρμοστή Frederick Adam, με την οποία κοινοποιεί στα νησιά του Ιονίου την εξέγερση της Λευκάδας και τον τρόπο αντιμετώπισης της από τα αγγλικά στρατεύματα.
13. Προκήρυξη με ημερομηνία 8 Οκτωβρίου 1819 του αναπληρωτή λόρδου αρμοστή Frederick Adam με την οποία γνωστοποιεί ότι “μερικοί κορυφαίοι της Αποστασίας υπέπεσαν εις τα χείρας των Τοποτηρητών” ενώ “Οι αποπλανηθέντες…επέστεψαν εις τα οσπήτιά των και εδόθηκαν πάλιν εις τα ήσυχα και ειρηνικά έργα των”.
14. Απόφαση της Ιονίου Βουλής με ημερομηνία 11 Οκτωβρίου 1819,με την οποία ορίζεται ότι εξακολουθεί να ισχύει στη Λευκάδα ο στρατιωτικός νόμος προκειμένου να αποκατασταθεί πλήρως η τάξη στο νησί.
15. Προκήρυξη με ημερομηνία 14 Φεβρουαρίου 1822 του άγγλου τοποτηρητή Octavio Temple, με την οποία γνωστοποείται σε όλο το νησί της Λευκάδας η ποινή που απονεμήθηκε στους φυγόδικους Σπυρίδωνα Φλογαΐτη και Ανδρέα Σκληρό. Οι δύο άνδρες συνελήφθηκαν για έγκλημα κατά του κράτους, όταν επιχείρησαν να επιστρέψουν κρυφά στη Λευκάδα.