Αύγουστος ίσον διακοπές (όχι για τον γράφοντα). Διακοπές ίσον χρόνος. Χρόνος ίσον διάβασμα, έτσι είπα να εγκαινιάσω αυτήν τη στήλη προτείνοντας τρία κλασικά βιβλία που η αξία τους είναι τόσο μεγάλη όσο είναι πολλές οι σελίδες τους. Κατά το Οι περιπέτειες τριών Ρώσων και τριών Άγγλων στη Νότια Αφρική του Ιουλίου Βερν, λοιπόν, δυο Ρώσοι κι ένας Άγγλος τον Αύγουστο.
Δε νομίζω πως υπάρχει τελειότερο μυθιστόρημα από την Άννα Καρένινα του Λέοντα Τολστόι. Βαθύ ψυχογράφημα των ηρώων του, αλλά και μιας τάξης και μιας εποχής, έχει αξέχαστους κύριους αλλά και δεύτερους χαρακτήρες. Η ασταθής Καρένινα, ο αδύναμος Καρένιν, ο επιπόλαιος, και ταυτόχρονα δέσμιος των ευθυνών του, Βρόνσκι, και πάνω απ’ όλους ο Λέβιν, το μυθιστορηματικό alter ego του Τολστόι. Χωρισμένο σε μικρά κεφάλαια, με ούτε μία φράση να είναι περιττή, όλο το μυθιστόρημα ανεβάζει σ’ ένα ανυπέρβλητο, πριν και μετά, ύψος τον λογοτεχνικό πήχη. Οι εκδόσεις Άγρα, σε πολύ όμορφη έκδοση, κυκλοφόρησαν ξανά, επίτομη, την παλαιά μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου. (Άννα Καρένινα του Léon Tolstoi, μετ. Άρης Αλεξάνδρου, Άγρα 2010)
Ο δεύτερος, και εξίσου μέγιστος με τον Τολστόι, ρώσος μυθιστοριογράφος είναι φυσικά ο Ντοστογιέφσκι, και σε εξαιρετικές, επίτομες εκδόσεις η Ίνδικτος κυκλοφόρησε τα τελευταία χρόνια κατά σειρά τους Δαιμονισμένους, τον Ηλίθιο και τους Αδελφούς Καραμαζόφ, όλα σε γλαφυρότατη μετάφραση της Ελένης Μπακοπούλου. Οι Αδελφοί Καραμαζόφ, ίσως το πιο σύνθετο κι ώριμο έργο του Ντοστογιέφσκι, είναι ταυτόχρονα συναρπαστικό μυθιστόρημα, δοκίμιο, στοχασμός πάνω στο Καλό και το Κακό, ένα παθιασμένο ξεφλούδισμα της απύθμενης ανθρώπινης ψυχής. Ο ρεαλισμός του Ντοστογιέφσκι είναι το αντίθετο της κενής, ψευτορεαλιστικής προσπάθειας για πιστευτούς διαλόγους και δήθεν αληθινές καταστάσεις. Οι ήρωές του κινούνται θεατρικά, μονολογούν, και διά του στόματός τους ο συγγραφέας φτάνει στον πυρήνα της ουσίας της ανθρώπινης ύπαρξης. (Αδελφοί Καραμαζόφ του Fedor Dostojevskij, μετ. Ελένη Μπακοπούλου, Ίνδικτος 2011)
Ο μεγάλος πρωταγωνιστής του τρίτου μυθιστορήματος, ουσιαστικά μιας τετραλογίας σ’ επίτομη έκδοση, είναι η Αλεξάνδρεια του Καβάφη. Φυσικά πρόκειται για το δαιδαλώδες, αισθησιακό, παρακμιακό, καλειδοσκοπικό Αλεξανδρινό Κουαρτέτο του Λόρενς Ντάρελ. Κι αν η Αλεξάνδρεια είναι ο ένας πρωταγωνιστής του Ντάρελ, ο δεύτερος είναι η ίδια η λογοτεχνική γλώσσα, πυκνή και περίτεχνη σαν την τέχνη που στολίζει κάθε γωνιά ενός καθεδρικού ναού. (Το Αλεξανδρινό Κουαρτέτο του Lawrence Durrell, μετ. Μαριάννα Παπουτσοπούλου, Μεταίχμιο 2009)
(Ο Μιχάλης Μακρόπουλος είναι συγγραφέας και μεταφραστής λογοτεχνίας)
