Γράφει ο Μιχάλης Μακρόπουλος.
«Δεν είχαμε περηφάνια, φιλαυτία, εγωισμό, ενώ η ζήλεια και το πάθος μάς φαίνονταν εξωγήινες έννοιες, κι επιπλέον ανόητες. Ήταν πολύ πιο σημαντικό να εκπαιδευτείς να κουμπώνεις το παντελόνι σου το χειμώνα στην παγωνιά· ενήλικες άντρες έκλαιγαν που καμιά φορά δεν το κατάφερναν».
Ο Βαρλάμ Σαλάμοφ στάλθηκε το 1937, με ποινή καταναγκαστικών έργων, στην Κολιμά στη Σιβηρία, μια περιοχή πλούσια σε χρυσοφόρα και άλλα κοιτάσματα. Τυπικά απελευθερώθηκε το 1951, ουσιαστικά το 1953. Πέθανε τσακισμένος το 1982. Τι άφησε πίσω του; Ποιήματα και 145 ιστορίες, που οι δεύτερες κυκλοφόρησαν επιτέλους και στα ελληνικά σε εξαίρετη επίτομη έκδοση, από την Ίνδικτο, υπό τον τίτλο Ιστορίες από την Κολιμά. 1950 σελίδες όπου χαρτογραφείται καταλεπτώς ένας άγνωστος, εχθρικός πλανήτης, αυτός των καταδικασμένων από το σταλινικό καθεστώς. Τεχνάσματα για την επιβίωση, εκτελέσεις με συνοπτικές διαδικασίες, κάστες στη φυλακή, όλες οι λεπτομέρειες που απαρτίζουν την ανθρωπογεωγραφία αυτού του παγωμένου πλανήτη ξεδιπλώνονται μ’ ένα οδυνηρό ξεψάχνισμα της μνήμης, ώστε να μην αφεθεί τίποτε, το παραμικρό, στο σκοτάδι. Και κύριος πρωταγωνιστής, παντού, η πείνα.
«Είναι αδύνατον να τραβήξεις τα μάτια σου από έναν άνθρωπο που τρώει».
Τι είναι λοιπόν οι Ιστορίες από την Κολιμά; γράφει στην εισαγωγή της η μεταφράστρια, Ελένη Μπακοπούλου. Είναι ένα ντοκουμέντο, μια μαρτυρία, και ταυτόχρονα υψηλή λογοτεχνία. Είναι ο πλέον ωμός ρεαλισμός μπολιασμένος αριστοτεχνικά με το φαντασιακό της τέχνης σε τέτοιο βαθμό που ο αναγνώστης να δυσκολεύεται να τα ξεχωρίσει.
«Κάτι όμως δυνατότερο από το θάνατο δεν τον άφηνε να πεθάνει. Η αγάπη; Ο θυμός; Όχι. Ο άνθρωπος ζει για τους ίδιους λόγους που ζει το δέντρο, η πέτρα, το σκυλί».
Γιατί να διαβάσει ο αναγνώστης κοντά 2000 τέτοιες σελίδες; Θα δώσω μιαν απλή απάντηση. Γιατί είναι 2000 ειλικρινείς σελίδες. Πάνω απ’ όλα στην ειλικρίνειά τους, θα ’λεγα, έγκειται το μεγαλείο τους.
(Ιστορίες από την Κολιμά, Βαρλάμ Σαλάμοφ, μετ. Ελένη Μπακοπούλου, Ίνδικτος 2011)
*Ο Μιχάλης Μακρόπουλος είναι συγγραφέας και μεταφραστής λογοτεχνίας.
Σημ.: Στην κεντρική φωτογραφία του άρθρου εμφανίζονται κρατούμενοι να δουλεύουν στα ορυχεία της Κολιμά. Η φωτογραφία είναι από φιλμ του 1934 και προέρχεται από τα αρχεία της Κεντρικής Αρχειακής Υπηρεσίας Βίντεο και Φωτογραφιών της Ρωσίας. Πηγή εικόνας : http://gulaghistory.org
