Γράφει ο Νίκος Ασπρογέρακας -Φιλόλογος
6. Του έψαλε/άκουσε τον αναβαλλόμενο
Τον επέπληξε, τον κατσάδιασε. Λέγεται στην περίπτωση που κάποιος κάνει για πολλή ώρα έντονες παρατηρήσεις και επιπλήξεις. Παράδειγμα: «Μια μέρα είχε βγει στη σκάλα της υπηρεσίας και μου ’ψελνε τον αναβαλλόμενο. -Δε μπορούμε πια να ησυχάσουμε μ’ αυτό το βρομόσκυλο» (Κ. Ταχτσής, Το τρίτο στεφάνι). Η ρήση προέρχεται από ένα τροπάριο της Μ. Παρασκευής κατά την ακολουθία της αποκαθήλωσης και αναφέρεται στο νεκρό Ιησού: «Σε τον αναβαλλόμενον το φως ώσπερ ιμάτιον» = σε σένα που ντύνεσαι το φώς σαν ρούχο. Είναι ένα δοξαστικό σε ήχο πλάγιο Α, που ψάλλεται αργά και διαρκεί πολύ χρόνο. Από τη μεγάλη διάρκειά του προέκυψε και η σημερινή σημασία της φράσης «άκουσε τον αναβαλλόμενο».
7. Από τον Άννα στον Καϊάφα
Η φράση αυτή λέγεται σε χρονοβόρα αναζήτηση αρμοδιότητας για επίλυση ζητημάτων ή για κάποιον που υποχρεώθηκε να τρέχει από τον ένα στον άλλο, ώσπου να τελειώσει μια υπόθεση του. Ένα παράδειγμα από επιστολή προς το Υπουργείο, των αγροτών Εφέσου και Βροντού: «Κάναμε αιτήσεις στο Δήμο Δίου-Ολύμπου, μας απάντησε να βγάλουμε φωτογραφίες, τοπογραφικά, συμβόλαια κλπ. γραφειοκρατία, και να πάμε στον ΕΛΓΑ. Πήγαμε στην Αντιπεριφέρεια (όπου υπάγεται ο ΕΛΓΑ), αλλά αυτή απάντησε ότι είναι αναρμόδια, να απευθυνθούμε στη Θεσσαλονίκη στην Περιφέρεια. Πήγαμε στη Θεσσαλονίκη, απάντησε θα στείλει Επιτροπή. Ήλθε μετά από μήνες η Επιτροπή, είπε ότι είναι αναρμόδια, “διότι εμείς αποζημιώνουμε μόνο τους πασσάλους, όχι για το χωράφι που σας πήρε το ποτάμι, τα δέντρα, τα λάστιχα ποτίσματος κλπ¨. Ξαναπήγαμε στο Δήμο Δίου-Ολύμπου, εκεί ανεπίσημα μάθαμε ότι δεν υπάρχουν λεφτά. Πέντε μήνες τώρα. Από τον Άννα στον Καϊάφα, με αποτέλεσμα μηδέν. Τίποτα δεν κινείται». Προέρχεται από περικοπή του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου (δεύτερο Ευαγγέλιο της Μ. Πέμπτης), που αναφέρεται στην προσαγωγή του Ιησού Χριστού στους εν λόγω αρχιερείς προκειμένου να τον δικάσουν «ἀπέστειλεν αὐτὸν ὁ Ἅννας δεδεμένον προς Καϊάφαν τον αρχιερέα».ιη’ 24).
8. Επί ξύλου κρεμάμενος
Για κάποιον που έχει μείνει φτωχός, βρίσκεται σε απελπιστική οικονομική κατάσταση μόνος και αβοήθητος, εκτεθειμένος και συνάμα ανίσχυρος να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της ζωής. Παράδειγμα από το μυθιστόρημα του Καραγάτση, το 10: «Σαν βγήκε από το νοσοκομείο, ήταν επί ξύλου κρεμάμενη, δίχως δραχμή στην μπάντα ή συγγενή να τη βοηθήσει». Η φράση προέρχεται από τον ύμνο της Μεγάλης Πέμπτης «Επί ξύλου, βλέπουσα, κρεμάμενον, Χριστέ, (…) η σε ασπόρως τεκούσα εβόα πικρώς». Αλλάζοντας το ξύλου σε ψύλλου ο Νικ. Σκαμπαρδώνης έδωσε τον τίτλο στη συλλογή 25 διηγημάτων του «επί ψύλλου κρεμάμενος» (κέδρος 2003).
9. Νίπτω τας χείρας μου.
Σημαίνει ότι δεν αναλαμβάνω καμιά ευθύνη για ότι πρόκειται να συμβεί, δε δίνω λύση στο πρόβλημα. Παράδειγμα: «Σε ερώτηση προς τον Βουλευτή Σπ. Λυκούδη η υπουργός Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου Νίπτει τας χείρας της για το «Αττικόν», το ιστορικό κτήριο του Τσίλλερ στον οδό Σταδίου, όπου στέγαζε τους κινηματογράφους «Αττικόν» και «Απόλλων», μέχρι που παραδόθηκε στις φλόγες κατά τη διάρκεια επεισοδίων το Φεβρουάριο του 2012» (businessneus, 19-10-2017). Στη τωρινή περίοδο της πανδημίας στο τέλος του ραδιοτηλεοπτικού διαφημιστικού μηνύματος για την προστασία της δημόσιας υγείας από τον covid-19 επαναλαμβάνεται η φράση. Προήλθε από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον της Μ. Πέμπτης: «ἰδὼν δὲ ὁ Πιλᾶτος ὅτι οὐδὲν ὠφελεῖ, ἀλλὰ μᾶλλον θόρυβος γίνεται, λαβὼν ὕδωρ ἀπενίψατο τὰς χεῖρας ἀπέναντι τοῦ ὄχλου λέγων· ἀθῶός εἰμι ἀπὸ τοῦ αἵματος τοῦ δικαίου τούτου· ὑμεῖς ὄψεσθε» (27, 20-24).
{“ Όταν είδε ο Πιλάτος ότι καμιά ωφέλεια δεν έφερε η παρέμβασή του υπέρ του Ιησού, αλλά μάλλον προκαλούσε θόρυβο και αναταραχή, αφού επήρε νερό ξέπλυνε καλά τα χέρια του μπροστά στον όχλο λέγοντας· “είμαι αθώος από το αίμα του δικαίου τούτου· σε σας θα πέσει η ευθύνη και το κρίμα”}.
10. Δια τον φόβον των Ιουδαίων
Επειδή φοβάμαι τους Ιουδαίους. Λέγεται για τις περιπτώσεις που παίρνουμε έγκαιρα τα μέτρα μας για πιθανό μελλοντικό κίνδυνο. Παράδειγμα: «Το πρώτο συμπέρασμα, λοιπόν, που πρέπει να βγάλουν οι αγρότες της Καρδίτσας, είναι ότι ο αγώνας τους, όχι μόνο δεν πάει χαμένος, αλλά είναι αυτός ακριβώς που εξαναγκάζει την κυβέρνηση – έστω και για την εξυπηρέτηση προεκλογικών στόχων και, πάντως, «για τον φόβο των Ιουδαίων» – ν’ ασχοληθεί μαζί τους και να προχωρήσει έστω και σ’ αυτή την απόφαση κάποιων μικροαποζημιώσεων στους πληγέντες από τις καιρικές συνθήκες παραγωγούς» (ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 13-1-2000). Η φράση από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο της Μεγάλης Πέμπτης (ζ,13) «ουδείς μέντοι παρρησία ελάλει περί αυτού δια τον φόβον των Ιουδαίων».
11. Άρον-άρον
Σήκωσέ τον, πάρε τον, κυριολεκτικά. Μεταφορικά σημαίνει γρήγορα, βιαστικά. Παράδειγμα: «Πολλά ερωτηματικά εγείρει η απόφαση του τούρκου προέδρου να αποχωρήσει άρον-άρον από τις Βρυξέλλες, μετά το τέλος της συνάντησής του με την πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ» (ιστοσελίδα in.gr 9-3-2020). Η λέξη είναι προστακτική αορίστου β΄ του ρήματος αίρω = σηκώνω και η φράση από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο της Μ. Πέμπτης. «ὁ οὖν Πιλᾶτος ἀκούσας τοῦτον τὸν λόγον ἤγαγεν ἔξω τὸν Ἰησοῦν καὶ λέγει τοῖς Ἰουδαίοις. Ἴδε ὁ βασιλεὺς ὑμῶν. οἱ δὲ ἐκραύγασαν· Ἆρον ἆρον, σταύρωσον αὐτόν» (19, 12-15).
12. Διαρρηγνύει τα ιμάτιά του
Σκίζει τα ρούχα του, κατά λέξιν. Λέγεται για την περίπτωση που κάποιος διαμαρτύρεται υπερβολικά με φωνές και χειρονομίες υποστηρίζοντας πως είναι αθώος. Παράδειγμα: «πολλοί από τους κατηγορουμένους για εγκλήματα πολέμου διαρρήγνυαν τα ιμάτιά τους ότι είναι αθώοι γιατί εκτελούσαν διαταγές ανωτέρων τους» (δίκες για τα εγκλήματα πολέμου, από την Εγκυκλοπαίδεια Ολοκαυτώματος). Συχνά έχει και ειρωνικό χαρακτήρα και τονίζει την υπερβολική αντίδραση κάποιου που υποκρίνεται τον αδικημένο. Η φράση από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο της Μ. Πέμπτης «τότε ὁ ἀρχιερεὺς διέρρηξεν τὰ ἱμάτια αὐτοῦ λέγων, Ἐβλασφήμησεν· τί ἔτι χρείαν ἔχομεν μαρτύρων; ἴδε νῦν ἠκούσατε τὴν βλασφημίαν» (26, 65).
13. Ουκ έχει πού την κεφαλήν κλίνη (ή κλίναι)
Δεν έχει πού να γείρει, να ακουμπήσει το κεφάλι του. Με τη χρήση της φράσης δηλώνουμε την αδυναμία μας να βρούμε κάπου στήριγμα στις δύσκολες στιγμές. Παράδειγμα: «Όσοι μας κατηγορούν για το μηχανισμό αγνοούν αφελώς η σκοπίμως την πραγματικότητα. Αγνοούν ότι χωρίς τον μηχανισμό δεν θα είχαμε σήμερα “πού την κεφαλή κλίνη”» (ομιλία του πρωθυπουργού προς την ΚΟ του ΠΑΣΟΚ, 27-4-2010). Από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον: «λέγει αὐτῷ ὁ Ἰησοῦς. Αἱ ἀλώπεκες φωλεοὺς ἔχουσιν καὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ κατασκηνώσεις, ὁ δὲ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἔχει ποῦ τὴν κεφαλὴν κλίνῃ» (κεφ.8, 20).
