ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΚΛΑΡΙΝΟ
Του Χρήστου – Γιάννη Φουρλάνου, Δάσκαλου – Μουσικού
Όταν σκεφτόμαστε την παραδοσιακή μας μουσική και το δημοτικό τραγούδι, δεν είναι δυνατόν να μη φέρουμε στο μυαλό μας το κλαρίνο, που είναι ο κύριος εκφραστής αυτής της παράδοσης.
Αν και η παράδοσή μας είναι πανάρχαια, το κλαρίνο στην Ελλάδα είναι «καινούριο». Ήρθε τις πρώτες δεκαετίες του 19 ου αιώνα. Δέθηκε με την ελληνική ιδιοσυγκρασία και πλέον έγινε δικό μας.
Στην ελληνική μουσική πέρασε είτε από τους τσιγγάνους, είτε από τούρκικες μπάντες, είτε κι από τους Βαυαρούς του Όθωνα. Χάρη στις εκφραστικές του και τεχνικές του δυνατότητες αντικατέστησε ζουρνάδες και φλογέρες που ήταν μέχρι τότε οι εκφραστές του δημοτικού τραγουδιού. Ο λαός μας το αγάπησε και ο έβενος ( υλικό κατασκευής του) έδωσε νέα πνοή στο δημοτικό μας τραγούδι.
Επικράτησε σε όλη την Ελλάδα και αβίαστα μπορούμε να πούμε ότι έγινε το εθνικό μας όργανο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο τσάμικος, το σήμα κατατεθέν της ελληνικής μουσικής, είναι απόλυτα ταυτισμένος μαζί του κι έτσι προβάλλεται και το κλαρίνο ως εθνικό όργανο. Προήλθε από την εξέλιξη παλαιοτέρων οργάνων αυτού του είδους. Η έρευνα έδειξε ως πρόγονό του το γαλλικό πνευστό σαλιμό (chalumeau). Η ετυμολογία αυτής της λέξης μας οδηγεί στην ελληνική λέξη κάλαμος. Στον αυλό δηλαδή πάνω στον οποίο προστέθηκαν κλειδιά.
Υπάρχει και η άποψη ότι το όνομά του το πήρε από τη λατινική λέξη clarus (καθαρό, όπως καθαρός είναι κι ο ήχος του). Σταθμός στην εξέλιξη του οργάνου είναι η προσθήκη κλειδιού στην πίσω οπή του οργάνου που στα Ελληνικά ονομάζεται «ψυχή». Βέβαια προάγγελός του είναι και ο ελληνικός αυλός (ο οποίος πάλι μας οδηγεί στο σαλιμό). Σε γενικές γραμμές οι ομοιότητες που αφορούν τόσο τις γενικές αρχές κατασκευής, όσο και τον τρόπο εκτέλεσης είναι πολλές. Ο ήχος του ταιριαστός με την παραδοσιακή μας μουσική, με αποτέλεσμα οι Έλληνες να το αγαπήσουν αμέσως.
Κλαρίνο χρησιμοποιεί και η κλασική μουσική. Αυτό το ονομάζουμε κλαρινέτο κι έχει κάποιες διαφορές από το κλαρίνο του δημοτικού μας τραγουδιού, το οποίο κράτησε το όνομα κλαρίνο.
Το κλαρίνο μας για να ανακεφαλαιώσουμε δεν ανήκει στην ελληνική οργανολογία. Οι Έλληνες παραδοσιακοί οργανοπαίχτες χρησιμοποιούν κλαρίνα του συστήματος Μίλερ. Σύμφωνα με το λεξικό της Οξφόρδης το κλαρίνο ξεκίνησε το 1690 από το Γερμανό Κρίστοφ Ντένερ και τελειοποιήθηκε από τους Muller, Boehm και Klose. Προστέθηκαν δυο κλειδιά στο κλαρίνο για τις νότες Λα και Σι ύφεση. Έτσι δόθηκε στο κλαρίνο έκταση προς τα πάνω. Με τις προσθήκες αυτές ο οργανοπαίκτης μπορεί να περάσει σε περίπλοκες τεχνικές παλαιοτέρων πνευστών.
Η ελληνική παραδοσιακή μουσική χρησιμοποιεί κλαρίνο Ντο και Σι ύφεση. Στη Θράκη χρησιμοποιούνται κλαρίνα Σολ, ακόμα και μεταλλικά κλαρίνα. Οι Έλληνες οργανοπαίχτες το εξέλιξαν. Η εξέλιξη ήταν σταδιακή και σήμερα είναι διεθνώς όχι μόνο αναγνωρίσιμο, αλλά και αξιοθαύμαστο. Υπάρχουν πολλοί κλαριντζήδες (δεν θα αναφέρω ονόματα, διότι σίγουρα κάποιους θα παραλείψω, πράγμα που δεν θέλω) υψηλού επιπέδου. Ευτυχώς που η εξέλιξη της δεξιοτεχνίας είναι καταγεγραμμένη και μας δίνει την ευκαιρία αφ’ ενός μεν να τη μελετάμε, αφ’ ετέρου να την απολαμβάνουμε.
Τέλος σπουδαίο ρόλο στη σύγχρονη πορεία του οργάνου έχουν διαδραματίσει τα μουσικά σχολεία, αλλά και πολιτιστικοί όμιλοι, σύλλογοι και φωτισμένες μορφές που πραγματικά διέσωσαν πολιτιστικούς θησαυρούς για τους οποίους μπορούμε να υπερηφανευόμαστε ότι είναι κτήμα μας.
