ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΖΩΗ!
(Λαχανόκηπος)
Του Χρήστου – Γιάννη Φουρλάνου, Δάσκαλου – Θεολόγου
Πάντα είχα την απορία πόσο χρήσιμο είναι το σχολείο στη ζωή μας. Αιτία η ξύλινη γλώσσα των μαθημάτων του και η αδυναμία του να πείσει ότι είναι χρήσιμο.
Ξεκινώντας τη «διδακτική μου καριέρα», είχα μια επιθυμία. Να είμαι χρήσιμος στους μαθητές μου. Πώς όμως μπορούσε να γίνει αυτό; Η απάντηση σε κάθε ερώτημα είναι μια αλήθεια που πρέπει να αναζητήσουμε τίμια. Τι θέλει το παιδί; Πρώτα απ’ όλα αγάπη και αναγνώριση. Ύστερα την ξεκάθαρη και σαφή πληροφορία. Αν το παιδί εμπνευστεί έχει απεριόριστες δυνατότητες να οικοδομήσει.
Δεν προτίθεμαι να απεραντολογήσω με τα θεωρητικά. Η ουσία του θέματος είναι ότι το σχολείο είναι αποτελεσματικό όταν ο δάσκαλος σέβεται το μαθητή. Όταν σκύβει πάνω από την παιδική φύση και να την κατανοεί. Έτσι κερδίζεται η εμπιστοσύνη του μαθητή.
Το επόμενο βήμα είναι να πείσουμε το μαθητή ότι οι γνώσεις του Σχολείου είναι ζωντανές. Το σχολείο δεν είναι μουσείο. ΕΙΝΑΙ ΖΩΗ.
Στο σημείο αυτό ανατρέχω στη μνήμη μου και στις παραστάσεις που έχω ως μαθητής. Είχα την εντύπωση ότι αυτά που διδάσκει είναι μόνο για να γράψουμε διαγώνισμα. Θυμάμαι: Α΄ Γυμνασίου Βασιλική Λευκάδας. Όλη τη χρονιά στα μαθηματικά κάναμε σύνολα. Είχα αποστηθίσει όλα όσα χρειαζόμουν για να περάσω την τάξη. Ένα πράγμα μόνο δεν κατάλαβα: τι είναι σύνολο. (… απίστευτο)
Το σχολείο είναι ζωή, άρα η διδασκαλία επεκτείνεται έξω από την τάξη. Η φύση και η κοινωνία δίνουν ουκ ολίγες ευκαιρίες, αρκεί να είμαστε έτοιμοι να τις εκμεταλλευτούμε. Παράδειγμα έχω διδάξει φυτολογία μέσα στη φύση, μίλησα για τη θάλασσα στη θάλασσα, μιλήσαμε για το ραδιόφωνο μέσα σε ραδιοφωνικό σταθμό. Τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά.
Επιμένω στη σύνδεση του σχολείου με τη ζωή, διότι ένα από τα έργα του η είναι κοινωνικοποίηση του παιδιού, να το εντάξει στην κοινωνία. Για να γίνει αυτό πρέπει να μάθει να ζει με τους κανόνες της κοινωνίας. Οι κανόνες δεν είναι υλικό προς αποστήθιση, αλλά υλικό προς βίωση.
Ο μεγάλος παιδαγωγός Ρούντολφ Ντράικορς είπε κάτι σημαντικό. Ο άνθρωπος πρέπει να μαθαίνει μέσα από τις λογικές συνέπειες των πράξεων του. Πράγματι ό,τι κάνουμε έχει κάποιες συνέπειες είτε θετικές είτε αρνητικές, τις οποίες πρέπει να υποστούμε.
Ένα από τα προγράμματα που έχω εφαρμόσει είναι η δημιουργία ενός λαχανόκηπου μέσα στην αυλή του σχολείου. Είχα την τύχη να συνεργαστώ με καλούς συναδέλφους.
Ο Δήμος μας βοήθησε, δίνοντας μας εξοπλισμό, δηλαδή μεγάλα παρτέρια μέσα στα οποία να είναι εφικτή η καλλιέργεια φυτών. Επιλέξαμε να φυτέψουμε λαχανικά κι όχι άνθη, όχι γιατί δεν μας αρέσουν τα άνθη, αλλά έχοντας την πεποίθηση ότι έτσι είμαστε πιο κοντά στη ζωή. Η απορία μου ήταν αν αυτή η ιδέα θα ήταν ελκυστική για τα παιδιά. Δεν χρειάστηκε πολύς κόπος να τα πείσουμε. Το πρώτο κίνητρο, για να μην κρυβόμαστε, ήταν ότι έβγαιναν έξω από την τάξη. Ο χρόνος όμως έφερε ισχυρούς δεσμούς με το πρόγραμμα. Τα παιδιά ξεκίνησαν διστακτικά. Από κηπουρικές εργασίες δεν ήξεραν τίποτε. Είχαν όμως τη διάθεση να μάθουν. Το ωραίο είναι ότι ούτε και οι συνάδελφοι ήξεραν πολλά. Ένιωσα ευλογημένος που μεγάλωσα στη Λευκάδα. Δεν χρειάστηκε να διδάξω τίποτε. Απλά να αναβιώσω τα παιδικά μου χρόνια.
Είχα μεγάλο πόθο αφενός μεν να πετύχει η προσπάθεια, αλλά αφ’ ετέρου έψαχνα κι ένα μέρος που να έχει εξασφαλισμένη την αποτυχία. Τα παιδιά έπρεπε να δουν και να συνδέσουν τις έννοιες μελετώ, προγραμματίζω, εργάζομαι, επιτυγχάνω, αποτυγχάνω. Έτσι λοιπόν πέρα από τον «καλό» χώρο βρήκα και το μέρος το δύσκολο.
Ερχόμαστε τώρα στην εξέλιξη των εργασιών. Αφού διαμορφώσαμε το χώρο, αγοράσαμε τα φυτά. Εντυπωσιάστηκα με τον τρόπο που τα κρατούσαν τα παιδιά. Έβλεπα ότι κρατούσαν κάτι πολύτιμο. Εργάστηκαν με ζήλο. Όλοι ήθελαν να δουλέψουν. Συνεχίζουμε με τον καταμερισμό εργασίας. Για να συμμετέχουν όλοι μοιραστήκαμε σε ομάδες και ημέρες ευθύνης.
Ένα πρόβλημα που προέκυπτε ήταν η προστασία των φυτών από τους μαθητές την ώρα του διαλλείματος. Αρχικά χρειάστηκε ομάδα περιφρούρησης. Όσο όμως τα φυτά μας μεγάλωναν κέρδιζαν από μόνα τους το σεβασμό του προαυλίου. Ο λαχανόκηπος περιείχε σπανάκι, αγγούρια, μαρούλια, καρότα και άλλα μυρωδικά. Μεγάλωναν μέρα με την ημέρα τα φυτά μας. Τα μεγάλωνε η φροντίδα και η αγάπη των μαθητών μας. Κάποτε ήρθε η ώρα της συγκομιδής. Με το σπανάκι φτιάξαμε σπανακόπιτα και μαζί μ’ αυτά εκθέσαμε τα προϊόντα μας. Τα εκθέσαμε και τα προσφέραμε. Ο ενθουσιασμός ήταν μεγάλος. Συνεχίσαμε με άλλες καλλιέργειες. Τώρα όμως προέκυψε ένα μείζον θέμα. Όλοι ήθελαν να λάβουν μέρος.
Ας προχωρήσουμε τώρα στα μετά το πρόγραμμα. Ο Λαχανόκηπος έδωσε την ευκαιρία για πολλά δημιουργικά επακόλουθα. Μιλήσαμε, γράψαμε απόψεις, κάναμε μαθηματικούς υπολογισμούς, μετρήσαμε. Το κυριότερο απ’ όλα ήταν η δημιουργικότητα και η έκφραση ικανοποίησης στα πρόσωπα των παιδιών.
Η πυραμίδα της ικανοποίησης των ανθρωπίνων αναγκών του Μάσλοου τοποθετεί στην κορυφή της τις ανάγκες της αυτοπραγμάτωσης. Αυτό πέτυχαν οι μαθητές του προγράμματος είδαν το έργο τους χειροπιαστό. Το γεύτηκαν. Επιβεβαιώθηκαν. Πριν τελειώσω επανέρχομαι στην «προβληματική» γωνιά του κήπου. Δίδαξε πολλά, διότι έδωσε εμπειρίες. Προβληματίστηκαν στο γιατί δεν. Επομένως η ουσία της υπόθεσης είναι ότι βγήκαμε έξω από την τάξη και φέραμε μαθησιακό υλικό μέσα στην τάξη. Πέραν τούτων κερδίσαμε και κάτι ακόμα. Την εκτίμηση των παιδιών διότι δεν είμαστε απέναντι, αλλά δίπλα. Ισότιμοι συνεργάτες.
Άξιζε τον κόπο και με το παραπάνω γιατί δημιουργήσαμε πέραν από τη μάθηση στην πράξη, στιγμές πληρότητας και δημιουργίας. Αυτές είναι απαραίτητες εκτός των άλλων και στην ψυχική ισορροπία των αυριανών ενηλίκων.
Ο λαχανόκηπος ήταν ένα απλό παράδειγμα στις δυνατότητες που έχουμε να ξεφύγουμε να απογειώσουμε τους μικρούς μας μαθητές και μαζί τους ν’ απογειωθούμε κι εμείς.
Αξίζει τον κόπο.
Χρ. Γιάννης Φουρλάνος
Δάσκαλος – Θεολόγος
