Ακριβούλα Μάλφα – Το ακριβό κέντημα της ζωής και της αγάπης.
Του Γιάννη Φαλκώνη
Ξημέρωνε στα υπερήφανα χέρια της καθώς κεντούσαν καρσάνικη βελονιά ανεμίζοντας την αέναη σπείρα της ζωής στο πρωινό φως του ήλιου, αφήνοντας το αιώνιο αποτύπωμα της τέχνης της πάνω στο αληθινό μετάξι. Το αιώνιο αποτύπωμα της δημιουργίας της Ακριβούλας – Κακλαμάνη Μάλφα.
– Είναι γνήσιες μεταξωτές κλωστές από μεταξοσκώληκα, είπε με έμφαση στην εγγονή της, είναι τόσο ελαφριές και γλιστράνε τόσο ανάλαφρα στο βαμβακερό ύφασμα που είναι σαν να κεντάς στον αέρα.
Όταν ήμουνα πολύ μικρή στην ηλικία σου, η μάνα μου μου ‘δωσε βελόνι, πανί και κλωστή και μ’ έβαλε δίπλα στις κεντήστρες στην Καρυά να κεντήσω. Τότε και οι κλωστές και το ύφασμα ήτανε από λινάρι που καλλιεργούσανε στα χωράφια οι γυναίκες της Καρυάς. Το σπέρνανε, το ποτίζανε, το ξεκολόνανεαπ’ το χωράφι, κάνανε δεματάκια τόσο δα μικρούλια, τα βάζανε στην θάλασσα ή στο ποτάμι, τα επεξεργαζόντανε με το μάγκανο, τα χτένια, το γνέθανε, το κάνανε κλωστή ψιλή ψιλή, υφαίνανε το πανί στον αργαλειό και κάνανε και τις κλωστές για το κέντημα. Ήτανε άκαμπτο το ύφασμα από λινάρι, σκληρό, αλλά απ’ όταν το έπιασα στα χέρια μου δεν σταμάτησα το κέντημα έως σήμερα! 85 χρόνια κεντάω χωρίς σταματημό! Τότε κένταγα με μιάμπαλένα από ομπρέλα που μου είχε μετατρέψει σε κεντίδι ο πατέρας μου, γιατί ακόμα και τα βελόνια ήτανε δυσεύρετα. Ήτανε πολύ φτωχά χρόνια. Η μόνη διασκέδαση των γυναικών στην Καρυά ήτανε το κέντημα. Μόλις τελειώνανε τις αγροτικές δουλειές και τις δουλειές του σπιτιού μαζευότανε όλες μαζί πέρα πέρα κάτω απ’ τον πλάτανο και κεντάγανε. Κι εγώ μικρούλα από κοντά! Πρώτα έφκιασα μια “πάντα” και της έβαλα πολλά χρώματα, όποιο χρώμα μ’ άρεσε.
Οι παλιές και καλύτερες κεντάγανε σε πυκνά λινά. Πρώτη απ’ όλες η δασκάλα όλων η Μαρία Κουτσοχέρω. Εκένταγα κι εγώ μαζί με την Μαρία την Κουτσοχέρω. Την λέγανε έτσι γιατί είχε ένα χέρι. Αυτή όμως έμαθε όλες τις γυναίκες να κεντάνε. Μιάμέρα, λέγανε οι παλιές, όταν ήταν νέα εκεί που έβοσκε τις γίδες στο βουνό εμφανίστηκε μπροστά της μια γυναίκα ντυμένη στα άσπρα και της είπε: Τι κάνεις εδώ Μαρία… άσε τις γίδες και πήγαινε να μάθεις τις γυναίκες του χωριού να κεντάνε. Με το κέντημα θα αναθρέψετε τις οικογένειές σας. Για το κέντημα είσαι γεννημένη Μαρία κι όχι για τα γίδια!.. Έτσι λοιπόν έφυγε και πήγε στην Καρυά μάζεψε τις γειτόνισες κι άρχισε να τις μαθαίνει να κεντάνε. Την παρακολουθούσα κι εγώ την θειά Μαρία. Καρφίτσωνε το κέντημα στο μανίκι της, το σφήνωνε και το τσίτωνε ανάμεσα στα πόδια της – γιατί για να το κεντήσεις πρέπει το πανί να είναι τεντωμένο αλλιώς δεν γίνεται – και κένταγε με το ένα χέρι. Η θέληση κάνει θαύματα! Φκιάστε ότι σας αρέσει μας έλεγε, βάλτε την φαντασία σας να δουλέψει, σε ένα κέντημα μπορείτε να κάνετε χίλιες παραλλαγές. Και όπως σου είπα τότε κεντάγαμε όλες σε λινάρι. Δύσκολο, αλλά πού να βρεις μετάξι και μεταξωτή κλωστή. Αδύνατον!
Έπρεπε να περάσουνε πολλά χρόνια έως ότου να κεντήσουμε σε μετάξι και βουαλάζ βαμβάκερό ύφασμα. Η μεγάλη πρόοδος έγινε με την Βασιλική Πρόνοια. Μας φέρνανε γαλλικά λινά να κεντήσουμε. Που να τα ιδείς! Θέλει το μάτι του αετού για να τα κεντήσεις! Τότε υπήρχε μεγάλη φτώχεια… Δεν μπορώ να σ’ το παραστήσω… Να φανταστείς μια ηλιόλουστη μέρα που κεντάγαμε μες τα χιόνια αφού είχε χιονίσει την προηγούμενη, μια κοπελίτσα είπε στη μάνα της ότι θέλει ψωμί με βούτυρο. Πού να το βρεί το βούτυρο η κακομοίρα; Παίρνει λοιπόν η μάνα της και βάνει χιόνι απάνω στο ψωμί. – Φάε βούτυρο. της λέει!…Και το ‘φαγε…Τέτοια φτώχεια σου λέω…Χρειαζόμαστε τα λεφτά που μας δίνανε για τα κεντήματα. Τα καλύτερα τα αγόραζε η ίδια η τότε Βασίλισσα Φρειδερίκη, ακόμα και οι κουρτίνες της ήταν με καρσάνικο κέντημα. Τα περισσότερα τα μεταπουλούσαν για πολλά λεφτά.
Στην Καρυά τα περισσότερα παιδιά μεγαλώσανε και σπουδάσανε με το βελόνι της μάνας τς.
Αυτό που κεντάω τώρα είναι της Ιωάννας μου της εγγονής μου.
Η αγάπη κεντιέται με μετάξι! Γι’ αυτό κι εγώ σου φτιάχνω την προίκα σου με χρυσό μετάξι, επειδή σ’ αγαπάω! Έλα να σε φιλήσω! Μμμμμμά! Αγαπάω όλα τα παιδιά του κόσμου αλλά πιο πολύ εσένα!
Να πιώ μια γουλιά απ’ το καφεδάκι μου τώρα.
Χάιδεψε τρυφερά τις μαξιλάρες που έφτιαχνε, τις άπλωσε με ικανοποίηση στην κατεύθυνση του ήλιου, για να τις θαυμάσει το φως και να της επιβεβαιώσει την τελειότητα ή να της αποκαλύψει τυχόν ατέλειες. Ακούμπησε ιεροτελεστικά στα χείλη της το φίνο πορσελάνινο φλιτζανάκι με τα τέσσερα μικρά ποδαράκια και την ρομαντική σκηνή ενός ζευγαριού στην ευρωπαϊκή φύση στο πλάι του και ρούφηξε το καϊμάκι καθώς στον διάφανο θόλο της μεγάλης φουσκάλας του καφέ αντανακλούσε παιχνιδίζοντας ο ολόλαμπρος ήλιος με τις ακτίδεςτου.
Ακούμπησε το φλιτζανάκι στον μικρό δίσκο δίπλα στο κρυστάλινο νερό απ’ το πηγάδι.
Εστίασε το βλέμμα της σαν αετός στο θήραμά του και με μιά αποφασιστική κίνηση βύθισε το βελόνι στο χιόνι του κάτασπρου – σαν τα χιόνια – υφάσματος δημιουργώντας αρμονικές αισθαντικές δίνες με την κλωνά. Αν ήταν μουσική θα ήταν Μότσαρτ. Αν ήταν γλυπτική, θα ήταν τα ανάγλυφα του Φειδία από τις μετόπες του Παρθενώνα με το πέπλο της Αθηνάς στα Παναθήναια. Αν ήταν ζωγραφική θα ήταν “Tο φιλί” του Gustav Klimt. Αν ήταν ποίηση θα ήταν ο Φωτεινός του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη.
– Η οικογένεια Βαλαωρίτη πριν από το 1900 ήταν η πρώτη που έφερνε στις κεντήστρες στην Καρυάευρωπαϊκά υλικά και πλήρωνε τις Καρσάνες να κεντάνε. Μετά τα μεταπουλούσαν στη Βενετία και αλλού. Μάλιστα πρότειναν και κάποια σχέδια για τα κεντήματα. Είχαν συνεχή επαφή με την Ιταλία και προφανώς τα καρσάνικα κεντήματα άρεσαν πολύ εκεί. Το ξέρω από τις πιο παλιές που γνώρισα τότε γιατί καθώς κεντάγανε μας λέγανε ιστορίες. Μετά από αυτούς και άλλες πλούσιες οικογένειες του Μαχαιρά, του Σκιαδαρέση…Υπάρχει και μιά πολύ παλιά φωτογραφία με τις νυφάδες του Σκιαδαρέση, η μία από την μιά κι η άλλη από την άλλη, ντυμένες στα λευκαδίτικα κι εγώ μικρό παιδάκι στην ποδιά τους. Έτσι οι γυναίκες σε πολύ δύσκολες εποχές είχαν κάποιο μικρό εισόδημα, αλλά πολύ σημαντικό. Οι καλύτερες κεντήστρες που εγώ πρόλαβα ήταν η Γιωργίτσα η μάνα της Φωφώς, η Σταμάτα η Ζαβιτσάνου, η Χαρίκλεια αλλά και νεότερες πολύ καλές.
Η δαχτυλήθρα κράταγε το ίσο, η κλωνά μάγευε με τις μεθυστικές της ανταύγειες καθώς η χρυσοχέρα Ακριβούλα ζωγράφιζε κεντώντας με έναν allegroρυθμό σαν την όπερα της Βιέννης στην Πρωτοχρονίατικη συναυλία, που εναλλάσσονταν τόσο φυσικά με τον λυγερό ρυθμό της “Μηλιάς που είναι στον εγκρεμό με μήλα φορτωμένη”…και στροβιλίζονταν όπως η λυγερόκορμη νύφη στον νυφικό χορό στο πανηγύρι. Η χρυσή κλωνάγεννούσε αναγεννησιακά ανοιξιάτικα μεταξένια κλωνάρια και που αντανακλούσαν στα ολόλαμπρα καθάρια μάτια της που χαμογελούσαν στην υλοποίηση της δημιουργίας!
– Άμα δεν κεντήσω θα σκάσω… δεν μπορώ… και νύχτα ακόμα με την λάμπα κέντησα μια ολόκληρη μαντανεία. Μ’ αρέσουνε τα εργόχειρα! Το δικό μας κέντημα γίνεται απευθείας χωρίς πατρόν, προσχέδιο και τέτοια…Μετράς τις κλωνές τέσσερις -τέσσερις και κεντάς απευθείας…Το κάθε κέντημα θέλει πολύ χρόνο…μήνες μπορεί και ολόκληρο χρόνο…μένουνε οι θύμησες απάνου στο κέντημα. Ο άντρας μου ο Μάχος που ήτανε πολυμήχανος, έφτιαχνε με τα χέρια του ότι μπορούσες να φανταστείς, ζωγράφιζε πολύ ωραία κι εκτιμούσε την δημιουργία ακόμη κι όταν πηγαίναμε ταξίδι μου έλεγε: Δεν θα πάρεις το κέντημά σου;
Εμείς οι Καρσάνες το έχουμε στο αίμα μας το ωραίο! Μ’ ενδιέφερε να γίνει ωραίο δεν μ’ ενδιέφερε να βγάλω λεφτά. Μ’ αρέσουνε τα δύσκολα όχι τα εύκολα! Να ψάχνω να βάλω το κλωνί με το μυαλό μου έτσι που να γίνει όμορφο. Μ’ αρέσει να δημιουργώ!
Τώρα κεντάω με γνήσιο μετάξι απ’ το Σουφλί. Από μεταξοσκώληκες όχι τεχνητό. Το είχα αγοράσει όταν πήγα εκδρομή εκεί για αυτό τον σκοπό. Είναι απίστευτα ελαφρύ! Σαν να περνάει το βελόνι χωρίς κλωστή! Δεν το σχεδιάζω με το νου μου το πάω! Μόνο στο μυαλό μου βρίσκεται το κέντημα!
Αυτό το κέντημα που φτιάχνω τώρα θα πάει στα παιδάκια της “Φλόγας”, τα παιδάκια με καρκίνο. Κάθε χρόνο τους φτιάχνω από ένα πολύ μεγάλο και το προσφέρω για να το πουλήσουνε και να έχουνε έσοδα για τα παιδιά που έχουνε ανάγκη! Εφέτος το κέντημά μου έπιασε 3.000 ευρώ για τα παιδάκια. Αυτή είναι η μεγαλύτερη ικανοποίηση. Να μπορώ να προσφέρω.
Με πήρε τηλέφωνο η κυρία που το αγόρασε και μου είπε:
– Το αριστούργημά σου το αγόρασα εγώ!
– Χάρηκα πολύ! Τι άλλο θέλω;
Ο Κόσμος μας θέλει αγαπητή Άκριβούλα… Ο Κόσμος μας θέλει περισσότερους ανθρώπους σαν κι εσένα! Ο κόσμος μας θέλει περισσότερες οικογένειες σαν την δική σου! Ο Κόσμος μας θέλει περισσότερους δημιουργούς σαν κι εσένα! Η ανθρωπότητα χρειάζεται περισσότερους ανιδιοτελείς ανθρώπους σαν κι εσένα!
Ανθρώπους στην κυριολεξία, με Α κεφαλαίο να προσφέρουνε αγάπη όπως εσύ ΆκριβούλαΜάλφα!
Σ’ ευχαριστούμε με όλη μας την καρδιά!
