Ας μεταλαμπαδεύσουμε όλες τις ημέρες του χρόνου το Φως της Ποίησης. Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023.
Γράφει ο Γιάννης Φαλκώνης
Ἄγγελος Σικελιανός – Ἀλαφροΐσκιωτος (1907) – Ὁ Βαθὺς Λόγος.
K᾿ ἕνας ἀπ᾿ ὅλους μοῦ ἔφεξε
κι ἀκόμα φέγγει λόγος. Καὶ ἡ ψυχή μου
στὴν πλάση μέσα τὸν ἀλήθεψε –
καί, νὰ μπεῖ
στὸ νόημα σύγκορμη καὶ πρίν, ἀκέρια ἐστάθη.Ὡςἕνα στύλο ἕνας σεισμός,
τὴ ζύγιασε, τὴν ἔστησε,
σὰν κυπαρίσσι ρίζες ἄδραξε ἀπ᾿ τὰ βάθη.K᾿ ἦταν ὁ λόγος τοῦ Ὀδυσσέα 100
στοῦ τραγῳδοῦ τὸ νοῦ,
ποὺ τρίσβαθα
τοῦ ραψῳδοῦ τοῦ ἐμίλει ἡ ἁρμονία
μπρὸς στὸ γιγάντειο πόνο τοῦ Αἴαντα
καὶ τὴν ἱερὴ μανία.Καὶ πιὸ μεστά,
σὰ νὰ μοῦ ἀλάφρωνε
φλέβα νεροῦ ἀγερόλαμπρου
τὴ δέντρινη κορμοστασιά μου,
ἀνέβηκε ἄδιψα, 110
ἀλαφρά, τὴ φυλλωσιά μου·
μ᾿ ἔθρεψε τὸ ἀλαφρὸ νερὸ
καὶ τὸ ἀλαφρὸ τὸ χῶμα,
καὶ ἴσια
ἡ Βούλησή μου ἀπάνω ὑψώθηκε,
σὰν τὰ μεστά, τὰ ἐφτάψηλα,
μὲ τὰ κυπαρισσόμηλα
γεμάτα κυπαρίσσια!«Εἴδωλα εἴμαστε καὶ ἴσκιοι.»
Τὸ λόγο ποὺ ἀχνίζει τὴν πράξη, 120
γιὰ νύχτες, γιὰ μέρες,
ψηλὰ στὰ βουνά,
ὅπου ἀπάτητοι δρόμοι,
στὸν βαθιὸν ἐλαιώνα
ποῦ οἱ ἄγραφοι νόμοι
πάντα ἀστράφταν μπροστά μου,
τὸν ἔφερα. Ἡ τρίσβαθη γνώμη
τώρα ἀντρίζει βαθιὰ τὰ ἥπατά μου.Ἀνέβηκα – φίλος
ἀνήφορων – ὄλες 130
τὶς κορφὲς ποὺ ἀγναντεύουν τὰ πέλαγα,
γαληνὴ ἄγγιξε ὅλα ἡ ὁρμή μου:
τὸ γεράκι ποὺ ἐπέρνα,
τὸ σύννεφο στὸν ἀγέρα,
τὸ διάστημα
ποὺ εἶχε ζώσει βαθιὰ τὸ κορμί μου.
Πόσο φῶς ἐποτίστηκεν
ἡ κρυφὴ δύναμή μου!Καὶ – ὄχι καύχημα ἀνίερο –
σὲ πηγὲς δαφνοσκέπαστες 140
ἤπια ἐγώ, καὶ στὴ στέρνα.
Τὴ ματιὰ καὶ τὴ ράχη μου
λαιμὸς βέβαιος
καὶ βέβαιο
τὸ ποδάρι ἐκυβέρνα.Καὶ εἶπα, ὅλα γύρω βλέποντας:
«Νησί,
ἀβασίλευτη στὸ πέλαο δόξα,
ὦ ῥιζωμένο
στὸ πολύβοο διάστημα, 150
καὶ στοῦ Ὁμήρου τὸ στίχο
λουσμένο,
βυθισμένο στὸν ὕμνο!
Σε έναν κόσμο που καλύπτεται ολοένα και περισσότερο από γκρίζα σύννεφα καθώς συνεχίζει μια παροδηγούμενη από τους δυνάστες του πορεία προς το σκοτάδι, ξημέρωσε η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023, με το βλέμμα των ανθρώπων να αναζητά το φως. Το φως που μεταλαμπαδεύουν οι άνθρωποι που κάνουν πράξη την αγάπη, την συναδέλφωση, την ισότητα, την ελευθερία, την ειρήνη, την δημοκρατία, τον σεβασμό στον άνθρωπο, τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματά, τον σεβασμό στην φύση, τον σεβασμό στην μάνα Γη, τον σεβασμό στον εαυτό μας, στην γνώση και στην ποίηση.
Διαχρονικά οι βιωμένες έννοιες κλειδιά για την ουσιαστική ζωή είναι η αγάπη, η γνώση και η ποίηση. Οι περιούσιες έννοιες αυτές διαιωνίζουν την ζωή και τις πανανθρώπινες αξίες, εξυψώνοντας τους ανθρώπους πάνω από το σκοτάδι της άγνοιας, τις έριδες, την διχόνοια, το μίσος, τα αδιέξοδα, την καταστροφή, τον πόλεμο και τον φρικαλέο θάνατο, που είναι επίσης διαχρονικά πολύ κερδοφόρες για την δυναστεία των ισχυρών που καταδυναστεύει τον κόσμο κερδοσκοπώντας από τον θάνατό εκατομμυρίων ανθρώπων. Μέτρο πάντων ο άνθρωπος κι όχι το χρήμα και οι δείκτες των χρηματιστηρίων.
Η ποίηση είναι ταυτισμένη με την δημιουργία. Ο αληθινός ποιητής υπερασπίζεται την ζωή και τον ζωογόνο έρωτα που είναι το αντίπαλον δέος της καταστροφής, που οδηγεί πάντα στην αυτοκαταστροφή και στον θάνατο. Ο αληθινός ποιητής είναι ο Aλαφροΐσκιωτος που αψηφώντας το σώμα του, πλησιάζει με την δύναμη του νου του, τόσο κοντά το φως της δημιουργίας ώστε γίνεται η νόηση του και η ποίηση του εξαυλωμένο φως προσφοράς προς ολάκερη την ανθρωπότητα. Ο αληθινός ποιητής είναι σύγχρονος Προμηθέας, που γνωρίζοντας ότι θα πληρώσει τεράστιο τίμημα τολμά να αντιταχθεί στην εξουσία και στους δυνάστες για να αφυπνίσει τους ανθρώπους.
Αλαφροΐσκιωτος ο Σικελιανός, έγινε ο Άγγελος της Ποίησης με το Πανανθρώπινο όραμά του, που γεννήθηκε στο πανέμορφο νησί της Λευκάδας και υλοποιήθηκε το 1907 στην έρημο της Αιγύπτου, από την νοσταλγική ενόραση του ποιητή για την φύση του γενέθλιου νησιού του και των ανθρώπων του. Από την εμπνευσμένη ενόραση του Άγγελου για την ποιητική Εύα.
Όπως εξομολογείται ο ποιητής: «Το προηγούμενο βράδυ καθώς κοιτούσαμε τον έναστρο Αττικό ουρανό, η Εύα μου είπε να παντρευτούμε…
Της λέω άκουσε με… εγώ τώρα γνωρίζω τη ζωή…Αύριο φεύγω για την Αίγυπτο πάω να επισκεφθώ τα αδέλφια μου…έχω βγάλει από καιρό τα εισιτήρια…
– Θα πάω με την αδελφή σου την Πηνελόπη στην Λευκάδα να γνωρίσω τους γονείς σου…Θα σε περιμένω όσο χρειαστεί… Μου απάντησε.
Το πρωί με συνόδευσε στο λιμάνι του Πειραιά και έφυγα με το πλοίο για την Αίγυπτο… Εκεί σε μια τέντα στην έρημο…έγραψα σε μια εβδομάδα τον Αλαφροΐσκιωτο…Λόγω τιμής»!
Ο Αλαφροΐσκιωτος «έργο-σταθμός στην ιστορία των νεοελληνικών και παγκόσμιων γραμμάτων», γράφτηκε στην άνυδρη έρημο και μας μιλάει σήμερα κατευθείαν στον νου και στην καρδιά, τόσο άμεσα, τόσο ζωτικά, τόσο αφυπνιστικά κι αποτελεί αληθινή συμβολική παραπομπή στην σύγχρονη ερημιά της εποχής που ζούμε.
Το μεγάλο θέμα είναι πως μεταλαμπαδεύεται η ποίηση στις νέες γενιές. Για αυτόν τον σκοπό χρειάζονται οι κατάλληλοι άνθρωποι που αγαπούν την ποίηση και θα μεσολαβήσουν για να διασωθεί και να διαφωτίσει τις νέες γενιές των ανθρώπων. Ένας τέτοιος άνθρωπος με Α κεφαλαίο είναι ο Ξενοφών Βεργίνης που διέσωσε και έχει στην κατοχή του τα πρωτότυπα χειρόγραφα του Αλαφροΐσκιωτου, του διαχρονικού έργου του πανανθρώπινου Ποιητή Άγγελου Σικελιανού. Διέσωσε για τις μελλοντικές γενιές τις σελίδες του Αλαφροΐσκιωτου που έγραψε με τα ίδια του τα χέρια ο Άγγελος Σικελιανός στην έρημο της Αιγύπτου σε ηλικία 23 ετών και που αποτελούν φωτεινό ορόσημο στην κιβωτό του πολιτισμού μας. Ο Ξενοφών Βεργίνης ο πολιτικός άνδρας, άνθρωπος της γνώσης και κυρίως των έργων, απέδειξε έμπρακτα την αγάπη του για τον Άγγελο Σικελιανό όταν έγινε πρωτοπόρος στην διάσωση της πνευματικής κληρονομιάς του Σικελιανού και εκφράζοντας την διαχρονική θέληση του Λαού, έγινε ο πρωτεργάτης της διάσωσης της ετοιμόρροπης οικίας του Άγγελου Σικελιανού στην Λευκάδα. Με δικές του ενέργειες χρηματοδοτήθηκε η αγορά, η αποκατάσταση και η δημιουργία του Μουσείου του Άγγελου Σικελιανού στην πόλη της Λευκάδας. Με την δική του προτροπή αφυπνίστηκαν και συντάχθηκαν οι δημιουργικές δυνάμεις της Λευκάδας και έτσι ολοκληρώθηκε το πολύτιμο Μουσείο παρακαταθήκη για τις επερχόμενες γενιές.
Πολλά μένει να γίνουν για να αποτελεί το Μουσείο Σικελιανού διαρκώς έναν ζωντανό οργανισμό που θα εκπέμπει το φως της ποίησης και της γνώσης διαχρονικά. Πρέπει να πραγματοποιούνται εκδηλώσεις και δρώμενα με παγκόσμια εμβέλεια όπως αρμόζει στον Άγγελο, την Εύα και την Άννα Σικελιανού όλον τον χρόνο.
Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει όλος ο λαός της Λευκάδας να αγκαλιάσει το Μουσείο, να αγαπήσει την ποίηση του Άγγελου Σικελιανού και να γνωρίσει το παγκόσμιας εμβέλειας έργο του.
Πρέπει να αγαπήσει τους Ποιητές μας, για να μην επιτρέψει να ξανασυμβούν αυτά που συνέβησαν με το άγαλμα του εθνικού μας ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, ο οποίος ενέπνευσε τον Άγγελο Σικελιανό, που τον τίμησε με το ποίημα του «Ωδή στον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη», το οποίο απάγγειλε στα αποκαλυπτήρια της προτομής του στις 7 Ιουνίου του 1925 στο Μποσκέτο της παραλίας στη Λευκάδα. Ο λαός της Λευκάδας πρέπει να γνωρίζει την δύναμη της ψήφου του και της δημοκρατίας στην επιλογή των ιδανικών εκπροσώπων του για να μην επιτρέψει να ξανασυμβεί το αδιανόητο που συνέβη «εν έτι 2022, όπου μηχανήματα απολίτιστων εκτελώντας εντολές βαρβάρων αποκαθήλωσαν την προτομή του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη και γκρέμισαν με τον πιο βίαιο τρόπο την σύνθεση των βράχων που ήταν εμπνευσμένη από το μνημειώδες ποίημα του εθνικού μας ποιητή «Μέριασε, βράχε, να διαβώ»…. Η ταπείνωση που υπέστη το δημόσιο αίσθημα των όπου γης Λευκαδιτών δεν έχει προηγούμενο. Η υπερηφάνεια της Λευκάδας, που έγινε Παγκοσμίως γνωστή ως το Νησί των Ποιητών, χάρις στις ηρωικούς πνευματικούς αγώνες ολόκληρων γενεών έγινε σκόνη μαζί με τους βράχους του αιώνιου Μνημείου του Εθνικού μας Ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη».
«Βασικό στοιχείο του Πολιτισμού είναι η μνήμη, κι αυτό που γκρεμίστηκε βάρβαρα ήταν αναντικατάστατο ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ το οποίο δημιουργήθηκε από τον κορυφαίο γλύπτη Γεώργιο Δημητριάδη στο σύνολό του και ανεγέρθηκε με τον τον αγώνα του Συλλόγου Λευκαδίων Αττικής και Πειραιώς, ό οποίος διενέργησε πανλευκάδιουςεράνους και τον μόχθο του Λευκαδίτικου Λαού που ανταποκρίθηκε δίνοντας με όλη την ψυχή του τον οβολό του σε αυτούς! Η κάθε πέτρα του μνημείου του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη προσφέρθηκε συμβολικά από καθένα από τα χωριά της Λευκάδας για να τιμήσει σύσσωμο το νησί της Λευκάδας τον Εθνικό Ποιητή.»
Η έμπνευση του γλύπτη για την δημιουργία της σύνθεσης του μνημείου προέκυψε από την ποίηση του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη και συγκεκριμένα από τα ποιήματα ο «Ο βράχος και το κύμα» με τον διάσημο στίχο «Μέριασε, βράχε, να διαβώ» και το ποίημα που βρισκόταν ενσωματωμένο στο μνημείο «Ἡ πρὸς τὴν Πατρίδα Ἀγάπη μου»:
Δὲν εἶναι διαβατάρικο πουλί, ποὺ γιὰ μία μέρα
σχίζει τὰ νέφη καὶ περνᾷ γοργὸ σὰν τὸν ἀγέρα,
οὔτε κισσός, π᾿ ἀναίσθητος τὴν πέτρα περιπλέκει
οὔτ᾿ ἀστραπή, ποὺ σβύνεται χωρὶς ἀστροπελέκι,
δὲν εἶναι νεκροθάλασσα, βοὴ χωρὶς σεισμό,
νοιώθω γιὰ σέ, πατρίδα μου, στὰ σπλάγχνα χαλασμό.
Ας νιώσουμε μαζί με τον Ποιητή στὰ σπλάγχνα χαλασμό.
Ξημέρωσε η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023…
Για να ξημερώσει όμως χρειάστηκαν αγώνες, όπως ο αγώνας του 1821, που εορτάζουμε σε λίγες ημέρες στις 25 Μαρτίου, τον οποίο και οι δυο Εθνικοί μας Ποιητές ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης και ο Άγγελος Σικελιανός ύμνησαν με όλον τους τον νου και την καρδιά!
Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης αποθέωσε τους αγωνιστές με μνημειώδη ποιήματα όπως ο Φωτεινός, Αθανάσιος Διάκος, Θανάσης Βάγιας, η Κυρά Φροσύνη, Αστραπόγιαννος κ.α.
Ἐπέσανε τὰ Γιάννενα, σιγὰ νὰ κοιμηθοῦνε,
ἐσβήσανε τὰ φῶτα τους, ἐκλείσανε τὰ μάτια.
Ἡ μάννα σφίγγει τὸ παιδὶ βαθιὰ στὴν ἀγκαλιά της,
γιατὶ εἶναι χρόνοι δίσεκτοι καὶ τρέμει μὴν τὸ χάσει.
Τραγούδι δὲν ἀκούγεται, ψυχὴ δὲν ἀνασαίνει.
Ὁ ὕπνος εἶναι θάνατος καὶ μνῆμα τὸ κρεβάτι
κι ἡ χώρα κοιμητήριο κι ἡ νύχτα ρημοκλήσι.
Ἄγρυπνος ὁ Ἀλὴ πασᾶς, ἀκόμη δὲ νυστάζει,
κι εἰς ἕνα δέρμα λιονταριοῦ βρίσκεται ξαπλωμένος.
Τὸ μέτωπό του εἶναι βαρύ, θολό, συγνεφιασμένο
καὶ τὄβαλεν ἀντίστυλο τὸ χέρι του, μὴν πέσει.
Χαϊδεύει μὲ τὰ δάκτυλα τὰ κάτασπρα του γένια,
ποὺ σέρνονται στοῦ λιονταριοῦ τὴν τρομερὴ τὴχαίτη.
Ἀγκαλιασμένα τὰ θεριά, σοῦ φαίνονται πὼς ἔχουν
ἕνα κορμὶ δικέφαλο, τὸ μάτι δὲ γνωρίζει
ποιὸ τάχα νἆν᾿ τὸ ζωντανὸ καὶ ποιὸ τὸ σκοτωμένο.
Ο Άγγελος Σικελιανός πάντα κρατούσε ζωντανές τις διηγήσεις των γονιών του Ιωάννη και Χαρίκλειας για τους ήρωες της οικογένειας, όπως αποτυπώνονται στο θεατρικό έργο του Γιάννη Φαλκώνη « Σικελιανός ο Άγγελος της Ποίησης ».
Διηγείται ο Άγγελος Σικελιανός:
« Οι γονείς μας, μας μιλούσαν συνέχεια για το πώς το Ελληνικό πνεύμα παρέμεινε ζωντανό παρόλα τα τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς από τους Τούρκους, και πως δημιούργησε την Επανάσταση που μας ελευθέρωσε! Έτσι και εγώ άρχισα να φλέγομαι από ενθουσιασμό για τους ήρωες του 1821.
Ανάμεσά στους ήρωες της επανάστασης δύο Σικελιανοί διακρίθηκαν στον ’Αγώνα της Παλιγγενεσίας!
Μέ την έκρηξιν τής Ελληνικής Έπαναστάσεως, ή οίκογένειά μου έθυσίασε περί τά 3εκατομμύρια για τον αγώνα!
Έθυσίασε δέ καί αίμα!
Γι αυτό στο σπίτι μας η πνοή κ’ ή ζωή του Είκοσιέναλειτουργούσε σε ακοίμητο μνημόσυνο!…
‘Ο Πέτρος Σικελιανός, αδελφός του πάππου μου, έπεσε μαχόμενος εις την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου!
«Γύμνωσε ξάφνου τό σπαθί
καί τέτοια λάμψη είχε χυθεί
πά’ στη λεπίδα του, πού λες Αρχάγγελος
απ’ τις ψηλές τις σφαίρες έκατέβαινε
νά διαλαλήση αίώνιαν άνοιξη
κρατώντας μυγδαλιάς μακρί κλωνάρι…»
«Η αντρεία ζωή, τη ζωή και τον άνθρωπον κρίνει!
Κι ο θείος μου Μιχαήλ Σικελιανός, που καθ’ όλο το διάστημα του αγώνος, βρισκόταν σε διαρκή επικοινωνία με ότι ισχυρό και αγνό έχει να επιδείξει ή Έπανάσταση του 1821.
Ήταν φίλος επιστήθιος του Καραϊσκάκη τον όποιον ελάτρευε!… και τον όποιον όταν έφθασε εις βαθύ γήρας ενόμιζε ότι βλέπει μπροστά του!… Εφιλοξένησε στο σπίτι του για πολύ καιρό την καταδιωκόμενη από τον Αλή πασά οικογένεια του Κατσαντώνη!… εστεφάνωσε τον Μπότσαρη…κιόπλισε στρατιωτικά σώματα στο Μεσολόγγι!… Αγρύπνησε ψυχή τε και σώματι διά την έκβασιν του αγώνος! ’Αργότερα, με την διοίκηση του Καποδίστρια, υπεδείχθη αμέσως, λόγω των υπηρεσιών του και της μεγάλης του νομικής δεινότητας και έγινε υπουργός της Δικαιοσύνης!…’Υπήρξε, όπως λένε οι ό ιστορικοί, το δεξί χέρι του Ιωάννη Καποδίστρια!
Έκανε το παν για την αποκατάσταση της ανωμάλου τότε πολιτειακής ζωής και της εκκολαπτόμενης βιομηχανίας της Ελλάδας!…
Ο Σολωμός ήταν φίλος του και του έστειλε τα πρώτα του ποιητικά δοκίμια, διά να τα κρίνει!
Αυτά τα ποιήματα του Διονύσιου Σολωμού με έκαναν από τα χρόνια τού Δημοτικού να ασκηθώ στο στίχο:
«Ακούστε,ακούστε με! Αν ετρέμανε
στην κούνιατα βυζασταρούδια,
εμένα με νανούρισαν,
των αντρειωμένων τα τραγούδια!»…
Ξημέρωσε η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης 2023 κι ο αγώνας συνεχίζεται… Ας αφυπνιστούμε! Ας γνωρίσουμε, ας διαφυλάξουμε κι ας μεταλαμπαδεύσουμε όλες τις ημέρες του χρόνου το αναγεννησιακό Φως της Ποίησης.
Γιάννης Φαλκώνης – Τεκμήρια Αρχείο Γιάννη Φαλκώνη
