Γράφει ο Νίκος Σταματέλος
Σκηνοθέτης Θεάτρου –
Δάσκαλος Παραδοσιακών Χορών
Aπόγευμα καλοκαιριού με το ηλιοβασίλεμα να διαμορφώνει το φωτογραφικό και κινηματογραφικό σκηνικό στο οποίο οι Λευκαδίτες χαίρονται να επιδίδονται σε όνειρα, με τον μαίστρο να μπαίνει μέσα στα στενά της βορειοδυτικής Λευκάδας και να δροσίζει ανθρώπους, σκυλιά, γατιά και σπίτια, ένας άγνωστος ποδηλατεί στην ‘’αγορά’’ και στρίβει στο στενό του Μαρκά.
Ο άγνωστος άντρας δεν περνάει τυχαία από εκεί κάθε απόγευμα την ίδια σχεδόν εβδομάδα. Την, 3η πάνω κάτω, του Αυγούστου. Σ αυτή τη πλατεία χόρεψε πρώτη και τελευταία φορά. Νοσταλγία. Στο μυαλό του εκτυλίσσονταν όλα ξανά και ξανά. Ο κόσμος στις καρέκλες, το πατάρι στημένο και οι χορευτές σε μουσικές, χρώματα, στολές, χορούς να ζωγραφίζουν τον καλύτερο πίνακα του νησιού. Να κι αυτός. Έβλεπε τον εαυτό του να χορεύει, να χαμογελάει να χαίρεται.
Μέσα σε λίγα λεπτά ζούσε και χάνονταν όλη η ζωή μέσα από αυτή την ανάμνηση. Όμως αυτή τη φορά στην τσέπη του είχε έναν φάκελο, που μέσα είχε μια επιστολή η οποία μόλις τη διάβασε τον έκανε να θέλει να φτάσει πιο γρήγορα από κάθε άλλη φορά στο σημείο. Η επιστολή τελείωνε ως εξής : Αγαπητέ αναγνώστη, αν σε άγγιξαν όλα όσα διάβασες μην με κρατήσεις. Δώσε με, θέλω να μάθουν όλοι.
Εκεί, παρακάτω, στην πλατεία δεξιά τα απογεύματα μια παρέα αγοριών έπαιζαν ποδόσφαιρο. Τα είδε και αυτή τη φορά αντί να σταθεί επιτάχυνε με το ποδήλατο του και σκόπιμα πέρασε μέσα από μια λακκούβα προκειμένου από το τράνταγμα να περιπέσει ο φάκελος διακριτικά από την τσέπη του παντελονιού του. Έτσι κι έγινε. Ο μεγάλος άσπρος φάκελος ανέμισε σα χιονοπερίστερο που προσγειώνεται ομαλά, τραβώντας όμως την προσοχή του νεαρού τερματοφύλακα, που βαρέθηκε για δευτερόλεπτα να κοιτάζει την εξέλιξη ενός ακόμη υπέρ πάντων ποδοσφαιρικού αγώνα μεταξύ της μιας συνοικίας και της άλλης, καθώς εκείνο το απόγευμα οι σκληρές κλωτσιές σπάνια επέτρεπαν να εξελιχθούν φάσεις μπροστά από τις δύο εστίες .
΄΄ Κύριε, κύριε, σας έπεσε ο φάκελος. Ει σταματήστε παιδιά πάω να σηκώσω τον φάκελο΄΄.Μέσα στις φωνές και τις διαμαρτυρίες των συμπαικτών του για την άσκοπη διακοπή του ματς, εκείνος με τον άσπρο φάκελο πλέον στα χέρια, μόλις που πρόλαβε να δει τον άγνωστο να στρίβει στη γωνία για την παραλία αριστερά στο τέλος του δρόμου . Ήταν ανοιχτός και η περιέργεια, του τι μπορεί να γράφει το χαρτί που φαινόταν ήταν πολύ μεγαλύτερη από την δύναμη που ασκούσαν με τις ιαχές τους οι δέκα νεαροί ποδοσφαιριστές και των δύο γειτονιών για την συνέχιση του παιχνιδιού. Αυτός όμως, σαν ένα μικρός Βούδας με αδημονία προς τα γραφόμενα και αδιαφορία προς τις επιταγές της στρογγυλής θεάς, είχε ξεκινήσει να διαβάζει ‘’απ’ έξω του ‘’ και όλοι οι φίλοι του καθώς πλησίαζαν ένας ένας σιωπούσαν και σα δημιουργούσαν έναν προστατευτικό κλοιό γύρω του μέχρι η ιερή, όπως διαμορφωνόταν, ανάγνωση να λάβει τέλος.
Αυτός ο χειμώνας έμοιαζε τόσο δύσκολος για μένα. Το βάρος των 57 καλοκαιριών ήταν πλέον εμφανές στην καρδιά και στο σώμα μου και το χειρότερο από όλα ήταν πως έφταναν σε μένα, συζητήσεις ότι φέτος τα πράγματα θα ήταν κουραστικά και μονότονα όπως τα προηγούμενα χρόνια.
Κάθε χρόνο από 1962,περίμενα πως και πως τις μέρες του Αυγούστου. Τότε εμφανίστηκα για πρώτη φορά. Με ονομάτισαν Φεστιβάλ Φολκλόρ Λευκάδας και με έβαλαν να γιορτάζω μέσα στις Γιορτές Λόγου και Τέχνης της Λευκάδας, σαν αποκορύφωμά τους, που ήδη λάμβαναν χώρα από το 1955.Με έντυναν με υπέροχα χρώματα, με παραδοσιακές φορεσιές από όλο τον κόσμο, με αστείρευτη ποικιλία μουσικής, με στόλιζαν με λαμπερά κοσμήματα, και χορευτές ντόπιοι αλλά και από όλα τα πλάτη και μήκη της γης χόρευαν για μένα στις πλατείες, στα στενά και στις σκηνές που έστηναν για να με τιμήσουν όλοι. Σκοπός μου ήταν να γνωρίσω τον έναν λαό στον άλλο και οι ίδιοι με ευγένεια ψυχής να δεχτούν τον πολιτισμό του άλλου, να ανταλλάξουν με εμπιστοσύνη τον δικό τους και όλοι μαζί αγκαλιασμένοι και συναδελφωμένοι να συμβάλλουμε στην ατομική και παγκόσμια ειρήνη με το μήνυμα του χορού και της μουσικής.
Ένα πολύ-πολιτισμικό φαινόμενο για το οποίο ήμουν περήφανο καθώς χρόνο με το χρόνο τα χορευτικά συγκροτήματα και οι εκδηλώσεις τους πλήθαιναν και καθώς πλήθαιναν αυτά, τόσο αυξανόταν ο αριθμός των χορευτών αλλά και συμμετεχόντων σε όλους τους τομείς μου και το μελίσσι αυτό ολοένα και βούιζε πιο δυνατά και πιο χαρούμενο. Οι μουσικοί άνοιγαν το μαγικό κουτί των πιο καλοπαιγμένων μελωδιών και το επίπεδο των χορευτών και οι χορευτικές τους ικανότητες βελτιωνόταν συνεχώς και μας άφηναν όλους άφωνους και γεμάτους υποσχέσεις για την επόμενη χρονιά. Οι συντελεστές των Σωματείων και του Δήμου, φορούσαν τα καλά τους κάνοντας τα πάντα προκειμένου τα όνειρα να γίνουν πραγματικότητα και το κοινό περήφανο καμάρωνε το θέαμα του κοσμικού αυτού γεγονότος. Άλλαζα τοποθεσίες των παραστάσεων, αλλά όπου και να γινόταν οι παραστάσεις, τα βράδια η κεντρική πλατεία της πόλης μετατρεπόταν σε ένα πανηγύρι χωρίς τελειωμό ως τις πρώτες πρωινές ώρες.
Όμως μετά από ένα σημείο όλα αυτά, άρχισαν να δίνουν την θέσης τους σε προθέσεις ανθρώπων που οι σκοποί τους δεν αφορούσαν την ανάδειξη της παράδοσης, της εξέλιξης του πολιτισμού και της συμπεριφοράς, την βελτίωση των συνθηκών της διεξαγωγής αυτής της γιορτής, αλλά αφορούσαν την προσωπική ανάδειξη καλλιτεχνικά ή οργανωτικά με αποτέλεσμα ο ανταγωνισμός πλέον να εμφανίζεται σε κάθε εκδήλωση μου και με φωνές, βρισιές, ασυνέπειες, εγωισμούς, φλυαρίες και κολακείες χαλάει την όμορφη αυτή γιορτή. Την δικιά μας γιορτή.
Το χαμόγελο έσβησε από όλους και αντικαταστάθηκε με μια παγερή ψεύτική και θλιμμένη χαρά. Τον ενθουσιασμό των χορευτών έχει διαδεχθεί μια μόνιμη κούραση και μια απέχθεια που τους ωθεί να ολοκληρώσουν διεκπεραιωτικά τις καλλιτεχνικές τους υποχρεώσεις, δίχως κι αυτοί να ξέρουν τον λόγο, οι παραστάσεις από γιορτή έχουν μετατραπεί σε διαγωνισμό χορού, οι συντελεστές των Σωματείων επιδίδονται σε σχόλια για τι ποιος έχει καλύτερο χορευτικό και οι υπεύθυνοι του Δήμου είτε φλυαρούν, είτε δεν έχουν γνώση, είτε είναι ασυνεπείς, είτε είναι αναβλητικοί σε όσα λένε και υπόσχονται.Οι λίγες υγιής μορφές έχουν σιωπήσεις, έχουν αποχωρήσει από όλα τα πόστα και δεν τους βλέπω ούτε καν στην παρέλαση της έναρξης, εκεί λίγο απόμερα που συνήθιζαν να κάθονται μήπως και δουν τον χορευτή εκείνον ή την χορεύτρια εκείνη και λίγο η φλόγα σπινθηρήσει.Τα τελευταία χρόνια με στολίζουν χωρίς να θέλω και με όλα τα φκιασίδια αυτά πάνω στο κουρασμένο και γερασμένο μου κορμί και πρόσωπο νιώθω σαν ένας ξεπεσμένος και τρομακτικός βασιλιάς- ο κακός του παραμυθού-, και μου μιλάνε απότομα ότι πρέπει να είμαι εκεί παρόν, χωρίς να μου εξηγούνε το γιατί, κάτι μου λένε για τους τουρίστες και δεν ξέρω γιατί εγώ να δίνω χαρά σε ανθρώπους που φωνάζουν και αφήνουν σκουπίδια στον τόπο μου. Με βρίζουν όλοι οι γονείς των παιδιών και ο κόσμος για τα άθλια θέατρα που με στήνουν, οι χορευτές που περιμένουν ώρες για 20 ΄παράστασης, οι δάσκαλοι από το άγχος τους, με εκμεταλλεύονται οι πολιτικοί και προσπαθώ να κρύβομαι πίσω από την σκηνή για να μην βρεθώ μπροστά τους και κλαίω από ντροπή για αυτό που ήμουν κάποτε και για αυτό που άφησαν να γίνω.
Είμαι στα τελευταία μου. Δεν ξέρω πόσο θα ζήσω και αν θα ζήσω άλλο.Γι αυτό απευθυνόμενο σε χορευτές, δα-σκάλους, σωματεία, γονείς και υπεύθυνους, επιτρέψτε μου τα παρακάτω λόγια.
Προς χορευτές
Η Λευκάδα, αυτός ο μικρός μα θαυματουργός τόπος διαθέτει τους καλύτερους χορευτές. Δεν είδα ποτέ από έναν τόπο να γεννιούνται χορευτές που να μπορούν να χορέψουν με τόση επιτυχία στο στυλ και την χάρη χορούς από όλες τις περιοχές και χορούς από όλα τα είδη.
Συμμετέχετε ανελλιπώς στις πρόβες με σοβαρότητα και ησυχία στο ωράριο που έχει ορισθεί. Έτσι μόνο θα βελτιωθείτε σαν χορευτές, θα γεμίσετε γνώσεις. Θα δείξετε έτσι σεβασμό στους δασκάλους σας που σας εμπιστεύονται και που μοιράζονται μαζί σας αυτό που νιώθουν και που γνωρίζουν μετά από πάρα πολλές ώρες έρευνας, μελέτης πρόβας και αγωνίας έτσι ώστε να είστε όλοι μια ομάδα. Αναγνωρίστε τους κόπους των γονιών σας και των σπιτιών σας που θυσιάζουν πράγματα για να δούνε εσάς να χορεύετε και κυρίως τις μητέρες σας και τι γυναίκες σας που σας πλένουν και σας σιδερώνουν τις φορεσιές. Αν πιστεύετε για τους δικούς σας λόγους ότι δεν είστε ικανοποιημένοι σε κάποιο χορευτικό, συζητήστε το με τους δικούς σας, αλλά και με το δάσκαλό σας και αν δεν βρεθεί η λύση τότε αποχωρήστε για μια άλλη ομάδα, που σας κάνει να εκφράζεστε καλύτερα και μην δημιουργείτε ίντριγκες και ατέλειωτες κουβέντες στα παρασκήνια και ανάμεσα στις χορευτικές βραδιές. Να είστε αληθινοί σε αυτό που κάνετε και νιώθετε. Νεότεροι δείξετε σεβασμό στα τσακισμένα γόνατα από τις πρόβες και τις παραστάσεις των πρεσβυτέρων και εσείς ‘’παλιοί ‘’κατανοήστε και νουθετήσετε τον ενθουσιασμό των νέων γιατί σε αυτούς πλέον βλέπετε τους εαυτούς σας καθώς κάποτε σας θαύμασαν στην σκηνή πριν ξεκινήσουν και τώρα ξέρετε πως ήρθε η ώρα τους, δώστε τους χώρο.
Εσείς είστε ο λόγος ύπαρξης όλων μας. Σας θέλουμε υγιείς σωματικά και πνευματικά για να μπορείτε στη σκηνή να νιώθετε το μεγαλείο του χορού και της μουσικής και με την σειρά σας να το δίνετε στον κόσμο που τόσο το έχει ανάγκη.
Προς δασκάλους
Ο κόσμος γυρνάει γύρω από εσάς. Χορευτές και κοινό κρέμονται στην κυριολεξία από τους ώμους σας καθώς περιμένουν με αγωνία αυτά που θα διδάξετε και θα παρουσιάσετε. Έχετε στα χέρια σας και τα πόδια σας χορευτές, χορεύτριες διαμάντια. Ακατέργαστα και κατεργασμένα στον χορό και τον χαρακτήρα. Θέσετε τα όρια και τους κανόνες που οι ίδιες οι τέχνες έχουν και όχι τα όρια των προσωπικών σας διαταγών. Είναι εκεί γιατί σας θαυμάζουν και θέλουν να μοιραστούν το μέσα τους με εσάς, μην τους στεναχωρείτε και οδηγήστε τους από την γνώση και την γιορτή της πρόβας στην λύτρωση της παράστασης. Οι γνώσεις και οι έρευνες σας μνημειώδεις και κληρονομιά ανεκτίμητη το υλικό σας, όμως μην το βυθίζεται στην προβολή του ‘’εγώ’’. Ο χορός είναι ελευθέρωση. Είναι η ύστατη πράξη πριν από κάποιο σημαντικό γεγονός της ζωής είναι η ίδια η ζωή και αυτό πρέπει να δείχνει. Ρυθμίστε τις πρόβες έτσι ώστε οι χορευτές την μέρα της παράστασης να είναι ξεκούραστοι και χαρούμενοι. Σταθείτε δίπλα τους σαν φίλοι και όταν παρεκκλίνουν σαν γονείς που αγαπάνε. Μιλήστε με τα Σωματεία εξηγώντας σας το όραμα σας για την τέχνη, την παράδοση και τον χορό και μην απαιτείτε μονίμως καθώς εκείνοι κάνουν τα πάντα για να χορέψετε και να γίνουν τα όνειρα σας πραγματικότητα. Είστε ο συνδετικός κρίκος όλων και μην διστάσετε να γίνεται η αλλαγή που εσείς επιθυμείτε έστω κι αυτό υπαγορεύει μια αποχώρηση. Θα έχετε δουλέψει κι αυτό το αναγνωρίζουν όλοι.
Προς Σωματεία
Είστε αυτοί που κάνουν τα όνειρα χορευτών και δασκάλων πραγματικότητα. Έχετε την ευκαιρία, καθώς επιλέγεστε από το σώμα των μελών του κάθε σωματείου, να ηγηθείτε και να μείνετε στην ιστορία σαν οι άνθρωποι που από κοινού με τους δασκάλους πορεύτηκαν σε ένα όραμα διαμόρφωσης ενός καλύτερου κόσμου πιο ευγενικού, πιο πνευματικού, πιο διεκδικητικού μέσω του χορού και της μουσικής. Μην την σπαταλήσετε σε κόντρες και ανταγωνισμούς είτε εντός είτε εκτός κόλπων Σωματείου. Συζητάτε ανοιχτά για όλα και ευγενικά. Πάρτε αποφάσεις και απομακρύνεται τοξικά στοιχεί α που δυστυχώς θα μολύνουν και τα υπόλοιπα φρούτα αργά ή γρήγορα στο πιάτο. Να είστε σίγουροι ότι η ιστορία θα σας τοποθετήσει εκεί που σας αξίζει.
Προς Γονείς
Ο Καζαντζάκης έγραφε ότι όταν κάποιος κάνει κάτι ή λέει κάτι έχει μαζί του, γενιές προγόνων του. Έτσι και στον χορό. Πολλά παιδιά χορεύουν για εσάς, επειδή δεν μπορείτε να χορέψετε εσείς. Πέραν της προτροπής σας που τα πήγατε σε ένα χορευτικό χρειάζεται και κάτι άλλο. Να τα μάθετε πως όλα έρχονται με την σκληρή δουλειά. Δεν γίνεται όλοι να είναι πρωτοχορευτές, αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να χορεύουν και να προσπαθούν. Οι χορευτές στη σκηνή φαίνονται όλοι κι ένας πρωτοχορευτής δεν είναι τίποτα χωρίς το σύνολο. Ταυτόχρονα ένα σύνολο μπορεί χωρίς τον πρωτοχορευτή. Η έννοια της ομάδας είναι πάνω από όλα. Ενωθείτε και διεκδικήστε από τα Σωματεία και τους φορείς καλύτερες συνθήκες για τους χορευτές και για το κοινό.
Προς Φορείς
Έχετε υποσχεθεί, έχετε φλυαρήσει, έχετε φανεί ασυνεπείς ή και με έλλειψη γνώσεων. Αφουγκραστείτε τον κόσμο, τους συντελεστές. Μην παραγκωνίζεται Σωματεία προς όφελος άλλων Σωματείων καθώς αυτό είναι μια παγίδα πολιτικού περιεχομένου η οποία καθυστερεί και αναβάλλει τον πολιτισμό και δημιουργεί χορευτές και πολίτες δύο κατηγοριών ενώ το νόημα μου είναι η ένωση και η συναδέλφωσή του κόσμου. Αν κάποιο υστερεί καλλιτεχνικά βοηθήστε το να εξελιχθεί και αν δεν μπορεί να είστε σίγουροι ότι θα το καταλάβει μόνο του. Αν όχι εξηγείστε του, το όραμα και το πλάνο και οδηγείστε τον να προσαρμοστεί. Θέσετε προτεραιότητες για τις υποδομές και τις εγκαταστάσεις των παραστάσεων και των χώρων φιλοξενίας των καλεσμένων σωματείων. Ντρέπομαι να με υποτιμούν επειδή τόσα χρόνια δεν έχει γίνει ένα έργο που με αξιοπρέπεια θα φιλοξενεί τους χορευτές στην διαμονή τους και την παράστασή τους. Καλέστε ανθρώπους που μου έχουν προσφέρει και ζητήστε την μελέτη στους, αλλά και επιστήμονες που έχουν συμμετάσχει οργανωτικά και καλλιτεχνικά σε άλλα Φεστιβάλ να σας παρουσιάσουν και αυτοί με τη σειρά τους τη μελέτη στους. Μην με εκμεταλλεύεστε πολιτικά, αλλά να ξέρετε πως αν κινηθείτε προς την σωστή κατεύθυνση αυτό ο κόσμος θα σας το αναγνωρίσει και φυσικά κι εγώ γιατί στην ουσία δεν θα υπάρχει πολιτικό κόστος, αλλά επένδυση στον πολιτισμό με ειλικρίνεια και όραμα.
Αν κάποιος κρίκος της αλυσίδας δεν μπορεί να λειτουργήσει, σας παρακαλώ μην με αφανίζεται και απαξιώνετε λίγο λίγο με φενάκες και αναθέματα και αφήστε με σβήσω όμορφα στο ηλιοβασίλεμα του ‘Αη Γιάννη που όσο πολύ αγάπησα έχοντας για συντροφιά τις όμορφες αναμνήσεις μου.
Κι εσύ Αγαπητέ αναγνώστη, αν σε άγγιξαν όλα όσα διάβασες μην με κρατήσεις. Δώσε με, θέλω να μάθουν όλοι.
Το παιχνίδι είχε σταματήσει για τα καλά και τότε όλα τα παιδιά έτρεξαν στο δάσκαλο του χορευτικού τους με τον φάκελο.
