Γράφει ο Θοδωρής Γεωργάκης
Στην κορυφή του χωριού των Λαζαράτων και περιμετρικά των εκκλησιών του Αγίου Σπυρίδωνος, των Αγίων Αποστόλων και του Αγίου Διονυσίου, η συνοικία και γενικότερα η περιοχή ονομάζεται Δερβίσια, προφανώς πήρε το όνομά της εκ του γεγονότος ότι έμενε εδώ επί τουρκοκρατίας στην Λευκάδα, (1479 – 1684) ο τούρκος Δερβίσης, το σπίτι του οποίου σώζεται ανακαινισμένο μέχρι των ημερών μας! Μάλιστα η τοπική παράδοση αναφέρει, διασώζει και μνημονεύει τα περίφημα γλέντια, που γίνονταν στην γειτονιά, προφανώς προς τέρψιν του μεγάλου ενοίκου της!
Η συνοικία Δερβίσια είναι ένα ατόφιο πέτρινο κατασκεύασμα, που γεμίζει με αγαλλίαση τα μάτια και την ψυχή του επισκέπτη! Πέραν απ’ τα παλιά πέτρινα σπίτια τρία φανταστικά πέτρινα ιδιαίτερα κτίσματα απείρου κάλλους και εκπληκτικής τεχνικής δεσπόζουν στην περιοχή. Πρόκειται για το σπίτι, όπως προαναφέρθηκε του τούρκου δερβίση, το καμπαναριό του Αγίου Σπυρίδωνα και το καμπαναριό επίσης του Αγίου Διονυσίου! Μια συνοικία όνειρο, που τις περασμένες δεκαετίες έσφιζε από ζωή και από πλειάδα κατοίκων, για να ερημωθεί σχεδόν στις μέρες μας, αφού ελάχιστες οικογένειες έχουν απομείνει στον επιβλητικό, όσο και ιστορικό αυτό τόπο.
Τα δύο καμπαναριά, του Αγίου Διονυσίου κα τους Αγίου Σπυρίδωνος χτίστηκαν προς το τέλος του 19ου αιώνα και συγκεκριμένα το 1892 απ’ τον Ηπειρώτη αρχιμάστορα και σμιλευτή της πέτρας, τον Πέτρο Κοντή και τον βοηθό του Χρήστο Λαλαφράγκο. Εδώ να επισημάνομε πως οι οικογένεια Κοντή εγκαταστάθηκε έπειτα στο Μεγανήσι, όπου υπάρχουν και σήμερα απόγονοί της. Πρόκειται, όπως προκύπτει και απ’ τις φωτογραφίες, για δύο πανομοιότυπα καμπαναριά άπειρης ομορφιάς και εκπληκτικής ψιλοκοσκινισμένης τεχνικής, που όχι μόνο στην φωτογραφία, αλλά και δια ζώσης αν τα αντικρύσει κανείς θαρρεί πως βγήκαν από ηλεκτρονικό υπολογιστή!
Η συμμετρία τους, η πελεκημένη με σπάνια μαστορική πέτρα, το σχήμα τους, η όλη τους δομική υφή είναι μια σκέτη οπτασία στα μάτια του επισκέπτη. Και συλλογίζεται κανείς με πόσο μεράκι και αγάπη οι παλιοί κάτοικοι των Λαζαράτων αγκάλιασαν αυτά τα δύο έργα και πόσα χρήματα, μα και προσωπική εργασία δαπάνησαν και μάλιστα σε καιρούς πενίας και μεγάλης φτώχειας. Ο Φίλιππος Λάζαρης, γνωστός στα χωριά των Σφακιωτών σαν Γραμματέας, στα γραπτά του κείμενα μνημονεύει τον αγώνα του Πέτρου Κοντή και των βοηθών του να οικοδομήσουν τα δύο αυτά εξαίσια καμπαναριά. Μάλιστα μνημονεύει πως επί μήνες ολόκληρους που διάρκεσε το χτίσιμό τους, οι κάτοικοι των Λαζαράτων, εναλλάξ, <<έκαναν τα έξοδα>> στους μαστόρους, δηλαδή τους πήγαιναν το μεσημεριανό φαγητό!
Η πέτρα συγκεντρώνονταν σπασμένη με λοστούς, παραμίνες και βαριοπούλες απ’ τα γύρω χωράφια, όπου δεσπόζουν μεγάλοι πέτρινοι όγκοι, τα λεγόμενα κοντριά, είτε στα κεφάλια των γυναικών, είτε στην ζευγέρα, ανα δύο οι άνδρες, είτε φορτωμένη στα άλογα και στα χέρια τους Ηπειρώτη αρχιτεχνίτη έπαιρνε αυτή την θεσπέσια μορφή που έχει μέχρι και σήμερα, που αποτελούν και τα δύο καμπαναριά αντικείμενο μελέτης πολλών φιλότεχνων. Αναφέρει ακόμη ο Φίλιππος Λάζαρης, πως όταν τελείωσε το κτίσιμό τους και τοποθετήθηκαν και οι καμπάνες στα ανοίγματα των καμπαναριών, τότε για δυο μέρες χτυπούσαν χαρμόσυνα και καλούσαν τον κόσμο στα εγκαίνια, που έγιναν πανηγυρικά και με μεγάλη λαμπρότητα.
Το άλλο ιδιαίτερο πέτρινο κτίσμα στη συνοικία Δερβίσια των Λαζαράτων, το οποίο ξεχωρίζει για την καταπληκτική του Αρχιτεκτονική και δεσπόζει μεγαλόπρεπα σε όλη την συνοικία είναι το παλιό σπίτι του τούρκου δερβίση, το οποίο σήμερα ανήκει στον γνωστό οδοντογιατρό Γιώργο Γεωργάκη και ο οποίος το έχει αναστηλώσει και αναδείξει με περίφημο τρόπο, ώστε είναι πράγματι ένα κομψοτέχνημα και μια αισθητική απόλαυση στα μάτια. Διώροφο, σαν όλα τα παλιά Λευκαδίτικα σπίτια με το κατώγι κάτω, αλλά με υπερυψωμένο τον δεύτερο όροφο και σε εμφανή διάκριση απ’ τα γύρω άλλα σπίτια.
Μάλιστα στο κατώγι του υπήρχαν και πολεμίστρες, προφανώς για ασφάλεια του δερβίση. Η κεντρική πετρόγλυπτη πινακίδα του σπιτιού, κάτι σαν παλιό οικόσημο πρέπει να είναι, φέρει την χρονολογία 1824, πράγμα που σημαίνει πως, έπειτα απ’ την φυγή των τούρκων απ’ την Λευκάδα στα 1684, περιήλθε στην κατοχή κάποιου νοικοκύρη της περιοχής, ο οποίος τοποθέτησε και το οικόσημό του.
Ακόμη στο μέσον του τριγώνου, που σχηματίζουν οι τρεις προαναφερθέντες ναοί, υπήρχε ακόμη ένα ναός, αυτός της Αγίας Κυριακής, τον οποίο αναφέρει ο περίφημος χαρτογράφος των Ενετών ο Coronelli στον ομώνυμο χάρτη του στα 1687, σαν Santa Domenica. O ναός αυτός σήμερα δεν υπάρχει και στην θέση του έχει αναγερθεί ένα παλιό πέτρινο εικόνισμα σε ανάμνησή του.
Αρχαιότερος των τεσσάρων συνολικά ναών που βρίσκονται στα Δερβίσια των Λαζαράτων είναι ο ναός των Αγίων Αποστόλων. Έρχεται μέσα απ’ την τουρκοκρατία και ανήκε στον νοικοκύρη της περιοχής με το επίθετο Τσουκαλάς, ο οποίος το 1709 τον μεταβιβάζει με συμβολαιογραφική πράξη του νοτάριου της Λευκάδος Γεωργίου Μπαρμπαρίγου στον ιερέα Ιωάννη Γεωργάκη κάτοικο Λαζαράτων και ο ίδιος ο Τσουκαλάς με την οικογένειά του φεύγει σε άγνωστη κατεύθυνση.
Διόλου απίθανο να έφυγε προς την περιοχή των Τσουκαλάδων και από την εκεί εγκατάσταση της οικογενείας του να πήρε το όνομά του το χωριό των Τσουκαλάδων, το οποίο ιστορικά διαπιστωμένο, δημιουργήθηκε αρχές του 1700 από κατοίκους των Σφακιωτών, κυρίως απ’ τις οικογένειες Ροντογιάννη και Σταματέλου του Καβάλλου, γι αυτό επί μεγάλο χρονικό διάστημα, κυρίως οι Ενετοί με τον περίφημο χαρογράφο τους Ζώρζη Παπαδόπουλο, θεωρούσαν τους Τσουκαλάδε κομμάτι και χωριό των Σφακιωτών!
Πόσα θαυμαστά πράγματα, άγνωστα στο πλατύ Λευκαδίτικο κοινό μπορεί να αντικρύσει κανείς περιοδεύοντας τα χωριά του νησιού μας και εντρυφώντας περισσότερο στην ιστορία μας, μα και τον λαϊκό μας πολιτισμό, ο οποίος σήμερα είναι για όλους μας μια Πρωτόγενη Μάνα, που μας ταξιδεύει σε χρόνους αλλοτινούς, τότε που τα χωριά του νησιού μας έσφιζαν από ζωή, από εργατικότητα και φιλοκαλία, αρετές που καλλιεργούσαν με ζήλο και φανατισμό, παρά την τεράστια πενία και έλλειψη μέσων που είχαν…
