Κατωτέρω σας παραθέτουμε την πολύ ενδιαφέρουσα και εμπεριστατωμένη ομιλία του Δρ Ξενοφώντα Βεργίνη με θέμα «Διατροφή και Βιοηθική», στο 4ο Πανελλήνιο Διεπιστημονικό Συνέδριο Νοσηλευτικών Ερευνών του Ινστιτούτου Υγείας , που έλαβε μέρος στις 10-12 Ιουνίου 2022, στη Λευκάδα .
Αγαπητό Προεδρείο,
Κυρίες και Κύριοι,
Αγαπητοί Σύνεδροι,
Κατ’ αρχήν, ως Λευκαδίτης και μάλιστα πρώην Βουλευτής Λευκάδος, σας καλωσορίζω στο Νομό μας ευχόμενος σε όλους σας προσωπική και οικογενειακή Υγεία και ευχάριστη διαμονή.
Κατά δεύτερον, να ευχαριστήσω την Οργανωτική Επιτροπή του Συνεδρίου, για την τιμητική πρόσκληση να μιλήσω στο Συνέδριό σας,
Αγαπητοί Σύνεδροι,
Το θέμα που θα αναπτύξω είναι: Διατροφή και Βιοηθική με ιδιαίτερη αναφορά στη Δημόσια Υγεία.
Κυρίες και Κύριοι,
Είμαι βέβαιος ότι όλοι μας επιθυμούμε την Υγεία μας. Αλλά δεν είμαι βέβαιος ότι όλοι τη φροντίζουμε την Υγεία μας, σε επίπεδο ατομικό και ειδικότερα κοινωνικού και δημοσίου συμφέροντος,όπως προβλέπει και σηματοδοτεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.
Αν ο άνθρωπος προσβλέπει σε μακροζωία με Υγεία, σε εργασία με απόδοση, σε αναψυχή με ικανοποίηση, με μία φράση αν προσβλέπει στην ευημερία του, τότε πρέπει να δώσει πρώτη προτεραιότητα στη διατροφή του.
Η Διατροφή είναι η βάση της ύπαρξης μας, της Υγείας μας και αναπτυξιακής πορείας ενός ατόμου, μιας οικογένειας, μιας κοινωνίας και λειτουργίας μιας οργανωμένης Πολιτείας. Η διαφύλαξη της Υγείας αποτελεί χρέος των προηγουμένων γενεών για τις επόμενες. Η διατροφή επηρεάζει και διαμορφώνει όχι μόνο τη σωματική διάπλαση και ρώμη, αλλά και το νου και την καρδιά, τη διάθεση και τη συμπεριφορά του ανθρώπου γενικότερα.
Όμως, από το άλλο μέρος , η διατροφή ως ποσότητα και ως ποιότητα και κυρίως ως περιεχόμενο, μετά από τεχνικές παρεμβάσεις, μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα στη διαμόρφωση της ψυχοσωματικής κατάστασης του ανθρώπου και κάθε ζώντος οργανισμού ! Και όταν οι τεχνικές παρεμβάσεις γίνονται «παρά φύσιν» και μάλιστα χωρίς τη συμμετοχή και την αποδοχή του υποκείμενου, τότε δημιουργούνται ηθικά, κοινωνικά, επιστημονικά, εκκλησιαστικά και θεολογικά ζητήματα που καλείται η Βιοηθική Επιστήμη να απαντήσει προκειμένου να διαφυλαχθούν: Η αυτονομία και ακεραιότητα του ανθρώπου, η ισοτιμία και δικαιοσύνη, η ειλικρίνεια και εμπιστοσύνη σε αρχές και αξίες.
Σ’ αυτές αυτές τις διαχρονικές εξελίξεις θ’ αναφερθώ .
Αρχίζοντας από την αρχαιότητα, οι αρχαίοι Έλληνες, Αθηναίοι και Σπαρτιάτες έλεγαν, «Νους υγιής εν σώματι υγιεί». Άλλα και ο Μεγάλος Ιπποκράτης, ο κορυφαίος των γιατρών, που έζησε τον 4οΠ.Χ αιώνα,στο βιβλίο του «Περί Διαίτης» γράφει: «είμαστε ό,τι τρώμε» και ¨τρώμε ό,τι είμαστε». Και συνεχίζει: «φάρμακο ας γίνει η τροφή σας και η τροφή σας ας γίνει το φάρμακό σας». Υποστήριζε ότι: «Η τροφή μπορεί να αποτελέσει φάρμακο άριστον, όμως εξίσου η τροφή μπορεί να αποτελέσει και φάρμακο χείριστον. Η τροφή είναι άριστη ή χείριστη ανάλογα με την περίσταση». Τι εννοεί, άραγε, ο Ιπποκράτης;Εννοεί πως η διατροφή για να είναι χρήσιμη και επωφελής, πρέπει να λαμβάνονται υπόψηκαι δύο άλλα στοιχεία:η συγκεκριμένη ασθένεια,αν πρόκειται για ασθενή, αλλά καιοι ιδιότητες που διακρίνουν τον φέροντα οργανισμό, όπως η κληρονομικότητα και η παθολογία.
ΣΥΝΕΠΩΣ, η υγεία του ανθρώπου εξαρτάται από τη διατροφή του! Η τροφή πρέπει να είναι ποιοτική, αγνή και φυσική,πολυσύνθετη και όχι μονομερής. Άρα, πρέπει να τρώμε ποικιλία τροφών. Όμως, αυτό δεν αρκεί.
Παράλληλα, πρέπει να προσέχουμε και την αναλογία συμμετοχής των προϊόντων στην διατροφής μας.
Ο πατέρας της Ιατρικής,ο Ιπποκράτης υποστηρίζειότι εκείνο που διατηρεί την υγεία είναι η ισομερής κατανομή και η ακριβής μείξη μέσα στο σώμα του ανθρώπου, και κάθε ζώντος οργανισμού, των δυνάμεων του ξηρού και του υγρού,του κρύου, του γλυκού και του πικρού, του ξινού και του αλμυρού. Μόνο τότε δεν εμφανίζεται η ασθένεια.
Ο σοφός Ιπποκράτης υποστηρίζει ότι η ασθένεια εισχωρεί και αναπτύσσεται ΜΟΝΟ όταν ισχυρά επικρατήσει το ένα από τα στοιχεία που αναφέρθηκαν.Όταν αυτό συμβεί τότε επικρατούν μοναρχία και ανισορροπία! Στην περίπτωση αυτή, πρέπει ο ασθενής να επαναφέρει, όσο πιο σύντομα μπορεί. τη διαταραχθείσα ισορροπία εφαρμόζοντας τη μέθοδο του αντιθέτου. Δηλαδή, πρέπει να ενεργήσει ενάντια στην πλεονάζουσα δύναμη, ώστε να επαναφέρει την επιβεβλημένη ισορροπία δυνάμεων. Συνεπώς, κατά τον Ιπποκράτη, ο ορθολογικός συσχετισμός τροφής, υγείας και ασθένειας είναι το κρίσιμο στοιχείο, για τη διατήρηση της ισορροπίας των δυνάμεων,σωματικά και ψυχικά. Αυτή είναι η πρώτη αξιολογική παρατήρηση!
Η δεύτερη αξιολογική παρατήρηση του Ιπποκράτη, είναι, ότι από μόνη της η διατροφή δεν αρκεί για να ξεπερασθούν προβλήματα πορείας ζωής. Χρειάζονται, πρόσθετα: άσκηση και αναψυχή. Εδώ, ο Ιπποκράτης εισάγει κατ’ ευθείαν το μέτρο του αντιθέτου. Τροφή και άσκηση, κατά τον Ιπποκράτη, έχουν αντίθετες ιδιότητες που, όμως, συμβάλουν αμοιβαία στη διατήρηση της ισορροπίας της υγείας, σωματικής και ψυχοπνευματικής. Για το λόγο αυτό, ο Ιπποκράτης συστήνει την έξοδό μας στη φύση. Πιστεύει ότι η φύση δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες και το περιβάλλον εκείνο, που επαναφέρουν στον οργανισμό τη διαταραχθείσα ισορροπία. Είναι η φύση που διασφαλίζει το στάδιο της πρόληψης των ασθενειών. Γι’ αυτό και ο σοφός γιατρός, έλεγε: «Κάλλιο το προλαμβάνειν, παρά το θεραπεύειν». Εδώ, ο πατέρας της Ιατρικής, έχει απόλυτο δίκιο. Πιστεύει απόλυτα ότι η προληπτική Ιατρική είναι σαφώς προτιμότερη της θεραπευτικής Ιατρικής! Αυτό, άλλωστε, υπογραμμίζουν σήμερα όλοι οι επιστήμονες, που ασχολούνται με την υγεία και τους όρους υγιεινής διαβίωσης. Αλλά και όταν διαταραχθεί η υγεία, ο Ιπποκράτης για την επαναφορά της συστήνει και πάλι τη Μητέρα Φύση .
Όπως έλεγε, «η φύση δημιούργησε την αρρώστια, η ίδια μπορεί και να την θεραπεύσει». Ο Ιπποκράτης έδινε μεγάλη σημασία στην αυτοθεραπεία! Αυτή ήταν η δεύτερη αξιολόγική, παρατήρηση.
Η τρίτη αξιολογική παρατήρηση, που συμπεραίνουμε από τα λεγόμενα του Ιπποκράτη, είναι ότι: βάση όλων των ενεργειών και παρεμβάσεών μας, πρέπει να είναι ο άνθρωπος. Δηλαδή, οι ιδιότητες του χαρακτήρα του, η ιδιοσυγκρασία του, η παθολογία του και τα ειδικά χαρακτηριστικά του. Δηλαδή, οι κληρονομικές του καταβολές και το DNA του. Τα στοιχεία αυτά πρέπει να λαμβάνονται αυστηρά υπόψη και κατά την πρόληψη και κατά τη θεραπεία.
Η συνολική αυτή και σφαιρική αντίληψη του Ιπποκράτη, μας θυμίζει τους νόμους και τις βασικές αρχές της Σύγχρονης Ολιστικής Διαιτολογίας. Είναι οι γενικοί κανόνες που αφορούν την υγιεινή διατροφή και την προσωπική ιδιοσυγκρασία του κάθε ανθρώπου και πάντα ανάλογα με τις τάσεις, την κληρονομικότητα και την παθολογία του.
Φίλες και Φίλοι, αγαπητοί ακροατές από όσα σας είπα ως εδώ, βγάζουμε το πρώτο ηχηρό συμπέρασμα:
Η υγεία του ανθρώπου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη διατροφή, τη φύση, την άσκηση, την αναψυχή και την ικανοποίηση, αλλά και με το DNA του.
Επομένως, πρώτη φροντίδα μας, είναι :
Να επιλέγουμε και να τρώμε υγιεινά, αγνά και θρεπτικά προϊόντα και να ασκούμαστε στη φύση!
«Η τροφή, έλεγε ο Ιπποκράτης, δεν είναι τροφή, αν δεν έχει τη δύναμή της. Και ό,τι δεν είναι τροφή, γίνεται τροφή αν μπορεί να θρέψει». Όπως φάρμακα, αλοιφές κ.λ.π.
Προσωπικά, αναλογίζομαι πόσο πιο απλά θα μπορούσε ο σημερινός σύγχρονος επιστήμονας να το διατυπώσει! Πόσο πιο απλά και κατανοητά θα μπορούσε να συμβουλέψει τη μάνα για το πώς να θρέψει τα παιδιά της!Τα νοσοκομεία και η τάξη των γιατρών και νοσηλευτών πως να φροντίσουν τους ασθενείς τους, οι διαιτολόγοι τους πελάτες τους και οι παραγωγοί και μεταποιητές τροφίμων, τους καταναλωτές τους…
Στ’ αλήθεια πόσο πιο πολιτικά θα μπορούσε να προτρέψει την Πολιτεία να φροντίζει για την υγεία των πολιτών,τη Δημόσια Υγεία, ώστε να δημιουργείται ισχυρή και υγιής μια νέα γενιά και μια κοινωνία πολιτών, χωρίς σοβαρά προβλήματα υγείας. Δηλαδή, μια κοινωνία με παραγωγικό ανθρώπινο δυναμικό υψηλών αποδόσεων. Τα οικονομικά της Υγείας, ατομικής και ιδιαίτερα Δημόσιας, πρέπει σαφώς να έχουν άμεση προτεραιότητα. Γιατί ισχυρή προληπτική υγεία του πληθυσμού, συνεπάγεται και ευρωστότερο και αποδοτικότερο ανθρώπινο δυναμικό και χαμηλότερες αναγκαίες δαπάνες, για ένα καλύτερο Σύστημα Υγείας.
Συνεπώς, εδώ μπαίνουν σημαντικά ζητήματα που πρέπει να απασχολήσουν τη Διεθνή Κοινωνία και ιδιαίτερα τις Κυβερνήσεις των Κρατών, καθώς και τους κοινωνικούς και επαγγελματικούς φορείς, όπως το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό. Συγκεκριμένα, η Πολιτεία πρέπει να νομοθετήσει και να ενεργήσει κατά τρόπο, ώστε:
α) η παραγωγή και προσφορά τροφίμων, στον καταναλωτή (άμεσα ή έμμεσα) να επιτυγχάνεται με όρους υγιεινής και ποιότητας είτε σε φυσική μορφή, νωπά ή κατεψυγμένα, τυποποιημένα η μη, είτε σε επεξεργασμένη μορφή,είτε, ακόμη, σε συμπυκνωμένη μορφή, όπως είναι οι Βιταμίνες και
β) η προσφορά υπηρεσιών υγείας ειδικότερα στον Δημόσιο Τομέα και ιδιαίτερα της προληπτικής ιατρικής, να αναπτυχθεί και να είναι σε πρώτη προτεραιότητα! Να είναι οργανωμένη και αποτελεσματική, τηρώντας όλους τους υγειονομικούς κανόνες.
Αναλυτικότερα: Σε ό,τι αφορά το θέμα της διατροφής πρέπει να πετύχουμε παραγωγή και προσφορά, προς τους καταναλωτές,προϊόντων υψηλής ποιότητας, με συγκεκριμένες προδιαγραφές. Προδιαγραφές, τεχνικές και διοικητικές, που προβλέπουν οι σχετικοί νόμοι, κανονισμοί, οδηγίες και κανόνες, σε εθνικό, κοινοτικό και διεθνές επίπεδο.
Οι προδιαγραφές αυτές μπορεί να εφαρμόζονται είτε κατά την παραγωγική διαδικασία, τη συντήρηση και μεταφορά των προϊόντων, είτε κατά τη διαδικασία διανομής και προσφοράς των προϊόντων προς τους καταναλωτές.
Ιδιαίτερη σημασία για τους καταναλωτές, αλλά και για τους παραγωγούς, από πλευράς ανταγωνισμού, έχει η εφαρμογή των κανόνων λειτουργίας της αγοράς, ο έλεγχος και η αποτελεσματικότητα λειτουργίας των ελεγκτικών μηχανισμών. Δηλαδή, η επιβολή ποινών στους παραβάτες και ειδικότερα η εκτέλεση των ποινών.
Για όλους τους ανωτέρω λόγους, πρέπει το κάθε κράτος αλλά και η Διεθνής Κοινότητα να λαμβάνουν μέτρα για τη διατήρηση και ενίσχυση των οικοσυστημάτων στο πρωτογενή τομέα, όπως: α) η αποκατάσταση και διατήρηση της βιοποικιλότητας και μαζί των περιοχών Natura 2000 και β) η προστασία και βελτίωση των φυσικών πόρων όπως νερό και έδαφος κ.λ.π.
Στόχος της πολιτικής στον Αγροτικό Τομέα,πρέπει να είναι μια έξυπνη (smart), βιώσιμη (sustainable) και χωρίς αποκλεισμούς (exclusions) ανάπτυξη.
Η βιώσιμη ανάπτυξη προϋποθέτει σεβασμό στο περιβάλλον και τα οικοσυστήματα. «Όταν αυτό διασφαλίζεται, τότε μόνο μπορούμε να ισχυριστούμε ότι παράγου με προϊόντα υψηλής ποιότητας με υψηλές προδιαγραφές». Αν καταφέρουμε να εφαρμόσουμε, με σχολαστικότητα, τους ελεγκτικούς μηχανισμούς λειτουργίας της αγοράς, τότε και μόνο τότε, μπορούμε να πούμε ότι βρισκόμαστε στο σωστό δρόμο μιας πραγματικά ελεγχόμενης διατροφικής αλυσίδας προϊόντων, από το χωράφι στο ράφι.
Τότε, μπορούμε να κάνουμε πράξη αυτό που ο Ιπποκράτης είπε «φάρμακό μας η τροφή μας και τροφή μας το φάρμακό μας..».
Ο ανθρώπινος οργανισμός δεν χρειάζεται πολύ φαγητό, αλλά λίγο. Όμως, να είναι υγιεινό, για να είναι και θρεπτικό. Δεν είναι ανάγκη ο άνθρωπος να γεμίζει το στομάχι του με περιττή τροφή, αλλά τόση, ώστε να είναι χρήσιμη και ωφέλιμη. Όπως , πολλές φορές λέω σε φίλους. « τρώγε τόσο, ώστε αν αμέσως μετά , κάποιος φίλος σε καλέσει σε φαγητό, να μπορείς να το δεχτείς».
- Ο Ρόλος των Καταναλωτών
Πέρα όμως, της αυστηρής τήρησης των προδιαγραφών πιστοποίησης της ποιότητας και της προέλευσης των προϊόντων, καθόλο το μήκος της διατροφικής αλυσίδας, απαιτούνται παράλληλα: το ενδιαφέρον, η ενημέρωση και η εκπαίδευση των καταναλωτών.
Ο σημερινός καταναλωτής δεν νοείται να αγοράζει προϊόντα διατροφικής αλυσίδας, χωρίς να γνωρίζει την προέλευση του τελικού προϊόντος, και στα συστατικά του. Δεν επιτρέπεται να αγοράζει χωρίς να διαβάζει προσεκτικά την ετικέτα, που συνοδεύει το προϊόν, όπου αναφέρονται τα συστατικά και η ημερομηνία λήξης του προϊόντος!
Ο καταναλωτής οφείλει να συνειδητοποιήσει τη δική του ευθύνη για τις επιλογές του και να καταγγείλει την παραποίηση και τη νοθεία χωρίς δισταγμό! Γιατί, δυστυχώς, αρκετές φορές, κυκλοφορούν στην αγορά προϊόντα «μαϊμού», με αποτέλεσμα ο καταναλωτής να πέφτει θύμα της άγνοιάς του!
Δεν επιτρέπεται ο σημερινός καταναλωτής να μην είναι σε θέση, να διακρίνει μεταξύ συμβατικών προϊόντων και Προϊόντων Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και Προϊόντων Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ). Δηλαδή, μεταξύ παραδοσιακών και βιολογικών προϊόντων. Στη διατροφή μας πρέπει να γνωρίζουμε τι τρώμε και όχι να υποθέτουμε τι τρώμε. Να απολαμβάνουμε τις γεύσεις και όχι να γεμίζουμε το στομάχι μας με προϊόντα αμφιβόλου ποιότητας και αγνώστου προέλευσης, αδιαφορώντας για την υγεία μας, καθώς και για τις ιατρικές και φαρμακευτικές δαπάνες που μειώνουν το πενιχρό εισόδημά μας. Δεν πρέπει ως κριτήριο στην επιλογή του καταναλωτή να είναι ΜΟΝΟ η τιμή του προϊόντος, αδιαφορώντας για την προέλευσή του, την ποιότητα, την περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά και τη διάρκεια ζωής του!!Το να φάει κάποιος λιγότερο από υγιεινά προϊόντα δεν βλάπτει… Αλλά το να φάει πολύ και όχι υγιεινά, αυτό βλάπτει.
- Ο Ρόλος των Επιχειρήσεων Παραγωγής – Μεταποίησης – Συντήρησης και Διανομής Προϊόντων
Όμως για να επιτευχθεί αυτό πρέπει να υπογραμμίσω ότι: Οι Επιχειρήσεις, ως μοχλοί αειφόρου ανάπτυξης, οφείλουν να λειτουργούν και εφαρμόζουν κανόνες περιβαλλοντικής και κοινωνικής ευαισθησίας. Δηλαδή, να εφαρμόζουν με συνέπεια και συνέχεια ένα ολοκληρωμένο σύστημα χρήσης πρώτων υλών και περιβαλλοντικής διαχείρισης.
Βασικός και μόνιμος στόχος είναι ο περιορισμός των επιπτώσεων από τη λειτουργία των επιχειρήσεων που έχουν σχέση με τον άνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον.
Με άλλα λόγια, η επιχειρηματικότητα και το επιχειρείν, πρέπει να προσβλέπουν, πέρα από το οικονομικό κέρδος για τους μετόχους, και στην περιβαλλοντική και κοινωνική βιωσιμότητα και ευημερία προς όφελος του κοινωνικού συνόλου.
Αυτό σημαίνει ότι ο επιχειρηματίας καλείται να εφαρμόσει ένα διαφορετικό ρότυπο οικονομικής ανάπτυξης, που κέντρο ενδιαφέροντος έχει τον άνθρωπο και την ευημερία του.
Συνεπώς, οι οικονομικές επιχειρήσεις, που από τη φύση τους έχουν το οικονομικό κέρδος,οφείλουν στο Επιχειρησιακό τους Σχέδιο, να ενσωματώνουν τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές ανησυχίες και να εφαρμόζουν συναφείς πρακτικές. Πρακτικές που ενσωματώνουν την κοινωνική αλληλεγγύη και διασφαλίζουν σχέσεις Εμπιστοσύνης με την τοπική κοινωνία. Μόνο τότε μπορεί να επιτευχθεί η βιώσιμη ανάπτυξη σε όρους κοινωνικής ισορροπίας και Δημόσιας Υγείας.
Επομένως, οι επιχειρηματίες και επιχειρήσεις μπορούν να χρησιμοποιούν τις νέες ανακαλύψεις της Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας,αλλά οφείλουν να λειτουργούν σε πλαίσιο Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ). Οι Διοικήσεις τους οφείλουν να αυτοδεσμεύονται με υπευθυνότητα και ηθικότητα. Να ενεργούν και να παράγουν κοινωνικό πλούτο που επιμερίζεται σε απασχόληση, σε αναδιανομή πλούτου και προστασία του περιβάλλοντος, μέσω δημοσιονομικής πολιτικής (φόροι, επιδοτήσεις κ.λ.π.)
Δηλαδή, το επιχειρείν, πρέπει να παράγει, να μεταποιεί να αποθηκεύει, να συντηρεί, να μεταφέρει και διανέμει (logistics) με όρους υγείας και ασφάλειας, που θα διατρέχει ολόκληρη την Διατροφική Αλυσίδα. Και μάλιστα, κατά τρόπο που θα εκφράζει την προσωπική, τοπική, εθνική και διεθνή προτίμηση, αλλά και την ηθική και θρησκευτική πεποίθηση και πίστη τους.
Ως σύγχρονοι άνθρωποι, δεχόμαστε τα επιτεύγματα της επιστήμης και ειδικότερα τις εφαρμογές της Βιοτεχνολογίας και γενετικής, αλλά, με την βασική προϋπόθεση ότι ενεργούν λελογισμένα και τα επιτεύγματά τους προσφέρονται προς χρήση και όχι προς κατάχρηση.
Δηλαδή, να βελτιώνουν τις συνθήκες υγείας και ευημερίας του ανθρώπου και όχι να προκαλούν κινδύνους και καταστροφικές συνέπειες για το μέλλον του περιβάλλοντος, των νέων γενεών και της ανθρωπότητας.
Στη πρώτη περίπτωση ο άνθρωπος καταξιώνεται, ενώ στη δεύτερη υποβαθμίζεται και αυτοκαταργείται, αφού προκύπτει θέμα κατάργησης της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου και της αξιοπρέπειας του ατόμου!
Συγκεκριμένα:
Άλλο η συμβατική μέθοδος και πρακτική που παράγει νέα χαρακτηριστικά και προϊόντα με επιλεγμένη διασταύρωση οργανισμών του ιδίου είδους η συγγενικών ειδών και άλλο ή γενετική μηχανική μέθοδος, κατά την οποία εισάγονται και ανασυνδυάζονται από κάποιο οργανισμό σε νέο οργανισμό αλλά όχι κατά φυσιολογικό τρόπο, παρά μόνο με σκοπό να παραχθούν νέες ποικιλίες, με νέες ιδιότητες και φυσικά με ανεξέλεγκτες αποδόσεις!!!
Η δεύτερη μέθοδος έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις και αντιθέσεις στον επιστημονικό κόσμο, στην κοινωνία και την πολιτική, την εκκλησία και τις θρησκευτικές κοινότητες. Εδώ μπαίνουν πολλά ερωτήματα που έχουν σχέση με την ασφάλεια και την ηθική για τον άνθρωπο και το ευρύτερο περιβάλλον.
- Μεταλλαγμένα Προϊόντα
Εδώ πρέπει να αναφερθούμε για λίγο στα Γενετικά Τροποποιημένα ή Μεταγραμμένα Προϊόντα.
Αγαπητοί Σύνεδροι
Φίλες και Φίλοι
Δεν αμφιβάλει κανείς για τα επιτεύγματα της νέας τεχνολογικής επανάστασης. Όμως, γεννιούνται ερωτήματα που περιμένουν πειστικές απαντήσεις. Ο κόσμος δοκιμάστηκε με την πρόσφατη οδυνηρή Πανδημία και σεβάστηκε την επιστήμη… Εν τούτοις υπάρχουν και ζητήματα που απαιτούν ερμηνεία, διευκρινίσεις και αξιολόγηση. Γιατί κανένας δεν αμφισβητεί ότι δοκιμάστηκαν τομείς οικονομικού, τεχνικού, πολιτικού και κοινωνικού περιεχομένου, που δημιούργησαν Νέα Τάξη Πραγμάτων και τάραξαν παραδοσιακές σχέσεις εμπιστοσύνης και αρχές ελευθερίας, δημοκρατίας και προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Βέβαια, πρέπει να μολογήσουμε η εποχή, των απολύτως φυσικών και βιολογικών προϊόντων έχει παρέλθει. Στην αγορά τροφίμων, κυκλοφορούν και πολλά προϊόντα τα οποία έχουν α) κατά μηχανικό τρόπο τροποποιηθεί (περίπτωση νοθείας) και β) κατά γενετικό τρόπο έχουν τροποποιηθεί ή μεταλλαχθεί (περίπτωση μεταλλαγμένων προϊόντων). Καλή η παρέμβαση και άκρως επαναστατική η μέθοδος της Γενετικής Μηχανικής της βιοτεχνολογίας αλλά η εφαρμογή της , σε αρκετές περιπτώσεις δημιουργεί προβλήματα, διλήμματα και ερωτήματα ηθικής και γενετικής υπόστασης.
Και στις δύο περιπτώσεις και ιδιαίτερα της δεύτερης, έχουμε παρέμβαση της Βιοηθικής Επιστήμης που αντικατέστησε τον όρο «Ιατρική Επιστήμη». Ο όρος Βιοηθική χρησιμοποιήθηκε το πρώτον από τον ιατρό Potter Rensselaer αρχικά με την δημοσίευση ενός άρθρου με τίτλο «Βιοηθική: Η επιστήμη της Επιβίωσης» και στη συνέχεια με το βιβλίο του «Βιο Bioethics: Bridge to the Future! Νέα Υόρκη 1971. «Βιοηθική: Γέφυρα προς το μέλλον». Με τα γραφόμενα του αναδεικνύει την ανάγκη ύπαρξης και εφαρμογής μιας ηθικής που θα ενσωματώνει τις υποχρεώσει μας όχι μόνο απέναντι στους άλλους ανθρώπους αλλά και στη βιόσφαιρα στο σύνολό της.
Βιοηθική είναι ο επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με τα ηθικά προβλήματα και ζητήματα που ανέκυψαν από τις σημαντικές ανακαλύψεις και εφαρμογές της Γενετικής Μηχανικής, προκειμένου να αντιμετωπισθούν οδυνηρές και καταστροφικές καταστάσεις που σχετίζονται με τη χρήση του γενετικού υλικού.
Σχετικά με τους Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς και τα Γενετικά Τροποποιημένα Προϊόντα ή Μεταλλαγμένα, όπως τα ονομάζει η Νομική Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) έχει γίνει πολλή συζήτηση. Υπάρχουν υποστηρικτές (σχεδόν πλειοψηφία στην Αμερική) και Επικριτές (σχεδόν πλειοψηφία στην Ε.Ε.), όπου παρατηρείται μια βαθιά επιστημονική, κοινωνική – πολιτική και ηθική διάσταση επί του θέματος.
Η ελληνική κοινωνία και νομοθεσία δεν αποδέχονται, τα μεταλλαγμένα προϊόντα, χωρίς σοβαρές προδιαγραφές και προϋποθέσεις.
Τα Γενετικά Τροποποιημένα Προϊόντα εμφανίστηκαν στην ζωή μας στις τελευταίες δύο δεκαετίες. Οι επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη Υγεία και το Περιβάλλον απασχολούν τους επιστημονικούς κύκλους αλλά και την Παγκόσμια ανθρώπινη γνώμη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.), με βάση τον κανονισμό αριθμός 1829/2003, ορίζει ως Γενετικά Τροποποιημένα Προϊόντα «… εκείνα τα τρόφιμα που περιέχουν ή αποτελούνται ή παράγονται από γενετικούς τροποποιημένους οργανισμούς».
Η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής, το 2000 όρισε ως Γενετικά Τροποποιημένα Προϊόντα «… οργανισμούς που προέκυψαν από άμεση επέμβαση στο γενετικό τους υλικό με τεχνικές της μοριακής Βιολογίας, και όχι εκείνους που προκύπτουν με κλασικές μεθόδους διασταυρώσεων συγγενών οργανισμών, επιλογής και επαναδιασταυρώσεων».
Η Ελλάδα τα Γενετικά Τροποποιημένα Τρόφιμά τα ονομάζει «μεταλλαγμένα», γιατί υφίστανται μια «μετάλλαξη», δηλαδή, υφίστανται κάποιες τυχαίες μεταβολές στο γενετικό τους υλικό (DNA).
Όμως, παρά τις αντιδράσεις μέχρι τώρα της καταναλωτικής κοινωνίας, σήμερα οι βασικές καλλιέργειες: α) σε σόγια και καλαμπόκι παράγονται ως μεταλλαγμένα στο 83%. β) βαμβάκι, ελαιοκράμβη και παπάγια φθάνουν στο 17% της συνολικής παραγωγής.
Γενικά εκτιμάται πως το 90% όλων των καλλιεργούμενων σπόρων σόγιας, καλαμποκιού και βαμβακιού στις ΗΠΑ είναι γενετικά τροποποιημένοι.
Παράλληλα, ετοιμάζουν γενετικά τροποποιημένες ποικιλίες σε ρύζι, σιτάρι και καρπούζι.
Για τα «μεταλλαγμένα προϊόντα» ξεκίνησε ένα κύμα αντιδράσεων: οικολογικές οργανώσεις, ακτιβιστές, επιστήμονες, συνδικάτα, αγροτικές ενώσεις και ενώσεις καταναλωτών, δημιούργησαν ένα ισχυρό κίνημα, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, αλλά και σε άλλες χώρες.
Είναι, όμως αναμενόμενο, μετά από ισχυρές πιέσεις του Διεθνούς Εμπορίου και ειδικότερα των μεγάλων Επιχειρήσεων (κυρίως των ΗΠΑ) που παράγουν μεταλλαγμένα προϊόντα, να πετύχουν την άνετη πρόσβαση και στην Κοινοτική Αγορά.
Στο ερώτημα μπορούμε τελικά ν’ αποφύγουμε τα μεταλλαγμένα προϊόντα; Απαντώ…
Αγαπητοί φίλοι και φίλες, ας μην ξεχνάμε ότι: Κάποτε η ζήτηση (άρα οι καταναλωτές) δημιουργούσε τη δική της παραγωγή και προσφορά. Σήμερα, τη δύναμη δεν έχουν οι καταναλωτές αλλά κυρίως η παραγωγή και προσφορά, δηλαδή οι μεγάλες Πολυεθνικές Επιχειρήσεις, που μέσω της διαφήμισης, δημιουργούν και αυξάνουν τη ζήτηση και υπαγορεύουν (χτίζουν) τη προτίμηση των καταναλωτών!
Μπορώ να αναφέρω συνοπτικά τις θέσεις των Διεθνών Οργανισμών αλλά και τις θέσεις της Ορθοδοξίας σχετικά με τα προβλήματα που εξετάζει σήμερα η Βοηθική .
Η UNESCO διακηρύσσει σχετικά με το ανθρώπινο γονιδίωμα και τα ανθρώπινα δικαιώματα «ότι καμία έρευνα δεν μπορεί να υπερισχύσει των θεμελιωδών ελευθεριών και της αξιοπρέπειας του ατόμου».
Το Συμβούλιο της Ευρώπης στη Σύμβαση, για την προστασία των Δικαιωμάτων του ανθρώπου σε σχέση με τις ανακαλύψεις της Βιολογίας και ιατρικής, αναφέρει σε άρθρα της Σύμβασης:
Άρθρο 10: «Κάθε άτομο έχει δικαίωμα να γνωρίζει οποιαδήποτε πληροφορία αφορά την Υγεία του»
Άρθρο 11: «Απαγορεύεται κάθε είδους διάκρισης εναντίον ατόμου, με βάση τα κληρονομικά του χαρακτηριστικά»! Και
Άρθρο 1: «Απαγορεύεται οποιαδήποτε παρεμβολή με σκοπό τη δημιουργία ανθρώπινου όντος γενετικά, όμοιο με άλλο ανθρώπινο όν, ζωντανό ή νεκρό».
Εκφρασμένες Θέσεις της Ορθοδοξίας
Η Ιερά Σύνοδος το Δεκέμβριο του 1998 συνέστησε Επιτροπή Βιοηθικής της Εκκλησίας της Ελλάδος .
Αρχές της Ορθόδοξου Βιοηθικής είναι:
α) Η αρχή του προσώπου (ταυτότητα).
β) Η αρχή της ανιδιοτελούς αγάπης.
γ) Η αρχή του σεβασμού στην ιερότητα της ζωής.
δ) Η αρχή της δικαιοσύνης.
«Η ζωή και η Υγεία δεν αποτελούν καταναλωτικό αγαθό, ούτε απλά ατομικό δικαίωμα, αλλά πολύτιμο θεϊκό δώρο »και αλλού «η σύγχρονη βιοιατρική , δίνει μεν ζωή αλλά μεταλλάσσει την ηθική» , Αρχιμανδρίτης Χατζηνικολάου.
Ο Αθηνών Χριστόδουλος ; 2000 επισήμανε: « Η Ορθόδοξη Βιοηθική δεν αντιμετωπίζει αρνητικά την επιστημονική πρόοδο, αλλά κριτικά.
Προκειμένου να επισημανθούν οι κίνδυνοι, που ελλοχεύουν στην άμετρη εξέλιξη της επιστήμης της Γενετικής.
Ειδικά, όταν αυτή χρησιμοποιείται απερίσκεπτα χωρίς αρετή, σκέψη και επίγνωση».
Συμπερασματικά:
Επειδή, οι εκρηκτικές και σε μικρό χρόνο ανακαλύψεις των επί μέρους κλάδων τη Βιολογίας προηγήθηκαν και μάλιστα κατά πολύ της Νομικής Επιστήμης, προέκυψε το αποτέλεσμα, το πεδίο εφαρμογής των επιτευγμάτων των Βιολογικών Επιστημών, να καλύπτεται από ένα ασαφές και έως ανύπαρκτο Νομικό Πλαίσιο. Τα Κράτη και οι Κυβερνήσεις τους οφείλουν να ενδιαφερθούν ΑΜΕΣΑ, ιδιαίτερα μετά το τελευταίο φαινόμενο της Πανδημίας. Οι Επιστημονικοί και Κοινωνικοί Φορείς και η Πολιτεία καλούνται να δημιουργήσουν Νέο Νομικό Πλαίσιο προστασίας της ταυτότητας και ελευθερίας του ανθρώπου και γενικά των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Σας ευχαριστώ που με ακούσατε.
Βεργίνης Ξενοφών,
Διδάκτωρ – Καθηγητής Οικονομικών,
π. Βουλευτής Λευκάδος και Διοικητής Ο.Γ.Α.,
Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος της Εταιρείας Τροφίμων EUROFOOD ΠΟΙΟΤΗΤΑ Α.Ε.
πηγή: Τα Νέα της Λευκάδας
