ΤΡΙΩΔΙΟ
Γράφει ο Χρήστος – Γιάννης Φουρλάνος
Οι γιορτές της Εκκλησίας μας, όλου του έτους, ανήκουν σε δυο κύκλους. Ο πρώτος κύκλος είναι αυτός των ακινήτων εορτών που έχουν σταθερές ημερομηνίες και ο δεύτερος κύκλος περιλαμβάνει τις κινητές γιορτές που ορίζονται με βάση το Πάσχα.
Η Πρώτη Οικουμενική Σύνοδος αποφάσισε, το Πάσχα να εορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο της εαρινής ισημερίας.
Για να γιορτάσουμε το Πάσχα με τον πρέποντα τρόπο, απαιτείται μια περίοδος προετοιμασίας. Είναι αυτή του Τριωδίου, που έχει αποκλειστικό σκοπό την πνευματική καλλιέργεια και προετοιμασία του ανθρώπου. Περιλαμβάνει δέκα Κυριακές και διαρκεί από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου ως το Μ. Σάββατο
Φέτος το Τριώδιο αρχίζει την 24 η Φεβρουαρίου. Πήρε το όνομά της από το ομώνυμο λειτουργικό βιβλίο που περιλαμβάνει τις ακολουθίες αυτής της περιόδου.
Πολλές από τις ακολουθίες του Τριωδίου περιέχουν στον κανόνα τους μόνο τρεις ωδές (αντί εννιά που είθισται). Έτσι το βιβλίο πρώτα και κατόπιν η χρονική περίοδος ονομάστηκε Τριώδιο (τρεις ωδές).
Το Σάββατο στον Εσπερινό του Τελώνου και Φαρισαίου, ο δεξιός ψάλτης του ναού, κατεβαίνει από το αναλόγιό του και παίρνει το εν λόγω βιβλίο που είναι τοποθετημένο κάτω από την εικόνα του Χριστού στο τέμπλο, κάνει τρεις μετάνοιες και επιστρέφει στη θέση του. Τότε ανοίγει το Τριώδιο. Τόσο ως βιβλίο, όσο και ως χρονικό διάστημα που φτάνει ως την Ανάσταση.
Η περίοδος αυτή διαιρείται σε δυο τμήματα. Στο τμήμα πριν τη νηστεία και στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή και Μ. Εβδομάδα.
Προ της νηστείας.
Σκοπός του είναι η προετοιμασία των Χριστιανών για τη νηστεία της Μ. Τεσσαρακοστής και περιλαμβάνει:
Την Κυριακή του Τελώνη και του Φαρισαίου όπου προτρέπει τους Χριστιανούς να μένουν ταπεινοί όπως ο Τελώνης.
«Της μετανοίας άνοιξόν μοι πύλας ζωοδότα»
Το τροπάριο αυτό ακούγεται πλέον κάθε Κυριακή. Η μετάνοια παρουσιάζεται σαν να έχει πύλες. Παρακαλάμε Θεό να τις ανοίξει, διότι μόνος του ο άνθρωπος δεν μπορεί.
Την Κυριακή του Ασώτου, όπου διδάσκεται η αξία της μετάνοιας. Ο Άσωτος, μετανοημένος, κέρδισε ό,τι έχασε με τον πρότερο βίο του.
Το επόμενο Σάββατο (πριν από την Κυριακή των Απόκρεω) λέγεται Ψυχοσάββατο και είναι αφιερωμένο σε όλους τους κεκοιμημένους από την εποχή του Αδάμ. Ακολουθεί η Κυριακή των Απόκρεω που είναι αφιερωμένη στη Δευτέρα Παρουσία και στη Χριστιανική αγάπη. Είναι η τελευταία μέρα που επιτρέπεται το κρέας.
Η εβδομάδα που αρχίζει κατόπιν ονομάζεται εβδομάδα της Τυρινής και επιτρέπεται η κατανάλωση των γαλακτοκομικών, αυγών και ψαριών. Αρχίζει πλέον η προετοιμασία για τη νηστεία.
Η Κυριακή της Τυροφάγου είναι αφιερωμένη στο χαμένο παράδεισο.
Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή και Μεγάλη Εβδομάδα.
Η περίοδος αυτή αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα με την οποία ξεκινά μια περίοδος νηστείας και προσευχής που διαρκεί επτά εβδομάδες.
Σημαντικές είναι οι Κυριακές αυτής της περιόδου.
Α΄ Κυριακή των Νηστειών, της Ορθοδοξίας.
Εορτάζουμε την αναστήλωση των εικόνων. Η περίοδος της Εικονομαχίας διήρκεσε έναν αιώνα. Η επικράτηση των εικόνων δεν σημαίνει ότι οι εικόνες έγιναν αντικείμενα λατρείας, αλλά ότι αποδίδεται μέσω αυτών, τιμή στο εικονιζόμενο πρόσωπο. Κι ο Χριστός ακόμα εικονίζεται, διότι έγινε άνθρωπος. Ο ανεικονικός Χριστιανισμός είναι ελλιπής.
Β΄ Κυριακή των Νηστειών.
Εορτάζεται ο Άγιος Γρηγόριος Παλαμάς ο οποίος ήταν πρωτοστάτης της Ορθοδοξίας στις ησυχαστικές έριδες του 14 ου αιώνα. Ήταν τόσο σημαντική αυτή η επικράτηση ώστε η Κυριακή αυτή λέγεται δεύτερη Κυριακή της Ορθοδοξίας.
Γ΄ Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως.
Την Κυριακή αυτή γίνεται μια δεύτερη Ύψωση του Τιμίου Σταυρού για ενίσχυση των πιστών, έτσι ώστε να φέρουν εις πέρας το δύσκολο αγώνα της νηστείας.
Δ΄ Κυριακή, Αγίου Ιωάννου της Κλίμακος.
Την ημέρα αυτή γιορτάζεται η μνήμη του Αγίου Ιωάννου, συγγραφέα της «κλίμακος». Η κλίμαξ είναι ένα βιβλίο με τριάντα πνευματικούς λόγους. Κάθε λόγος είναι μια αρετή. Αρχίζουμε από τις πιο απλές και προχωράμε στις ανώτερες αρετές και χαρίσματα.
Ε΄ Κυριακή των Νηστειών.
Την Κυριακή αυτή τιμάται η Οσία Μαρία η Αιγυπτία που είναι υπόδειγμα μετάνοιας και προβάλλεται ως πρότυπο, προς ενίσχυση δική μας. Είναι εβδομάδα περισυλλογής. Δεν γίνονται ακολουθίες και για το λόγο αυτό λέγεται και «κουφή εβδομάδα».
Το Σάββατο αυτής της εβδομάδας είναι η Ανάσταση του Λαζάρου, η οποία προτυπώνει την Ανάσταση του Χριστού.
Ακολουθεί η Κυριακή των Βαΐων και η είσοδος στη Μεγάλη Εβδομάδα. (για τη Μεγάλη εβδομάδα θα αναφερθούμε αναλυτικότερα προσεχώς)
Πέραν τούτων, υπάρχουν πολλές ιδιαίτερες κατανυκτικές ακολουθίες που βοηθούν τους πιστούς να βιώσουν το πνεύμα των ημερών. Αυτές είναι το Μεγάλο Απόδειπνο, οι κατανυκτικοί Εσπερινοί των Κυριακών, ο Μεγάλος Κανόνας, οι προηγιασμένες Θ. Λειτουργίες και οι Χαιρετισμοί της Θεοτόκου.
Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή ονομάζεται έτσι γιατί μιμείται τη σαρανταήμερη νηστεία του Χριστού. Λέγεται δε Μεγάλη, γιατί υπάρχει σαφής διάκριση από τη νηστεία των Χριστουγέννων.
Το τριώδιο που κατά κύριο λόγο περιέχει αυτές ιερές ακολουθίες οδηγεί τις ψυχές των πιστών στην περισυλλογή και στην κατάνυξη. Για τον λόγο αυτό ονομάζεται και κατανυκτικό τριώδιο. Διαμορφώθηκε σταδιακά και πήρε την τελική του μορφή τον 15ο αιώνα.
Είναι ένα πνευματικό ταξίδι που αξίζει τον κόπο να βιώσουμε και να φτάσουμε μέχρι την Ανάσταση.
Καλό Τριώδιο – Καλή Ανάσταση!
