Του Σωτήρη Κων. Κάτσενου, Δημοσιογράφου
Μια αναδρομή στο παρελθόν … σαν χρονογράφημα …
Ζούμε σε μια παράλογη και συγχρόνως παράδοξη εποχή! Συμβαίνουν πολλά γύρω μας! Στην οικονομική κρίση που μαστίζει για πολλά χρόνια τώρα την πατρίδα μας, ήρθαν να προστεθούν το δημογραφικό πρόβλημα που χτυπάει καμπάνες στην πολιτεία και όχι μόνο, και το οξυμένο ζήτημα των προσφυγικών – μεταναστευτικών ροών απ’ την Τουρκία προς την Ελλάδα! Ένα πρόβλημα, που συνεχίζει αυξητικά και δεν λέει να λάβει τέλος! Σ’ αυτή λοιπόν την ταραγμένη εποχή που βαδίζουμε, κι όπως φαίνεται τα δύσκολα είναι μπροστά μας, μας προσφέρεται η δυνατότητα ν’ αναθεωρήσουμε πολλά πράγματα! Παρά το γεγονός πως ερχόμαστε αντιμέτωποι με καταστάσεις που δεν γνωρίζαμε ή επιλεκτικά ξεχνούσαμε, υπάρχουν βαθιά μέσα μας δυνατότητες ανθρωπιάς οι οποίες μας εκπλήσσουν ευχάριστα για το μέγεθός τους όταν «βγαίνουν» στην επιφάνεια!
Μια τέτοια περίοδο ανθρωπιάς και προσφοράς, είναι και οι Γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Οι αναμνήσεις απ’ τις Άγιες αυτές Μέρες, έρχονται αβίαστα απ’ τα παιδικά μου χρόνια στο χωριό. Αναμνήσεις Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς, των παιδικών μου χρόνων … στο χωριό, όταν δεν υπήρχαν τα καλοριφέρ και αφυγραντήρες στα σπίτια, αλλά τα τζάκια και τα μπουχαρί, όταν τα καφενεία είχαν στο κέντρο τους μια ξυλόσομπα και οι συγχωριανοί μου κάθονταν γύρω της για να ζεσταθούν! Κι εμείς τα παιδιά, γυρνούσαμε όλο το χωριό, είτε μόνοι μας είτε με παρέες για να πούμε τα κάλαντα!
Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά λοιπόν. Μέρες αγάπης και δοσίματος, ψυχικού και υλικού. Οι πιο αγαπημένες μας γιορτές … Όταν ήμασταν παιδιά … Οι μνήμες πολλές … Ανέμελα χρόνια, … παρόλο που οι συνθήκες που επικρατούσαν τότε, δεν ήταν και οι καλύτερες … το σχολείο του χωριού μου τότε, έσφυζε από ζωή κι από παιδιά … υπήρχε δημοτικό, με έξι πολυπληθείς τάξεις … δάσκαλοι σπουδαίοι που έκαναν με αυταπάρνηση τη δουλειά τους … εκδηλώσεις χριστουγεννιάτικες πολλές, όμορφες και με αξία …
Την εποχή εκείνη το χωριό μου είχε πολύ κόσμο, δεν είχε αρχίσει το κύμα της αστυφιλίας. Τα βράδια, τα καφενεία στην πλατεία ήταν όλα γεμάτα. Τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά, τα θυμάμαι με πολλή νοσταλγία, στ’ αλήθεια! Εκείνες τις μέρες, όλα ήταν διαφορετικά! Οι πόρτες άνοιγαν διάπλατα κι όλοι, φτωχοί και πλούσιοι, κάτι είχαν να χαρούν! Οι δρόμοι μοσχοβολούσαν! Οι φούρνοι στα σπίτια, έψηναν αδιάκοπα Χριστόψωμα και φαγητά γεμάτα από απίστευτες μυρουδιές! Απ’ όποιο σπίτι κι αν περνούσες, κάτι θα είχαν να σε φιλέψουν και να σε τρατάρουν!
Το χωριό μου, ο Κάβαλος, χτισμένος στην ψηλότερη κορφή του συμπλέγματος των εφτά χωριών που αποτελούν τους Σφακιώτες, ατένιζε περήφανος κι αγέρωχος το Ιόνιο πέλαγος, την Παραμυθιά και την Πρέβεζα απ’ τη μια μεριά και την Ακαρνανία, την πόλη της Λευκάδας, τις Αλυκές και ως το λιμάνι της Λυγιάς, απ’ την άλλη! Η απεριόριστη κι ανεπανάληπτη αυτή θέα, είναι τόσο διαφορετική ως εικόνα, απ’ την κορφή του Καβάλου! Μοιάζει με ζωντανό πίνακα ζωγραφικής!
Αυτές οι μέρες των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, είναι πολύ πιο όμορφες, όταν κανείς βρίσκεται στο χωριό του, παρέα με τους δικούς του ανθρώπους … στο σπίτι που γεννήθηκε, εκεί που πίστευε μικρός στα παραμύθια, στους καλικάντζαρους και στον Άη Βασίλη! Δεν θ’ άλλαζα το χωριό μου με κανένα μέρος του κόσμου … ας είναι φτωχό, ας ερήμωσε το μισό και παραπάνω … είναι φωλιασμένο μέσα μου και τίποτε δεν μπορεί να το βγάλει … Δεν βρίσκομαι αυτά τα Χριστούγεννα στο χωριό μου … Γυρίζω, όχι μόνο το μυαλό μου, αλλά και τη ματιά μου πίσω, και βλέπω τα σπίτια του χωριού μου … σε κάποιες αυλές οι νοικοκυρές να έχουν απλώσει τα σκεπάσματα ν’ αεριστούν… αν και γιορτές, πολλά σπίτια είναι κλειστά … το καταλαβαίνεις απ’ τα τζάκια τους που δεν καπνίζουν … όπου υπάρχουν άνθρωποι, υπάρχει και καπνός … πριν από χρόνια όλα τα τζάκια των σπιτιών κάπνιζαν … Θεέ μου!
Νιώθω ένα σφίξιμο στο στομάχι μου … οι αναμνήσεις και τα συναισθήματα αρχίζουν να με κυριεύουν όπως πάντα … νοσταλγία, συγκίνηση, ομορφιά, λύπη, χαρά … όλα μαζί λες και κάνουν πόλεμο μέσα μου ποιο είναι πιο δυνατό, ποιο θα επικρατήσει, ποιο θα με λυγίσει … Ο αέρας εδώ πάνω … ξυρίζει. Κρυώνω αλλά δεν θέλω να κατέβω … δεν χορταίνω να κοιτάζω το χωριό μου … δεν το χόρτασα ποτέ … ίσως αν ζούσα εδώ να μην ένιωθα τόσο έντονη επιθυμία … αλλά πως γίνεται όταν αγαπάς κάτι τόσο πολύ να το χορτάσεις όσο κι αν το ζεις καθημερινά; … πόσο μάλλον όταν το βλέπεις τόσο, όσο «στη χάση και στη φέξη» …
Τα λιγοστά αυτοκίνητα που κυκλοφορούν στους δρόμους, μαρτυρούν την απουσία των ανθρώπων στο χωριό μου, οι παιδικές φωνές που δεν ακούγονται, τα κλειστά σπίτια, οι άδειες αυλές, δείχνουν πως το χωριό μου, δεν είναι ο Κάβαλος των παιδικών μου χρόνων που γνώρισα κι έζησα! Μα πως μπορεί κάποιος να χορτάσει το χωριό που γεννήθηκε και μεγάλωσε; Η κάθε μέρα του είναι διαφορετική, ακόμα και οι άνθρωποι αλλάζουν … από παιδιά γίνονται ενήλικοι, μετά γέροι και μετά διαβαίνουν ένας – ένας με τη σειρά τους … τα δέντρα στις αυλές μεγαλώνουν, τα σοκάκια γίνονται αυτοκινητόδρομοι, οι καφετιές σκεπές κοκκινίζουν απ’ τα κεραμίδια … οι εποχές αλλάζουν ….αυτό που δεν αλλάζει είναι η αγάπη μου γι’ αυτόν τον τόπο κι ό, τι υπάρχει πάνω σ’ αυτόν …
Τα πάντα στο χωριό μου, μοιάζουν πιο νόστιμα, πιο όμορφα, πιο ευχάριστα, πιο συμπαθητικά … απ’ τους ανθρώπους, τα νερά των πηγαδιών και των πηγών, τα χόρτα των χωραφιών, οι καρποί των δέντρων, όλα μα όλα, είναι υπέροχα!!! Η αγάπη για το χωριό μου είναι εθισμός, δεν περνάει εύκολα αλλά και γιατί να περάσει; Κάπου – κάπου πονάω, δακρύζω, νοσταλγώ … ε και; Έτσι είναι η κάθε είδους αγάπη, μας πονάει, μας ματώνει … αλλά την θέλουμε… !
Τα καλύτερά μου Χριστούγεννα και η καλύτερη Πρωτοχρονιά μου, λοιπόν, ήταν σίγουρα, των παιδικών μου χρόνων, όταν μεγάλωνα στον Κάβαλο! Θυμάμαι το πατρικό μας. Το πέτρινο σπίτι, με τις δαντελένιες κουρτίνες, τα παλιά, αλλά καλοδιατηρημένα κι όμορφα έπιπλα, τα χειροποίητα στρωσίδια, το παραδοσιακό τζάκι, το κατώι με τους θόλους και τις κρύπτες, που έκαναν τη φαντασία μου να οργιάζει …
Όλο το σπίτι μοσχοβολούσε, απ’ το φρεσκοκομμένο κυπαρίσσι του Χριστουγεννιάτικου δέντρου, τα γλυκά, τα ξηρά φρούτα, τους μεζέδες. Θυμάμαι, να πηγαινοέρχονται οι πιατέλες γεμάτες λιχουδιές, η μια καλύτερη απ’ την άλλη. Λαχταριστά σπιτίσια φαγητά, σπανακόπιτες, τυρόπιτες και ρυζόπιτες, κουραμπιέδες και μελομακάρονα, και κάτω απ’ το φως των κεριών και της λάμπας του πετρελαίου, ν’ ακούγεται απ’ το ραδιόφωνο και το σταθμό της Κέρκυρας ή της Αμαλιάδας, το «Άγια Νύχτα!».
Αυτά είναι τα Χριστούγεννα και οι Πρωτοχρονιές, που δεν σβήνουν ποτέ από τη μνήμη μου κι αυτές τις Άγιες μέρες, τα ζω ξανά και ξανά… με το δικό μου τρόπο …». Αυτά τα Χριστούγεννα και τις Πρωτοχρονιές των παιδικών μου χρόνων, προσπαθώ να ζωντανέψω εδώ, αλλά δεν γίνεται! Η ψυχή μου διψούσε και διψά ακόμη γι’ αυτά που έζησα τότε … Είναι παράξενο, ε; Κι εγώ, που ζητάω απ’ το μυαλό μου και τις θύμησές μου, τώρα, να κάνουν αυτό το ταξίδι στο χρόνο, πίσω στο παρελθόν … πώς να νοιώθω στα αλήθεια!
Η ατμόσφαιρα ήταν μαγική! Από την πρώτη του Δεκέμβρη, άρχιζαν οι ετοιμασίες, λες και το χωριό έβγαινε απ’ το λήθαργό του! Οι πόρτες άνοιγαν διάπλατα, έβγαιναν στα μεγάλα παράθυρα και στα πλατύσκαλα τα γιορτινά αρχοντοσκούτια ν’ αεριστούν, και μετά να στολίσουν το σπίτι, να του δώσουν τη γιορτινή του όψη! Τα σπίτια, φρεσκοασβεστωμένα μέσα – έξω και οι γειτόνισσες και οι χωριανές ακούραστες, να συναγωνίζονται ποια θα στολίσει πιο όμορφα το σπίτι της και ποια θα φτιάξει τα πιο επιτυχημένα γλυκά! Ζητάω απ’ τον χρόνο, να μου δώσει εικόνες, γεύσεις, μυρουδιές … Του ζητάω εικόνες, στιγμές μοναδικές … Στην κουζίνα, στο αναμμένο τζάκι με τα καυσόξυλα να τριβολίζουν στη φωτιά, κι εμείς γύρω – γύρω να βάζουμε σε μια πρόχειρη σχάρα, πάνω στην πυροστιά ή στη μικρή σούβλα το αυτοσχέδιο κοκορέτσι και σπληνάντερο, απ’ τα άξια χέρια της πολυαγαπημένης μου μάνας, στην άκρη του τζακιού … και μετά, ως επιδόρπιο τα κυδώνια … και ό, τι άλλο ήταν για να ψήσουμε, με την ανυπομονησία της μυρωδιάς του ψησίματος και της γλυκιάς ευχαρίστησης της νοστιμιάς τους για να φαγωθούν!
Στο μεγάλο τραπέζι, με τ’ άσπρα κεντήματα, τα γιορτινά στρωσίδια, και πάνω απ’ όλα, όμως, το χαμόγελο της μάνας μου που φώτιζε πάντα το πρόσωπό της! Το μεγάλο τραπέζι, λοιπόν, μ’ όλα τα καλά του επάνω, τις γιορτινές φρουτιέρες, κυδώνια, μήλα, καρύδια, αμύγδαλα, μελομακάρονα, κουραμπιέδες …στο τραπέζι επάνω κι όλα τα υπόλοιπα γλυκύσματα, που ήταν στη σειρά τους για να προσφερθούν στους μουσαφίρηδες και τους «απρόσκλητους» επισκέπτες … στο σαλόνι, όπου ήταν τα επίσημα κεντήματα και στρωσίδια, ήταν όλα στην τάξη και επιμελώς καλλωπισμένα …! Έξω απ’ τα σπίτια, μικρά και μεγάλα παιδιά, με υπέροχες φωνές που τραγουδούσαν τα κάλαντα από γειτονιά σε γειτονιά … όλα τα σπίτια, θυμάμαι, είχαν τις πόρτες και τα παράθυρα, όλα ανοιχτά, για ν’ ακούν και να χαίρονται τις υπέροχες μελωδίες … τα κεράσματα, βέβαια, έπαιρναν και έδιναν! Συνήθως, γλυκό του κουταλιού σ’ ασημένιο δίσκο, μελομακάρονα και κουραμπιέδες … παντού, ήταν διάχυτη μια αγάπη, μια χαρά. Όλες οι πόρτες ήταν ανοιχτές, όπως οι καρδιές των ανθρώπων… γέλια, αστεία, τραγούδια, στα σπίτια, στους δρόμους στο καφενείο, παντού! Μια αισιόδοξη νότα στο τέρμα του υπέροχου αυτού ταξιδιού με μαγικές εικόνες, μοναδικές γεύσεις κι ακούσματα ονειρεμένα…
Ο νους μου, λοιπόν, τρέχει πάντα στα παιδικά μου Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιές … στο χωριό μου, στον Κάβαλο της Λευκάδας! Τότε, που ο κόσμος χαιρόταν με τα λίγα … τότε, που έπαιρνα για δώρο ένα τόπι και η ευτυχία μου ήταν απερίγραπτη! Έρχεται πάντα στο νου μου, το πρωί των Χριστουγέννων… όταν αξημέρωτα πηγαίναμε στην εκκλησία να κοινωνήσουμε και μέχρι να ετοιμαστούμε για το κυριακάτικο μεσημεριανό φαγητό … έβγαινα στο πλατύσκαλο του πατρικού μου σπιτιού κι έβλεπα την απέραντη θέα του πράσινου του βουνού και του γαλάζιου της θάλασσας…! Ήταν το ωραιότερο δώρο που θα μπορούσε να μου χαρίσει κανείς!!!
Στην αέναη περιστροφή του τροχού του χρόνου, αγαπητοί μου αναγνώστες, ανταμώνουμε με τις αναμνήσεις μας … αυτές τις αναμνήσεις των παιδικών μας χρόνων … γιορτινές και μη … όμως, σ’ αυτές τις χρονοστιγμές των Χριστουγέννων, του ερχομού του νέου χρόνου, και της γέννησης του Σωτήρος και του ανθρώπινου γένους, πορευόμαστε μαζί και πλάι, με το φωτεινό άστρο της νύχτας της Βηθλεέμ … το άστρο αυτό που μας οδηγεί στο πανανθρώπινο μήνυμα των Άγιων αυτών Γιορτών …
Κλείνω – εκλεκτοί μου αναγνώστες – τις όμορφες και νοσταλγικές αναμνήσεις στην καρδιά μου και στην ψυχή μου και επανέρχομαι στο σήμερα. Σήμερα, μπορούμε να λέμε τι χάσαμε, πόσα χρήματα μας κόψανε απ’ το μισθό μας (όσοι έχουν ακόμη μισθό), να σκεφτόμαστε καταναλωτικά και με μεγαλομανία … που θα κάνουμε ρεβεγιόν, σε ποιες μεγάλες πίστες θα βρεθούμε, σε ποια πράσινη τσόχα θα δείξουμε τον πλούτο μας, κάνοντας το φτηνό κομμάτι του εγωισμού μας …! Δεν τα κατακρίνω όλα αυτά … καλές είναι και οι πίστες … καλά είναι τα ρεβεγιόν και οι πράσινες τσόχες, αλλά μήπως, έτσι απομακρυνόμαστε απ’ την ουσία των ημερών αυτών; Μήπως, πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε το βαθύτερο νόημα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς; Μήπως, λέω μήπως, όλοι αυτοί οι απλοϊκοί, αλλά σοφοί των παιδικών μας χρόνων συγχωριανοί μου το γνώριζαν, το ζούσαν, μερικές δεκαετίες νωρίτερα; Κι αυτό νομίζω πως είναι η επαφή, οι ευχές στο δρόμο, το γιορτινό τραπέζι μ’ όλη την οικογένεια, το χαμόγελο, το να μοιραζόμαστε και να μας συνδέουν κοινά πράγματα, το ότι δεν είμαστε μόνοι, αλλά πολλοί, είτε συγχωριανοί, είτε Χριστιανοί, είτε με λεφτά, είτε χωρίς … εξάλλου, να το ξαναπώ και πάλι, περισσότερα είναι αυτά που μας ενώνουν απ’ αυτά που μας χωρίζουν …
Καλή Πρωτοχρονιά, καλές κι ανθρώπινες γιορτές να έχουμε … με υγεία, χαρά, αισιοδοξία και προπαντός με δημιουργικότητα …
Χρόνια πολλά και καλά σε όλες και όλους σας
