Συνέντευξη του Φάνη Λάζαρη στην Κατερίνα Μεσσήνη.
Οι Λευκαδίτες δείχνουν μεγάλη ωριμότητα σχετικά με τα προγράμματα ΕΣΠΑ και αξιοποιούν τα χρήματα.
Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα σύμφωνα με τους ειδικούς οφείλεται κατά κύριο λόγο σε βαθιά παθογένεια της Ελληνικής οικονομίας και νοοτροπίας που προκλήθηκε κατά τη διάρκεια δεκαετιών και τώρα η Ελλάδα καλείται με μια σειρά από βαθιές μεταρρυθμίσεις να την ανατρέψει. Η χώρα απολάμβανε μια ευημερία βασισμένη σε πήλινα πόδια, έτσι σιγά-σιγά έχασε μεταξύ όλων των άλλων και τον αναπτυξιακό της χαρακτήρα. Τώρα όμως δίνεται η μάχη του να χτίσουμε τη Νέα Ελλάδα και υπάρχει η άποψη ότι η επόμενη μέρα θα προκύψει και μέσα από τις προσπάθειες μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων οι οποίες όμως έχουν ως κύρια πηγή εισροής ρευστότητας την Ε.Ε. μιας και οι στρόφιγγες των τραπεζών παραμένουν κλειστές. Η ανεργία χτυπάει κόκκινο και χιλιάδες είναι οι πολίτες που προσπαθούν μέσα από τα ευρωπαϊκά προγράμματα ή να στήσουν μια επιχείρηση ή να αναβαθμίσουν μια ήδη υπάρχουσα. Και στη Λευκάδα, ειδικά τα τελευταία χρόνια, έχουν επιδοτηθεί δεκάδες επιχειρήσεις μέσω προγραμμάτων του ΕΣΠΑ.
Εμείς μιλήσαμε με τον κο Φάνη Λάζαρη, ιδιοκτήτη της Αναπτυξιακής Εταιρείας Λάζαρη Ε.Ε. ο οποίος μαζί με τους συνεργάτες του δραστηριοποιούνται στον νομό Λευκάδας από το 2001 με μεγάλη επιτυχία. Από τότε και μέχρι σήμερα έχουν επιδοτηθεί πάνω από 200 επιχειρήσεις στον νομό μας και στην ευρύτερη περιοχή, με συνολικό προϋπολογισμό 16.000.000 € και ύψος επιδοτήσεων που ξεπερνά τα 8.000.000 €.
Κύριε Λάζαρη, λόγω της δύσκολης οικονομικής συγκυρίας οι περισσότεροι βλέπουν ως σχεδόν μόνη διέξοδο από την κρίση τα Ευρωπαϊκά προγράμματα. Αποτελούν βασικό εργαλείο για να βελτιώσει και να αξιοποιήσει κανείς την επιχείρησή του. Εσείς γνωρίζεται από πρώτο χέρι και τα προγράμματα αλλά και το πόσο ανταποκρίνονται οι Λευκαδίτες σε αυτά. Πείτε μας καταρχήν ποια είναι τα Ευρωπαϊκά προγράμματα που τρέχουν αυτό το διάστημα;
«Αυτή την στιγμή έχουμε προγράμματα που αφορούν δάνεια τραπεζών με επιδοτήσεις από το Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης ΕΤΕΑΝ. Αναμένεται να βγει ένα πρόγραμμα εμπορίου και υπηρεσιών, δηλ. σχετικά με την εστίαση, για καφετέριες ή το λιανικό εμπόριο και επιπλέον αναμένεται να επαναπροκηρυχθεί το Leader Λευκάδας.»
Οι Λευκαδίτες όχι μόνο χρησιμοποιούν το ΕΣΠΑ, αλλά έχουν πάρει και εύσημα.
Κρίνοντας από το δικό σας γραφείο φαίνεται πως οι Λευκαδίτες έχουν μεγάλο ενδιαφέρον για αυτά τα αναπτυξιακά προγράμματα και με εντυπωσιακά αποτελέσματα μάλιστα.
«Η Λευκάδα δείχνει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Τα τελευταία οκτώ χρόνια έχουν εγκριθεί πάρα πολλά προγράμματα. Στο προηγούμενο ΕΣΠΑ είχε πάρει στην Α΄ δράση το 27,7 % του προγράμματος. Είναι ένα πολύ μεγάλο ποσοστό! Οι Λευκαδίτες όχι μόνο χρησιμοποιούν αυτό το εργαλείο που υπάρχει, δηλαδή το ΕΣΠΑ, αλλά έχουν πάρει και εύσημα πρέπει να τονίσω! Ο ΕΟΤ όταν ήρθε να κάνει έλεγχο στα δωμάτια και στις βίλλες της Λευκάδας διαπίστωσε ότι η Λευκάδα έχει τα καλύτερα καταλύματα στο Ιόνιο! Και ο λόγος είναι ότι οι Λευκαδίτες χρησιμοποιούν τα προγράμματα για να εκσυγχρονίζουν τις υπάρχουσες υποδομές. Ενδεικτικά να σας πω και κάποια στοιχεία για όλη την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων: Ο συνολικός αριθμός προτάσεων στη συγκεκριμένη φάση είναι 1121 για όλους τους κλάδους. Οριστικά δεν εγκρίθηκαν 230, δηλ. ποσοστό 20,5 %. Εγκεκριμένες προτάσεις στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων είναι 296 δηλ. ποσοστό 26%. Οι δυνητικές αιτήσεις είναι 595, το 53% δηλαδή θα πρέπει να πληροί κάποιες προϋποθέσεις για να προχωρήσει η αίτηση. Το γραφείο μας κατέθεσε 91 προτάσεις. Πέρασαν οι 88 που σημαίνει το ποσοστό αποτυχίας μας κυμαίνεται στο 3,2 % όταν της Περιφέρειας φτάνει στο 26%.
Αποδεικνύεται λοιπόν ότι αξίζει κανείς να επιχειρήσει στις μέρες μας. Οι Λευκαδίτες όπως φαίνεται αξιοποιούν τα χρήματα που εγκρίνονται από τα προγράμματα και τα επενδύουν στις επιχειρήσεις τους. Είναι σημαντικό να το τονίσουμε διότι υπήρχαν και εποχές που τα χρήματα της Ευρώπης δεν χρησιμοποιούνταν για τον σκοπό που είχαν δοθεί.
«Παλιά μπορεί αυτό να γινόταν. Τα τελευταία χρόνια οι Λευκαδίτες δείχνουν μια πολύ μεγάλη ωριμότητα σχετικά με τα προγράμματα και αξιοποιούν τα χρήματα. Μην ξεχνάμε ότι πλέον είναι και πιο αυστηροί οι έλεγχοι αλλά και εμείς οι ίδιοι έχουμε ωριμάσει σαν επενδυτές.»
Εδώ και 12 χρόνια εσείς δραστηριοποιείστε σε αυτόν τον τομέα. Γνωρίζετε καλά και το αντικείμενο και ο κόσμος σας εμπιστεύεται. Απόδειξη και τα υψηλά ποσοστά εγκρίσεων για τις αιτήσεις σας. Μιλήστε μας για το πρόγραμμα που τρέχει τώρα το οποίο αφορά τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις μείζονος σημασίας για τη Λευκάδα δεδομένου ότι στο νησί μας επικρατούν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
«Πρόκειται για την Β΄ δράση του ΕΣΠΑ. Αφορά χρήματα που έχουν δοθεί στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων και αυτή τα διαθέτει. Χρηματοδοτούνται μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με στόχο τον εκσυγχρονισμό τους ώστε να γίνουν πιο ανταγωνιστικές. Οι Λευκαδίτες έδειξαν και εδώ πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Να τονίσουμε όμως ότι όποιος θέλει να συμμετέχει σε αυτό το πρόγραμμα χρειάζεται να πληροί και κάποιες προϋποθέσεις.»
Συνήθως όταν βγαίνει ένα νέο πρόγραμμα στην αγορά όλοι θέλουν να καταθέσουν τα χαρτιά τους. Όπως είπαμε και πριν για πολλούς μοιάζει να είναι η μόνη διέξοδος στην κρίση. Δεν μπορούν όμως όλοι να πάρουν έγκριση, πως το αντιμετωπίζεται αυτό;
«Πάντα όταν έρχεται σε εμάς ένας πελάτης προηγείται μια λεπτομερής συζήτηση γιατί δεν φτάνει μόνο το ενδιαφέρον. Αξιολογούμε τις συνθήκες υπό τις οποίες κάνει ο πελάτης την αίτηση και αν μπορεί να υλοποιήσει το πρόγραμμα. Προϋποθέσεις όπως αν έχει ίδια κεφάλαια, αν είναι ώριμη η επένδυση παίζουν σημαντικό ρόλο στην αξιολόγηση. Στόχος είναι πάντα η αίτηση που θα γίνει να προχωρήσει κιόλας, για αυτό όμως πρέπει να πληρούνται οι προϋποθέσεις. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να απορριφθεί κάποιος που αξιολογήσαμε εμείς θετικά. Εκεί όμως που βλέπουμε ότι οι πιθανότητες είναι λίγες δεν μπαίνουμε καν στη διαδικασία για να προστατεύσουμε και τον ίδιο τον πελάτη. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε όλοι ότι το δύσκολο δεν είναι μόνο να εγκριθεί η αίτηση, αλλά εξίσου δύσκολο είναι να υλοποιηθεί.»
Προ ημερών καλέσατε συνάντηση των Υποψήφιων Επενδυτών των Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ. Είδαμε πλήθος κόσμου σε αυτή τη συνάντηση που αποδεικνύει βέβαια και το μεγάλο ενδιαφέρον των Λευκαδιτών να αξιοποιήσουν την ευκαιρία μέσω ΕΣΠΑ.
«Όντως ήρθε πολύ κόσμος και εκτός Λευκάδας μάλιστα. Παραβρέθηκε περίπου το 60% των εγκεκριμένων προτάσεων. Το πρόγραμμα αφορά την ενίσχυση των Μ.Μ.Ε. που δραστηριοποιούνται στους τομείς Μεταποίησης – Τουρισμού – Εμπορίου & Υπηρεσιών και αποτελεί μια επιμέρους πρωτοβουλία του Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων με στόχο την ενίσχυση υφιστάμενων, νέων και υπό σύσταση πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Στόχος της συνάντησης ήταν μια ενημέρωση για το πώς θα κινηθούμε από τώρα και πέρα. Ποιες είναι οι εκκρεμότητες, αναφερθήκαμε σε διαδικαστικά θέματα, πιο πολύ όμως στο πως πρέπει να παρακολουθείται το έργο από τώρα και στο εξής. Ετέθησαν σημαντικές ερωτήσεις για το πως θα κόβονται τα τιμολόγια έτσι ώστε τα χρήματα που θα επενδυθούν να επιστραφούν στους δικαιούχους. Με τις ερωτήσεις από το κοινό και ο μεταξύ μας διάλογος ήταν ότι καλύτερο γιατί έτσι προέκυψαν και απαντήθηκαν και θέματα που μπορεί και εμείς οι ίδιοι να μην έχουμε αντιληφθεί. Ήταν μια πολύ καλή ευκαιρία για όλους μας.»
Παραβρέθηκε στη συνάντηση και ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου κος Σκιαδαρέσης που έκανε περαιτέρω ενημέρωση για το θέμα.
«Το επιμελητήριο Λευκάδας είναι ο ενδιάμεσος φορέας διαχείρισης του προγράμματος. Ήταν υποχρέωσή μας να καλέσουμε και τον πρόεδρο του Επιμελητηρίου ώστε να μας ενημερώσει από την πλευρά του με στοιχεία που έχει από πρώτο χέρι.»
Ο τουρισμός είναι η ατμομηχανή που θα δώσει ζωή και στους άλλους κλάδους.
Όλοι αναμένουν την περιβόητη ανάπτυξη και κυρίως μέσα από τη βαριά βιομηχανία της χώρας μας που είναι ο τουρισμός. Δεν είναι όμως μόνο αυτός ο τομέας που θα πρέπει να εστιάσουμε. Ως επενδυτές χρειάζεται να στραφούμε και σε άλλους κλάδους οι οποίοι επιδοτούνται ώστε να υπάρξει μια ισορροπημένη ανάπτυξη. Πείτε μας πως μπορούν όλα αυτά να συνδυαστούν για να αποφύγουμε μια μονόπλευρη ανάπτυξη η οποία εν τέλει πάλι κακό θα μας κάνει.
« Ο τουρισμός σίγουρα είναι η ατμομηχανή που θα τραβήξει και τους άλλους κλάδους όπως είναι ο κλάδος της μεταποίησης. Για παράδειγμα θα πρέπει να αναπτυχθούν μεταποιητικές μονάδες που θα παράγουν παραδοσιακά προϊόντα. Αυτές μπορούν να αναπτύσσονται παράλληλα με τον τουρισμό είτε γιατί πουλάνε στο λιανικό εμπόριο τα προϊόντα τους, είτε γιατί οι επιχειρήσεις τουρισμού τα χρησιμοποιούν και τα πουλάνε μέσα από τις επιχειρήσεις τους. Ο τουρισμός είναι η βιομηχανία που θα δώσει ζωή και στους άλλους κλάδους. Η οικοδομή θα αναβιώσει γιατί έχουμε πολλές εγκρίσεις για νέες κατασκευές. Οπως και να το δει κανείς, γύρω από τον τουρισμό κινούνται όλα, αλλά θα πρέπει να προσανατολιστούμε κάποια στιγμή και σε άλλους τομείς.»
Εάν κοιτάξουμε λίγο γύρω μας για να δούμε τι συμβαίνει σε άλλες περιοχές οι οποίες δεν έχουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Λευκάδας θα πρέπει να ομολογήσουμε ότι στη Λευκάδα όσον αφορά την κρίση πέσαμε λίγο στα μαλακά; Είμαστε λίγο καλύτερα;
«Όχι λίγο. Είμαστε πάρα πολύ καλύτερα! Η γεωγραφική θέση του νησιού και η προσβασιμότητά του μας δίνει ευκαιρίες και ανοίγει διαύλους που δεν έχουν άλλα νησιά. Η προσβασιμότητα λόγω της γέφυρας παίζει καθοριστικό ρόλο στο να έχουμε σημαντικό πλεονέκτημα στον εσωτερικό τουρισμό πρέπει όμως να παλέψουμε και για τον τουρισμό του εξωτερικού. Οι επιχειρήσεις της Λευκάδας προσφέρουν καλές υπηρεσίες, με τα όποια λάθη και βελτιώσεις χρειάζονται. Είναι γεγονός όμως και πρέπει να το παραδεχτούμε ότι η κρίση εμάς μάλλον μας βοήθησε!»
Έχουμε την ευκαιρία να αναπτύξουμε μια ενιαία ταυτότητα και να κάνουμε έναν σοβαρό προγραμματισμό για τον τουρισμό που θα στηρίξει και όλες αυτές τις επιχειρήσεις που βιοπορίζονται από αυτόν. Ποια πιστεύετε πως μπορεί να είναι η σωστή κατεύθυνση;
«Εγώ πιστεύω ότι στόχος μας πρέπει να είναι να γίνουμε προορισμός και για τους τουρίστες του εξωτερικού. Καλή είναι η βαλκανοποίηση μιας και είναι απαραίτητη στις δύσκολες μέρες που περνάμε, αλλά πρέπει να στραφούμε και σε άλλες αγορές. Η μονοδιάστατη προσέλκυση τουριστών εγκυμονεί και κινδύνους. Μπορεί κάποια στιγμή να υπάρξει μια πτώση μιας αγοράς, για διάφορους λόγους, καλό είναι να προνοήσουμε και να έχουμε να την αντικαταστήσουμε με επισκέπτες και από άλλες χώρες. Αν είναι δυνατόν θα πρότεινα να στραφούμε και σε χώρες με υψηλότερα εισοδήματα, όπως οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης, της Δυτικής Ευρώπης, η Ρωσία επίσης μπορεί να αποτελέσει μια καλή αγορά όπως και η Κίνα. Στο άμεσο μέλλον θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και το Ισραήλ. Πρέπει να τις εκμεταλλευτούμε όλες αυτές τις νέες αγορές οι οποίες έχουν τη δυνατότητα και για υψηλότερη κατανάλωση.»
Η Λευκάδα αντιστέκεται στην κρίση. Είμαστε, κρίνοντας από την δουλειά σας και τις επενδύσεις που γίνονται με την στήριξη των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ, σε αναπτυξιακή τροχιά;
«Θα έλεγα ότι η Λευκάδα κρατιέται καλά ακόμα και μέσα στην κρίση. Κρατάει η οικονομία της. Και είναι σίγουρο ότι θα υπάρξει ανάπτυξη. Τα χρήματα που έχουμε υπολογίσει εμείς σαν γραφείο ότι θα διατεθούν από το ΕΣΠΑ είναι γύρω στα 15 εκ. Ευρώ. Αυτός είναι ο συνολικός προϋπολογισμός των έργων του δικού μας γραφείου. Μπορεί να μην πέσουν όλα αυτά τα χρήματα στη Λευκάδα γιατί έχουμε και αιτήσεις από τις γύρω περιοχές αλλά ο συνολικός προϋπολογισμός και τα εγκεκριμένα χρήματα είναι 15 εκ. Ευρώ! Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις μπορούν να βελτιώσουν τις επιχειρήσεις τους σημαντικά και να αναβαθμίσουν τις υπηρεσίες τους μιας και οι τράπεζες δεν δίνουν πλέον δάνεια. Καταλαβαίνετε ότι στη συγκεκριμένη περίοδο μιλάμε για μια δυνατή διέξοδο στην κρίση.»
Πολλοί νέοι θέλουν να ιδρύσουν μια επιχείρηση, δυστυχώς όμως η αναζήτηση είναι συχνά μονοδιάστατη.
Η ανεργία καλπάζει με ποσοστά άνευ προηγουμένου. Τις συνέπειες της καλπάζουσας ανεργίας και της αβεβαιότητας για το μέλλον βιώνουν κατά κύριο λόγο οι νέοι και τα παιδιά, ως αυριανοί πολίτες. Οι νέοι απευθύνονται σε εσάς προκειμένου να επιχειρήσουν μέσα από τα προγράμματα να βρουν λύση στο αδιέξοδο που έχουν περιέλθει;
«Πολλοί νέοι θέλουν να ιδρύσουν μια επιχείρηση, δυστυχώς όμως η αναζήτηση είναι συχνά μονοδιάστατη, δηλ. στοχεύουν κατά κύριο λόγο σε καφετέριες. Δεν ψάχνουν να κάνουν το κάτι διαφορετικό που θα τους δώσει και πλεονέκτημα στην αγορά. Για παράδειγμα μια μεταποιητική μονάδα, ένας φούρνος, ένα ζαχαροπλαστείο, κάτι πέρα από τα συνηθισμένα δηλαδή. Αν και τελευταία να σας πω ότι παρατηρούμε μια τάση επιστροφής των νέων από την Αθήνα. Επιστρέφουν στην ύπαιθρο με στόχο να εκμεταλλευτούν την γεωργική περιουσία των γονιών τους. Υπάρχουν χωράφια, ελιοστάσια, αγροτικές εκτάσεις και κτηνοτροφεία, ανεκμετάλλευτες περιουσίες που μπορούν με τον σωστό προγραμματισμό να εξελιχθούν σε κερδοφόρες επιχειρήσεις. Ο γεωργικός κλάδος είναι ένας κλάδος ο οποίος τα τελευταία χρόνια είχε εγκαταλειφθεί, εξαιτίας του τουρισμού και του εύκολου πλουτισμού που μπορούσε να αποφέρει. Όλοι στράφηκαν στις υπηρεσίες και εγκαταλείφθηκε ο πρωτογενής τομέας. Τώρα που κάποιοι αναγκάζονται λόγω κρίσης να επιστρέψουν στις εστίες τους το κάνουν έχοντας κατά νου να εκμεταλλευτούν τη γη που πιθανά θα τους δώσει και ένα εισόδημα.»
Ειδικά για τον πρωτογενή τομέα, υπάρχουν ευκαιρίες και μέσα από τα διάφορα προγράμματα;
«Μέσα από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και μέσα από τον αναπτυξιακό νόμο. Μπορεί κάποιος να πάρει χρήματα για μια μεταποιητική μονάδα στον αγροτικό τομέα όπως για παράδειγμα ένα τυποποιητήριο λαδιού. Μπορεί για αυτό όμως να στραφεί και στον αναπτυξιακό νόμο, δεν χρειάζεται δηλαδή να περιμένει από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Ο νέος αναπτυξιακός νόμος δίνει πλέον χρήματα και σε τέτοιου είδους επενδύσεις όπως για παράδειγμα για μια καλλιέργεια λουλουδιών, αρωματικών φυτών ή για βιολογικές καλλιέργειες. Βέβαια πάντα υπό προϋποθέσεις, πρέπει να έχει κάποια συγκεκριμένη νομική μορφή, και από έναν προϋπολογισμό και πάνω. Δίνεται όμως, και αυτό είναι το σημαντικό, η δυνατότητα να κάνεις μια επένδυση.»
Η νοοτροπία του τι πρόγραμμα υπάρχει για να πάρω κάποια χρήματα δεν αποδίδει.
Θα προτείνατε στους νέους ανθρώπους να στραφούν σε αυτά τα προγράμματα και σε δραστηριότητες που επιδοτούνται μέσω ΕΣΠΑ; Ενδεχομένως να ανακαλύψουν κιόλας κάτι που μπορεί να τους ενδιαφέρει;
«Φυσικά και πρέπει να γίνεται αυτό. Εγώ όμως θεωρώ λάθος όταν κάποιος έρχεται στο γραφείο μου και με ρωτάει τι υπάρχει. Αυτή την ερώτηση δεν μπορώ να τη δεχτώ. Αυτή είναι η συνταγή της αποτυχίας. Όταν θέλει κάποιος να δραστηριοποιηθεί σε κάτι πρέπει ο ίδιος πρώτα να ξεκαθαρίσει σε τι είναι καλός. Η νοοτροπία του τι πρόγραμμα υπάρχει για να πάρω κάποια χρήματα δεν αποδίδει. Το επόμενο έτος θα κλείσει η επιχείρηση γιατί δεν δούλεψε. Μην ξεχνάμε ότι ναι μεν θα επιδοτηθείς με ένα ποσό, όμως πρέπει να βάλεις και ο ίδιος από την τσέπη σου. Όταν επενδύεις σε κάτι απλά για να πάρεις κάποια χρήματα η προσπάθεια είναι καταδικασμένη και στο τέλος θα χάσεις και αυτά τα χρήματα που επένδυσες ο ίδιος. Μου θυμίζει αυτή η νοοτροπία αυτό που συνέβη με τα σαλιγκάρια. Ξαφνικά όλοι ξυπνήσαμε και θέλαμε να εκθρέψουμε σαλιγκάρια, χωρίς να ξέρουμε τίποτα πάνω σε αυτό. Όλοι ξαφνικά θέλαμε να φυτέψουμε αρωματικά φυτά, όλα γίνονται μια μόδα και την ακολουθούμε, πάλι για το γρήγορο χρήμα. Με αποτέλεσμα να βουλιάζει πάλι η αγορά και να καταστρέφεται η πιάτσα. Πρέπει πρώτα να ξεκαθαρίσει ο ενδιαφερόμενος ποιες είναι οι ικανότητές του και μετά να ψάξει πρόγραμμα να τον βοηθήσει να κάνει το όνειρό του πραγματικότητα. Αυτή είναι πιστεύω εγώ η συνταγή της επιτυχίας. Όταν λοιπόν με ρωτάει κάποιος τι υπάρχει, εγώ τον ρωτώ πες μου εσύ σε τι είσαι καλός;»
Οι περισσότερες επενδύσεις και αναβαθμίσεις που γίνονται, όπως είπατε και εσείς αρχικά, είναι στον χώρο του τουρισμού. Επικρατεί όμως και η άποψη πως όσο και να αναβαθμίσεις την επιχείρησή σου όταν το υπόλοιπο σύστημα δεν ακολουθεί, δηλ. δεν υπάρχουν υποδομές, καθαριότητα κλπ, η επιχείρησή σου είναι καταδικασμένη. Χρειάζεται το πακέτο να είναι ολοκληρωμένο.
«Φυσικά και έχει μεγάλες ευθύνες η πολιτεία σε μια πολύ δύσκολη οικονομική συγκυρία όμως. Νομίζω πρώτα πρέπει οι πολίτες να κοιτάζουμε τις ευθύνες τις δικές μας και μετά να αναζητάμε ευθύνες από την πολιτεία. Ας δούμε πρώτα τα σκουπίδια που πετάμε εμείς γύρω μας, ας δούμε το επίπεδο των υπηρεσιών που προσφέρουμε, ας δούμε την συμπεριφορά μας και μετά ζητάμε και τις ευθύνες από τους υπόλοιπους. Ας βελτιωθούμε πρώτα εμείς σαν επιχειρηματίες και μετά ας κυνηγήσουμε τις ευθύνες των άλλων. Χρειάζεται γενικότερα μια αυτοκριτική, και φυσικά να διεκδικήσουμε τα αυτονόητα, όπως τη καθαριότητα, νερό και ρεύμα. Κάτι άλλο με ανησυχεί εμένα πολύ περισσότερο. Σε λίγα χρόνια θα έχουμε στη Λευκάδα, αλλά και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, σοβαρό πρόβλημα υποδομών. Οι κατασκευές είναι κυρίως της δεκαετίας του ‘80. Άρα έχουν υποστεί σημαντική φθορά από τον χρόνο. Θα χρειαστούν πολύ μεγάλα κονδύλια να επισκευαστούν και να ανανεωθούν. Χρειάζεται και να συντηρούνται όλα αυτά τα δίκτυα αποχέτευσης, ύδρευσης. Αν κάτι με φοβίζει, τότε είναι αυτό.»
Εν μέσω κρίσης όλα αυτά τα εθνικά και ευρωπαϊκά προγράμματα που υπάρχουν για την ενίσχυση των ήδη υπαρχόντων αλλά και μελλοντικών επιχειρηματιών είναι ευπρόσδεκτα. Αποτελούν ανάσα ανάπτυξης τα αξιοποιούμε με προσοχή.
«Ακριβώς. Τα προγράμματα είναι ένα πολύ καλό εργαλείο ανάπτυξης. Πρέπει να τα αξιοποιούμε με σύνεση και προσοχή. Να μην κάνουμε σπατάλες γιατί αυτό σημαίνει ένα άλλο έργο που χάνεται.»
Κατερίνη Μεσσήνη
