του Μάρκου Νικητάκη.
O στιγμιαίος καφές σε σκόνη, είναι το προϊόν του καφέ το οποίο με λίγο ζεστό νερό διαλύεται τέλεια απελευθερώνοντας και όλο το άρωμα που περικλείει.
Εφευρέθηκε το 1901 από τον Ιάπωνα Σατόρι Κάτο (Satori Kato), επιστήμονα που δούλευε στο Σικάγο των ΗΠΑ. Την 1η Απριλίου 1938 ο στιγμιαίος καφές παρουσιάστηκε στο εμπόριο από την ελβετική εταιρία Νεστλέ (Nestlé) με το εμπορικό όνομα Nescafé, παράγωγο των λέξεων Nestlé και Café. Από τότε ο στιγμιαίος καφές εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο με δύο ποικιλίες, τον «κανονικό» και τον «χωρίς καφεΐνη»(ντεκαφεϊνέ). Το 1965 επιτεύχθηκε και μια νέα μέθοδος παρασκευής της σκόνης στιγμιαίου καφέ, το «ψυχρό στέγνωμα» (lyophilisation) η οποία συνετέλεσε στην βελτίωση της ποιότητας.
Όπως και με το συμβατικό καφέ ακολουθείται η φυσική διαδικασία: δέντρο, συλλογή, φρύξη, άλεση. Με την ενδιάμεση παρεμβολή των καταλυτών στο εργαστήριο. οι πράσινοι κόκκοι καφέ πρωτοκαβουρδίζονται στους 165°C ώστε να εξάγουν τη γεύση και τα αρώματα. Οι κύλινδροι ολοκληρώνουν τη διαδικασία φρύξης σε 8-15 λεπτά και στη συνέχεια οι κόκκοι αλέθονται σε πάχος 0.5-1.1 χιλιοστά. O αλεσμένος καφές διαλύεται σε νερό θερμοκρασίας 155°C-180°C μέσα σε 5 -10 στύλους διήθησης. Μέσα στο διάλυμα καφέ, το ποσοστό του καφέ είναι 15 – 30% κατ’ όγκο. Ακολουθεί η συμπύκνωση – εξάτμιση και στη συνέχεια το στέγνωμα, είτε με ψυχρό είτε με εκνεφωματικό τρόπο (σπρέι)
Υπάρχει βεβαίως και η αντίθετη άποψη. Σύμφωνα με αυτήν:
«Τα καφεόδεντρα βγάζουν τον καρπό τους έτοιμο προς κατεργασία. Οι εταιρείες μεταφέρουν τους καρπούς στα εργοστάσια, καθαρίζουν τα χρήσιμα μέρη και τα συνθλίβουν. Αυτός είναι ο γνήσιος καφές. Από κει και πέρα παίρνει η κάθε εταιρεία αρώματα και προσθέτει στο πρώτο μείγμα έτσι ώστε τα χαρμάνια να έχουν το δικό τους ξεχωριστό άρωμα ανά εταιρεία (Λουμίδης – Μπράβο κλπ). Αυτά για τον γνωστό ελληνικό καφέ.
Καθώς καθαρίζονται οι καρποί και τα χρήσιμα μέρη πάνε για άλεση, τα άχρηστα δεν πετιούνται αλλά ψήνονται! Οι γνώστες του αντικειμένου, τα αποκαλούν κατακάθια του καφεόδεντρου και παλαιότερα τα πετούσαν. Αργότερα άρχισαν να τα διοχετεύουν ως ρόφημα καφέ σε τριτοκοσμικές χώρες και έπειτα ο μεγαλύτερος αγροτικός συνεταιρισμός που εδρεύει στην Ολλανδία και ονομάζεται Νestle προσέθεσε το χημικό που αποδίδει αφρό.
Έτσι η Ελλάδα σήμερα είναι πρώτη σε κατανάλωση των «σκουπιδιών» του καφεόδεντρου με την προσθήκη του χημικού για τον αφρό!
Έχοντας αφήσει κατά πολύ πίσω τις τριτοκοσμικές χώρες σε κατανάλωση φραπέ!
Το δε τμήμα της Αφρικής αλλά και της Βραζιλίας που παράγουν τον καφέ δεν καταναλώνουν καθόλου φραπέ!
Αυτά τα ολίγα πληροφοριακά μετά από 17 χρόνια δουλειάς στην παραγωγή καφέ… alexiptoto.com »
Διάδοση
Ο στιγμιαίος καφές αποτελεί αναμφίβολα ένα από τα πιο αγαπημένα είδη καφέ, αφού έχει συνδεθεί έντονα με την αίσθηση ζωντάνιας και ευεξίας που μας προσφέρει η κατανάλωσή του.
Η διάδοση του οφείλεται κυρίως στο πλεονέκτημα της απλότητας με την οποία μπορεί να παρασκευαστεί από τον καταναλωτή σε σχέση με τους άλλους τύπους καφέ καθώς και η μεγάλη διάρκεια ζωής του. Επίσης ο μειωμένος όγκος και το μικρότερο βάρος του προϊόντος κατά τη μεταφορά σε σχέση με τον ακατέργαστο καφέ (ολόκληροι κόκκοι καφέ ή κομμένοι) διευκολύνει σημαντικά τη διάδοση του. Η σκόνη ή οι κόκκοι προτιμήθηκαν από τους παραγωγούς και τους καταναλωτές για την ευκολία με την οποία διαλύονται στο ζεστό νερό και για το έλεγχο που επιτυγχάνεται στην ποσότητα που θα χρησιμοποιηθεί.
Η παρασκευή του στιγμιαίου καφέ (ζεστού) γίνεται με δύο τρόπους: είτε με κτύπημα πρώτα ελαχίστου νερού με το μίγμα καφέ και ζάχαρης είτε με την ειδική μηχανή (καφετιέρα) παραγωγής στιγμιαίου καφέ δι’ ατμού. Μεγάλη ποσότητα παράγει δυνατό καφέ, ενώ μικρότερη ελαφρύ καφέ.
Σε ορισμένες χώρες, όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ινδία παρασκευάζουν το στιγμιαίο καφέ, αντικαθιστώντας το νερό με ζεστό γάλα.
Ευεργετική δράση;
Κατά την άποψη των θιασωτών του στιγμιαίου καφέ και των εταιριών παραγωγής του, ο καφές αυτός έχει ευεργετική δράση. Οφείλεται στη μοναδική του σύσταση, στην οποία «κρύβεται» ένας ωφέλιμος συνδυασμός αντιοξειδωτικών συστατικών και καφεΐνης με ένα χαμηλό θερμιδικό περιεχόμενο, γεγονός που καθιστά τον στιγμιαίο καφέ έναν πολύτιμο σύμμαχο για διάφορες πτυχές της καθημερινότητάς μας, στα πλαίσια πάντα ενός ισορροπημένου τρόπου ζωής. Περιέχει:
► Πολύτιμα αντιοξειδωτικά συστατικά, τα οποία ενισχύουν την αντιοξειδωτική άμυνα του οργανισμού και προστατεύουν τα κύτταρά μας από τη βλαπτική δράση των ελευθέρων ριζών, αποτελώντας έτσι σύμμαχο ενάντια στην πρόωρη γήρανση και την εμφάνιση χρόνιων παθήσεων
► Καφεΐνη, μία φυσική ουσία με ήπια διεγερτική δράση, η οποία χαρίζει ενεργητικότητα και μπορεί να βελτιώσει τόσο τη σωματική όσο και την πνευματική απόδοση, αποτελώντας έτσι ένα τονωτικό «φίλτρο» για τον οργανισμό σε διάφορες φάσεις της καθημερινότητας
► Σημαντική ποσότητα νερού, γι’ αυτό η κατανάλωση στιγμιαίου καφέ μπορεί να προσμετρήσει στην καθημερινή πρόσληψη υγρών, συμβάλλοντας έτσι στην ενυδάτωσή μας
► Μόνο 2 περίπου θερμίδες, αφού ο σκέτος στιγμιαίος καφές έχει σχεδόν μηδενικό θερμιδικό περιεχόμενο, το οποίο αυξάνεται μόνο με την προσθήκη επιπλέον συστατικών, όπως ζάχαρης και γάλακτος
Φραπέ
Από το στιγμιαίο καφέ παρασκευάζεται, στον ελλαδικό κυρίως χώρο, ο δημοφιλέστατος φραπές.
Ο καφές φραπέ είναι ένα Ελληνικής επινόησης αφρώδες κρύο ρόφημα. Τα βασικά συστατικά του είναι στιγμιαίος καφές, ζάχαρη, νερό και παγάκια. Η εφεύρεσή του έγινε τυχαία το 1957 από τον Δημήτρη Βακόνδιο στην Θεσσαλονίκη.
Η δημιουργία του φραπέ ήταν τυχαία. Κατά την διάρκεια της Διεθνούς Έκθεσης στη Θεσσαλονίκη το 1957, ο αντιπρόσωπος της ελβετικής εταιρίας Νεστλέ στην Ελλάδα Γιάννης Δρίτσας παρουσίαζε ένα νέο προϊόν για παιδιά, ένα σοκολατούχο ρόφημα που παρασκευαζόταν στιγμιαία αναμιγνύοντάς το με γάλα και χτυπώντας το με σέικερ.
Ο Δημήτριος Βακόνδιος, υπάλληλος του Δρίτσα συνήθιζε να πίνει Nescafé που ήταν στιγμιαίος καφές και παρασκευαζόταν από την Νεστλέ. Σε ένα διάλειμμα που έκανε κατά την διάρκεια της έκθεσης θέλησε να πιει καφέ αλλά επειδή δεν έβρισκε ζεστό νερό, σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει το σέικερ για να φτιάξει τον καφέ του με κρύο νερό. Έβαλε καφέ, ζάχαρη και νερό, τα κούνησε και δημιούργησε τον πρώτο καφέ φραπέ της ιστορίας. Μετά από χρόνια δήλωνε ότι δε μπορούσε να συνειδητοποιήσει πως ένα απλό πείραμα τον οδήγησε στην εφεύρεση του διασημότερου ροφήματος στην Ελλάδα.
Τα συστατικά του φραπέ είναι στιγμιαίος καφές, νερό, ζάχαρη και προαιρετικά γάλα. Σερβίρεται και πίνεται με καλαμάκι (σπαστό κατά προτίμηση). Ο φραπέ είναι ευχάριστος και δροσιστικός καφές, ιδίως το καλοκαίρι. Όμως είναι αρκετά διεγερτικός με υπακτική δράση.
Γλωσσολογία του φραπέ
Η λέξη frappé είναι γαλλική και σημαίνει χτυπημένος ή ανακατεμένος. Ως ξένη λέξη κανονικά δεν κλίνεται (το φραπέ). Όμως, σε αντίθεση με τις περισσότερες γαλλικές λέξεις που έχουμε δανειστεί και παραμένουν άκλιτες, στην ονομαστική επικράτησε να αποκτά κατάληξη και να κλίνεται (ο φραπές, του φραπέ, οι φραπέδες κλπ.), κυρίως στην καθομιλουμένη. Άλλωστε αυτό παραπέμπει και στην κλίση της λέξης «καφές». Ενίοτε στον προφορικό λόγο απαντάται η μορφή «φραπεδιά» ή, σπανιότερα, «φραπεδούμπα» ή «φράπα» ή «φραπεδοπούλα». «Φραπόγαλο» είναι ο φραπέ με γάλα. Ο φραπέ χαρακτηρίζει την «ανεμελιά» και τον «ωχαδερφισμό» που παρατηρείται συχνά στους Έλληνες, λόγω του γεγονότος ότι συνήθως πίνεται με αργούς ρυθμούς, με παρέα, με χαλαρή διάθεση, παίζοντας τάβλι, ή συζητώντας περί ανέμων και υδάτων.
Στη Γαλλία frappé σημαίνει ένα παγωμένο ρόφημα που παρασκευάζεται επίσης χτυπώντας το σε σέικερ, αλλά από γάλα ή χυμό φρούτων χωρίς καφέ και δεν έχει σχέση με τον ελληνικό φραπέ.
Εξάπλωση – Διαθεσιμότητα στο εξωτερικό
Το προϊόν λανσαρίστηκε και έγινε επιτυχία σε όλη την Ελλάδα και καταναλώνεται όλο τον χρόνο. Από τη δεκαετία του ’90 είναι το υπ’ αριθμόν ένα ρόφημα και στην Κύπρο, όπου συνήθως σερβίρεται αδύνατος, χωρίς πολύ καφέ.
Εκτός Ελλάδας, ο καφές frappé μπορεί να βρεθεί σε όλες τις επίσημες ελληνικές υπηρεσίες και ελληνικές μόνιμες αντιπροσωπίες στο εξωτερικό, σε όλα τα υπό ελληνική σημαία εμπορικά πλοία καθώς και σε εκείνα των οποίων τα πληρώματα είναι Έλληνες. Επίσης στα αεροπλάνα των ελληνικών αεροπορικών εταιρειών και ξένων που προσεγγίζουν ελληνικά αεροδρόμια, καθώς και σε όλα τα «στέκια» των Ελλήνων του εξωτερικού.
Είναι πολύ δημοφιλής σε τουρίστες που επισκέπτονται την Ελλάδα, ορισμένοι εκ των οποίων, τον αναμειγνύουν με διάφορες χαρακτηριστικές ελληνικές γεύσεις, όπως π.χ. με ούζο.
Ο φραπέ πίνεται επίσης σε μικρές ποσότητες στην Ταϊλάνδη, στην Μαλαισία, ενώ τα τελευταία χρόνια οι βαλκάνιοι μετανάστες στην Ελλάδα τον μετέφεραν στις πατρίδες τους, αλλά με διαφορές (π.χ. στη Βουλγαρία πολλές φορές χρησιμοποιείται κόκα – κόλα αντί νερού, ενώ στη Σερβία προστίθεται πάντα παγωτό). Εισήχθη πριν κάποια χρόνια και σε άλλες μεσογειακές χώρες, όπως η Ισπανία.
Χαρακτηριστικό ίσως της εξάπλωσής του είναι το γεγονός πως βρέθηκε να προσφέρεται – διαφημιζόμενος μάλιστα στα Ελληνικά – ως και σε όαση ερήμου στην Τυνησία.
18.12.2012
Πηγές:
http://el.wikipedia.org/
http://www.mehmetefendi.bg/gr/
http://www.nescafe.gr
